قدس آنلاین:  این شب‌ها مردم بیننده سریال مفرح «زیرخاکی» از شبکه یک سیما هستند. سریالی که در میان دیگر مجموعه‌های رمضانی تلویزیون با استقبال بیشتری مواجه شده به طوری که روابط عمومی صدا و سیما اعلام کرده زیرخاکی به نویسندگی و کارگردانی جلیل سامان و تهیه‌کنندگی رضا نصیری‌نیا تاکنون عنوان پرمخاطب‌ترین سریال رمضانی را از آن خود کرده است. پژمان جمشیدی، ژاله صامتی، نادر فلاح، ایرج سنجری، امید روحانی، اصغر نقی‌زاده، بازیگر خردسال رایان سرلک و با حضور هادی حجازی‌فر و گوهر خیراندیش، بازیگران اصلی این سریال هستند. مجموعه تلویزیونی «زیرخاکی» درباره مردی به نام فریبرز با بازی پژمان جمشیدی است که در سال‌های پیش از انقلاب به دنبال گنج است. او در مسیر پیدا کردن گنج موردنظرش با اتفاقاتی مواجه می‌شود که موقعیت‌های کمیک را رقم می‌زند. فریبرز برادری به نام فرهاد با بازی هادی حجازی‌فر هم دارد که در همین بحبوحه می‌خواهد اعتقادات انقلابی خود را پی بگیرد.

جلیل سامان در مقام نویسنده و کارگردان سه‌گانه «ارمغان تاریکی»، «پروانه» و «نفس» که جزو سریال‌های پربیننده تلویزیون بودند، این بار با سریال مفرح «زیرخاکی» وارد فضایی تازه برای بیان دغدغه‌هایش شده است؛ دغدغه‌هایی که معتقد است ادامه همان دغدغه‌های جدی، بزرگ و مهم او در سه‌گانه‌اش است، اما این بار مضمون «خودباوری» و «عزت نفس ملی در مقابل خارجی‌ها» در آن پررنگ‌تر شده است. درباره این سریال پربیننده با اصغر نقی‌زاده، بازیگر آن  که نقش یک فرد انقلابی را ایفا می‌کند، گفت‌وگو کردیم. او درباره اضافه شدنش به گروه بازیگران سریال «زیرخاکی» می‌گوید: من پیش از این با جلیل سامان همکاری نداشتم، اما با رضا نصیری‌نیا، تهیه‌کننده کار همکاری کرده بودم که البته آن کار نیمه‌تمام ماند. آقای نصیری‌نیا تابستان سال گذشته با من تماس گرفت و گفت قرار است سریالی بسازیم و نقشی هم برای تو داریم. سال گذشته برای بازی در سریال رفتم که کار من زودتر از بقیه بازیگران اصلی سریال تمام شد. دیگر بازیگران تا اسفند ماه سال گذشته  کار کردند که کرونا آمد و فصل دوم کار روی زمین ماند، چون لوکیشن‌های مختلفی برای فیلم‌برداری داشت.

* جزو نخستین سریال‌های دقیق تلویزیون

نقی‌زاده بیش از جذابیت‌های نقشش در این سریال، کار کردن با کارگردان اثر را جذاب دانسته و توضیح می‌دهد: جلیل سامان، فیلمساز کاربلدی است و سر فیلم‌برداری به جزئیات دقت می‌کند. به نظرم یکی از دلایلی که این سریال پربیننده شده، همین دقت به جزئیات است، چه در بازی‌ها، چه در طراحی صحنه، چه در طراحی لباس و غیره. مثلاً زنان دهه ۵۰ که نسل مادران ما بودند و بچه‌های آن دوره با دیدن این سریال و نقش‌آفرینی‌های «پریچهر» با بازی خوب خانم صامتی، خاطرات گذشته برایشان زنده می‌شود. لوازم و آکسسوار (وسایل و اثاثیه‌ای که در صحنه و دکور از آن استفاده می‌شود) و طراحی صحنه هم بسیار با دقت انتخاب شده است.

او ادامه می‌دهد: اگر سرصحنه می‌رفتم و می‌دیدم که مثلاً بخشی از طراحی صحنه در بازسازی آن دوره اشتباه است به آقای سامان می‌گفتم و ایشان آن موضوع را بررسی می‌کرد که دقیق باشد. خیلی روی جزئیات تمرکز داشت، گاهی سر صحنه بودیم و از صبح تا عصر منتظر می‌ماندیم تا آکسسوار مدنظر آن صحنه برسد و بعد فیلم‌برداری می‌کردند. به نظرم این دقت از سوی مخاطبان سریال دیده شده که از آن استقبال کردند. گاهی که دوربین در فضاهای لانگ‌شات حرکت می‌کرد، ماشین‌ها و کوچه و خیابان‌های دهه ۵۰ به درستی بازسازی شده بودند.

این بازیگر خاطرنشان می‌کند: به جرئت می‌گویم «زیرخاکی» جزو اولین سریال‌های تلویزیون است که این‌قدر در طراحی صحنه و لباس، گریم و بازی‌ها با دقت عمل کرده و حتی در نورپردازی و میزانسن. همه این‌ها حس نوستالژیک را در بیننده زنده می‌کند، حتی پسر من که دهه شصتی است برخی از لوازم آن دوره را به یاد دارد و با دیدن این سریال، برایش یادآوری می‌شود. با اینکه ساخت سریال کمی طولانی شد، اما ارزشش را داشت.

* کارگردان جدی یک سریال طنز

نقی‌زاده که تجربه نخست همکاری‌اش با جلیل سامان را داشته، می‌گوید: جالب است بدانید آقای سامان اصلاً اهل شوخی نیست. با اینکه کار طنز ساخته، ولی فیلم‌سازی بسیار جدی است که با وجود جدیت در کار، روابط سالم و محترمانه برایش بسیار اهمیت دارد و نسبت به بزرگ‌ترها با احترام برخورد می‌کند. به نظرم یکی از دلایلی که بازی‌های خوب و دلنشینی در کار می‌بینید به دلیل کارگردانی بسیار خوب جلیل سامان است، اینکه با بازیگرانش دوستانه برخورد می‌کرد، اصلاً رفتار مکانیکی و ماشینی نداشت بلکه روابطش صمیمانه و دوستانه بود. به حرف و نظر بازیگران اهمیت می‌داد و اگر آن نظر درست بود، اعمال می‌کرد. به مسائل انسانی در پشت صحنه اهمیت می‌داد مثلاً من پایم مشکلی پیدا کرده بود و عصا داشتم، ولی ایشان مراعات حالم را می‌کرد.

او یکی‌دیگر از موارد مهم بودن این سریال را فیلم‌برداری کار با دوربین ۳۵ میلیمتری دانسته و اضافه می‌کند: این نوع فیلم‌برداری موجب می‌شود تا ریتم و ضرباهنگ و نوع مونتاژ کار سینمایی شود تا تلویزیونی. تاکنون این نوع کار را در تلویزیون ندیدم. من همان زمان به آقای سامان گفتم که شما دارید با دوربین ۳۵ میلیمتری فیلم‌برداری می‌کنید در حالی که دوربین‌های دیجیتال آمده و نورپردازی‌ها بسیار سبک شده، ولی ایشان تأکید داشت که کار را متناسب با دهه ۵۰ دربیاورد و به جزئیات هم دقت داشته باشد.

به گفته بازیگر «زیرخاکی» این سریال مملو از موقعیت‌های طنز است و توضیح می‌دهد: این‌طور نیست که با حرف زدن مردم را بخنداند بلکه موقعیت‌های بامزه و خنده‌داری در سریال خلق می‌شود. جالب اینکه قرار گرفتن در این طنز موقعیت موجب قالب‌شکنی برخی از بازیگران سریال شده است. پژمان جمشیدی مثل نقش‌های قبلی‌اش نیست یا اصغر نقی‌زاده دیگر آدم نقش‌های جنگی نیست. خانم صامتی بازی چشمگیری دارد که توانسته نقش یک زن خانه‌دار دهه ۵۰ را دربیاورد. خانم خیراندیش هم بازی بسیار شیرینی با لهجه دلنشین شیرازی دارد که همه این‌ها نشان‌دهنده دقت بالای آقای سامان است در حالی که اگر قرار بود کار را جدی نگیرد شاید در دو یا سه ماه جمع می‌شد.

* جریانی نو در سریال‌سازی تلویزیون

او معتقد است: بازی‌هایی که جلیل سامان از بازیگران این سریال گرفته، کلیشه‌های ذهنی را درباره بازیگران طنز شکسته است. وی می‌گوید: این کارگردان نقش‌های سریال را از حالت تیپ درآورده و سعی کرده شخصیت‌ها را واقعی نشان دهد که موجب همذات‌پنداری مخاطبان با شخصیت‌های سریال می‌شود. مثلاً برادر بزرگ‌ترم به من می‌گفت نقش پریچهر را که می‌بینم یاد مادر خدابیامرزم می‌افتم، این‌قدر این شخصیت‌ها واقعی هستند. در حالی که کارگردان آن متولد سال ۴۸ است و در دهه ۵۰ سن‌و سالی نداشته، ولی دقت بالایی در بازسازی فضا داشته است.  

نقی‌زاده با بیان اینکه جلیل سامان دغدغه‌های انقلابی برای ساخت آثارش دارد، خاطرنشان می‌کند: وقتی سریالی با بیان تصویری ساخته می‌شود، درآوردن این جنس از کار کمی سخت است. وقتی قرار است دهه ۵۰ را به مخاطب نشان دهید نمی‌توانید آهنگ نگذارید. به نظرم «زیرخاکی» می‌تواند جریان نویی را در سریال‌سازی تلویزیون راه بیندازد، مثل فیلم «لیلی با من است» که جریانی را در سینما راه انداخت. این سریال می‌تواند موجب جریان‌سازی در صدا و سیما شود.

به باور این بازیگر، مهم نیست که کارگردان تلویزیون باشید یا سینما، مهم این است که برای نگاه بیننده ارزش قائل باشید. او تأکید می‌کند: کارگردان زیرخاکی این ارزشمندی را می‌دانست. به همین دلیل چنین آثاری ماندگار می‌شوند و تاریخ انقضا ندارند. استاد خسروشکیبایی می‌گفت  سعی کن در هر کاری خوب و بهترین باشی. جلیل سامان هم این‌طور است، برایش فرق ندارد که دوربینش قرار است تله‌فیلم بگیرد، اثر سینمایی یا سریال تلویزیونی.

اصغر نقی‌زاده این شب‌ها سریال را همراه با خانواده‌اش از تلویزیون تماشا می‌کند و لذت می‌برد. او یادآور می‌شود: در این روزها و شب‌ها که بسیاری از ما به خاطر بیماری کرونا خانه‌نشین شده‌ایم، رزمندگان اصلی میدان کادرپزشکی هستند از وزیر بهداشت گرفته تا نگهبان یک بیمارستان. حالا یک پرستار هیچ فرقی با رزمنده دوران دفاع‌مقدس ندارد. دست همه آن‌ها را می‌بوسم، چون این عزیزان مدافعان سلامت در خط مقدم مبارزه با این ویرس منحوس هستند.