وزیر امور خارجه گفته است تهدید آمریکا برای استفاده از مکانیسم ماشه «ادعایی ابلهانه» است. اشاره جواد ظریف به این نکته است که چون آمریکا از برجام خارج شده است، از لحاظ حقوقی نمی‌تواند از بند ماشه این توافق استفاده کند. بررسی متن برجام اما نشانگر خلاف این تصور وزیر خارجه است. دو بند ۳۶ و ۳۷ برجام به بند ماشه و مکانیسم بازگشت پرداخته است. در بند ۳۶ در مورد استفاده کنندگان از مکانیسم ماشه عبارت «هر یک از کشورهای ۱+۵ که اعتقاد داشته باشد ایران تعهدات خود را انجام نداده است» آمده است و هیچ عبارتی که نشان دهنده اینکه خروج هر یک از اعضا از برجام محدودیتی برای استفاده آن کشور از این بند برای وی ایجاد می‌کند، وجود ندارد. (اگر به جای عبارت ذکر شده عبارت «هر یک از اعضای برجام» در متن بود، می‌شد چنین محدودیتی را قایل شد). برپایه بند ۳۷ نیز در صورت خواست هر یک از کشورهای ذکر شده، شورای امنیت ملزم است در مدت ۳۰ روز درباره ادامه لغو تحریم‌ها (ونه برقراری دوباره آن) رأی‌گیری کند. درصورتی‌که طی ۳۰روز چنین قطعنامه‌ای تصویب نشود، هر ۶ قطعنامه قبلی شورای امنیت به‌صورت خودکار باردیگر اعمال خواهد شد. بر این اساس هر کدام از کشورهای دارای حق وتو در شورای امنیت (از جمله عضو خارج شده از برجام) به تنهایی و حتی درصورت مخالفت تمامی کشورهای دیگر عضو می‌تواند منجر به بازگشت ۶ قطعنامه قبلی شود. در واقع معماری برجام توسط آمریکایی ها به شکلی بوده است که این کشور حتی پس از خروج از آن می‌تواند از امتیازات درج شده در متن این توافق‌نامه استفاده کند. ظریف البته پیش از این نیز نکاتی را در مورد توافق‌نامه برجام و ساختار تحریم‌ها گفته است که نشانه عدم اشراف تیم مذاکره کننده ایرانی نسبت به این دو موضوع است. به عنوان مثال وی مرداد ۹۴ در جلسه شورای روابط خارجی در پاسخ به دکتر فوآد ایزدی که احتمال خروج آمریکا از برجام پس از روی کار آمدن رئیس جمهور جدید را طرح می‌کند، با نفی حتی احتمال چنین رخدادی می‌گوید: «این جزو حقوق بین الملله. موارد نقض حقوق بین‌الملل نادره... اینکه آمریکا بتونه این کار رو بکنه، امکان نداره. تام کاتن (از نمایندگان کنگره) که این رو گفت، همه بهش گفتن برو پولت رو از هاروارد پس بگیر که خوب حقوق یادت نداده. این (برجام) مبنای مقبولیتی جهانی داره. واقعیت امر اینه نمی تونه این کار رو بکنه. من به شما اطمینان می‌دم نمیتونه این کار رو بکنه».
وی همچنین پیش از توافق برجام در جلسه مجلس شورای اسلامی در مورد ساختار تحریم ها می‌گوید: «زمانی که تحریم‌های شورای امنیت فروبریزد، تمام تحریم‌های دیگر آمریکا کاغذپاره‌ای بیشتر نخواهد بود.» امتداد این فرض ساده انگارانه که اساساً اثرگذاری تحریم های آمریکا وابسته به تحریم‌های شورای امنیت است، تقریباً در متن برجام (باقی ماندن بخش مهمی از تحریم‌های آمریکا و زیرساخت مابقی آن‌ها) هم قابل مشاهده است و بخش مهمی از توانایی حقوقی آمریکا در حفظ تحریم ها پس از برجام و مشکلات اقتصادی امروز کشورمان را شکل داد. رهبر انقلاب در مورد برجام می‌گویند: «من فکر نمی‌کنم [از] این مذاکرات آن نتیجه‌ای را که ملت ایران انتظار دارد، بدست بیاید؛ لکن تجربه‌ای است و پشتوانه تجربی ملت ایران را افزایش خواهد داد و تقویت خواهد کرد؛ ایرادی ندارد، اما لازم است ملت بیدار باشد. بداند چه اتفاقی دارد می‌افتد». شاید یکی از مهم‌ترین تجربه های مستحصل از برجام برای ملت ایران و مسئولان کشور نیز این باشد که اعتماد به نفس بدون پشتوانه فکری و خوش بیان بودن و لبخند زدن یا صحبت کردن مذاکره کنندگان به زبان انگلیسی عناصر کلیدی در موفقیت یک تیم در مذاکرات نیست. آن چه موفقیت در یک مذاکره بین‌المللی را شکل می‌دهد، اشراف به موضوع مورد مذاکره و آشنایی با قواعد و واقعیات مناسبات بین‌الملل است.
نظر شما