صحن جمهوری اسلامی از ساخته‌های بعد از انقلاب اسلامی است و در غرب بقعۀ مطهر قرار دارد. در این صحن نیز مانند دو صحن تاریخی، عناصری از جمله ایوان طلا، سقاخانه و گلدستۀ طلا طراحی و اجرا شده است. این صحن به بست شیخ طوسی، رواق دارالولایه، دارالهدایه و بست شیخ بهاءالدین راه دارد.
صحن جمهوری از صحن‌های چهارایوانی یک‌طبقه است. هر چهار ایوان قرینۀ مقابلشان هستند، اما دو ایوان شرقی و غربی در وسط قرار نگرفته و شکل صحن یک چهارضلعی منظم نیست. مدرسۀ تاریخی «دودر» از ساخته‌های دورۀ تیموری در حاشیۀ این مدرسه قرار گرفته و اکنون به عنوان «دارالقرآن کریم» آستان قدس از آن استفاده می‌شود.
ایوان شرقی صحن طلاکاری شده و تزیینات فاخری دارد. نمای بیرونی ایوان با کاشی معرق و معقلی تزیین شده و تمام حاشیۀ بیرونی آن دارای نقوش هندسی و ستاره‌های چندپر مزین به اسماء الهی است. بر پیشانی ایوان کتیبه‌ای قرآنی به خط کوفی در دو سطر درج شده است. در امتداد هر یک از دو پایۀ ایوان، چهار قاب‌بندی محراب‌مانند معرق‌کاری‌شده زیبا و در دو لچکی ایوان، نقوش اسلیمی زرد و سفید با سه ترنج زیبا کار شده است. نمای درونی، طلایی و مزین به ستاره‌های هشت‌پر و ده‌پر میناکاری، گره هندسی، اسلیمی، شمسه، ترنج، کتیبه و مقرنس می‌باشد. اسپر ایوان قاب‌بندی شده و در قاب میانی آن، بر زمینه‌ای از کاشی معرق، شمسه‌ای زیبا و کتیبه‌ای طلایی به خط ثلث متضمن حدیث مشهور سلسله‌الذهب کار شده است. بر کمرکش ایوان، کتیبۀ جلی قرآنی اثر «سیدمحمد حسینی موحد» ثلث‌نویس معاصر نقش بسته که تاریخ ۱۴۱۱ قمری را بر خود دارد. دو سوی زیر طاق ایوان نیز کاربندی و مقرنس‌کاری شده و میانۀ آن با ترنج کتیبه‌دار طلایی بر زمینۀ ﻻجوردی تزیین گردیده است. این ایوان نمونۀ قابل توجهی از کتیبه‌نویسی و فلزکاری معاصر است.
سه ایوان دیگر با کاشی‌های معرق پرنقش آراسته شده و نمونۀ معرق‌کاری‌های هنرمندان دورۀ انقلاب اسلامی است. این تزیینات عبارت است از مقرنس‌کاری‌ها، قاب‌بندی‌ها و کاربندی‌هایی که با کاشی و یا هره‌های آجری انجام شده و در زیر طاق به یک نیم‌شمسه می‌رسد. در رنگ‌بندی نقوش گیاهی و هندسی کاشی‌ها، از طیف‌های تازۀ رنگ‌های سبز در ترکیب با رنگ‌های زرد، لاجورد و سفید استفاده شده است. کتیبه‌هایی به خط ثلث و عموماً به قلم موحد در حاشیه و داخل ایوان‌ها دیده می‌شود. کتیبۀ داخل ایوان جنوبی تاریخ ۱۴۲۴قمری دارد. محرابی در ایوان جنوبی وجود دارد و نیز دو کتیبه به مناسبت حادثۀ خونین عاشورای ۱۳۷۳(۱۴۱۵قمری) به دو زبان فارسی و عربی بر سنگ مرمر سیاه در دو سوی داخل همین ایوان نصب شده است. راهرو پیش‌آمدگی مقابل حجره‌های صحن با تزیین گچ و آیینه‌های ظریف کار شده است. دو گلدستۀ طلا بر بالای ایوان‌های شمالی و جنوبی صحن ساخته شده است.
سقاخانۀ صحن در مقابل ایوان طلا قرار دارد. این سقاخانه به شیوه‌ای نو ساخته شده و به شکل هشت‌ضلعی غیرمنظم است که عرق‌چین آبی‌رنگی بر روی آن قرار دارد. دهانه ورودی چهارضلع اصلی بنا دارای دو ستون سنگی با سرستون گلدانی است. تزیینات نمای بیرونی سقاخانه، شامل قاب‌بندی با هره‌های آجری لعابدار و کاشیکاری معرق با طرح گره هندسی و نقوش اسلیمی و گلدان و رنگ‌آمیزی بسیار متنوع آبی، فیروزه‌ای، نخودی، قهوه‌ای و زرشکی است. قسمت داخلی سقاخانه پس از ازاره، با کاشی معقلی به رنگ‌های مشکی، کرم و آبی پوشانده شده است. نقوش زیبای ختایی روی گنبد معرق‌کاری سقاخانه نیز جلوه‌ای زیبا به بنا داده است.
یک ساعت و قبله‌نمای آفتابیِ ساخته‌شده از مرمر سفید در کنار حوض صحن قرار دارد. در این سازه، هر ساعت به چهار قسمت پانزده دقیقه‌ای تقسیم شده و با استفاده از آن، ظهر واقعی محلی، جهت قبله، نصف‌النهار حقیقی محلی و حرکت خورشید هشت ساعت پیش و هشت ساعت پس از ظهر محلی، قابل تشخیص است[۱].
انتهای پیام/
[۱] ـ دبیرخانۀ شورای عالی فرهنگی آستان قدس، حقایق شیرین؛ عزیزالله عطاردی، تاریخ آستان قدس رضوی.
نظر شما