جواد شیخ‌الاسلامی/
درباره حضرت رضا(ع) در یکی دو دهه اخیر آثار موسیقایی متنوعی توسط خوانندگان مختلف تولید شده است. امروز با محمود حبیبی کسبی یک خاطره‌بازی مختصر داشتیم درباره اثر «پناه» که یکی از آهنگ‌های بسیار شاخص و دوست‌داشتنی برای امام‌رضا(ع) است. این اثر توسط مؤسسه آفرینش‌های هنری آستان قدس و با خوانندگی مطرح‌ترین خواننده تاجیکستان، آقای دولتمند خالف، تولید شده است.
* در خصوص سرودن شعر این قطعه، توضیح دهید. پیشتر سروده بودید یا برای ساخت این آهنگ، گفته شد؟
** نه، شعر چند سال پیش از تولید آهنگ یعنی سال ۸۳ یا ۸۴ و اتفاقاً در حرم حضرت‌رضا(ع) گفته شده بود. چند سال پس از تولید این شعر، مؤسسه آفرینش‌های هنری آستان قدس رضوی با من تماس گرفتند و گفتند بناست چند آهنگ درباره امام‌رضا(ع) تولید کنند. من آن موقع نمی‌دانستم چه کسی قرار است خواننده و آهنگساز این شعر باشد، اما به هر حال شعر را تحویل دادم و پس از چند وقت قطعه تولید شد و خیلی بهتر از آنچه انتظار داشتم، تولید شد. آهنگ مورد توجه قرار گرفت و شنیده شد که امیدوارم مورد قبول حضرت هم قرار گرفته باشد.
* دلیل شباهت شعر این اثر با قطعه معروف استاد کریمخانی چیست. از این آهنگ تأثیر گرفته بودید؟
** نه. شعر آن قطعه سروده مرحوم استاد حسان است. «آمدم ای شاه پناهم بده / خط امانی ز گناهم بده». موقعی که من شعر آهنگ پناه را گفتم، اصلاً این آهنگ هنوز ساخته نشده بود. یعنی من سال ۸۴ شعر را گفته بودم و آن زمان هنوز آهنگ معروف «آمدم ای شاه پناهم بده» ساخته نشده بود. فقط یک شباهت بین این دو شعر وجود دارد که طبیعی هم هست. یعنی این حس و حال اولین چیزی است که در مواجهه با سلطان طوس به ذهن انسان می‌رسد، به‌خصوص اینکه وزن هر دو شعر هم تقریباً یکی است.
* کارهای موسیقی درباره امام‌رضا(ع) را چطور ارزیابی می‌کنید؟
** در عرصه موسیقی کارهای خوب زیادی در این سال‌ها انجام شده است. جدا از خوب و بدش یکی‌دیگر از شعرهای خود بنده را استاد علیرضا افتخاری، با آهنگ‌سازی آقای اسکندری که اصالتاً مشهدی هم هستند، خوانده‌اند که سال گذشته تولید شد. آقای افتخاری سروده دیگری هم از آقای بیابانکی خوانده‌اند که آن هم اثر خیلی مورد توجه قرار گرفت. یک قطعه هم آقای محمد اصفهانی با شعر محسن رضوانی خوانده‌اند که آن هم کار خیلی خوبی است. همه این‌ها آثاری هستند که در یک دهه اخیر تولید شده‌اند. کارهای دیگری هم هست که اکنون حضور ذهن ندارم.
* جالب اینکه عموم این کارها متنوع و رنگارنگ هستند. مثلاً آهنگ «کلاغ» معروف چاووشی که شاخص شد.
** بله. این قطعه هم در دوره خودش، خیلی مورد توجه قرار گرفت. دلیل آن این بود که این اثر نگاهی متفاوت با نگاه رسمی به موضوع زیارت و امام‌رضا(ع) داشت و همین تفاوت و صمیمیت موجب شد خیلی شنیده و مطرح شود. اما درباره اینکه چقدر می‌شود درباره امام‌رضا(ع) کار موسیقایی کرد، باید بگویم موضوع زیارت امام‌رضا(ع) موضوع جدیدی نیست و در طول تاریخ ادبیات ما شعرهای بسیاری توسط شاعران بزرگ برای زیارت امام‌رضا(ع) گفته شده است. یعنی در طول هزار سال، از خاقانی بگیرید تا روزگار خودمان، اشعار زیادی سروده شده است. ما علاوه بر اینکه می‌توانیم به شاعران معاصر سفارش شعر برای ساخت اثر موسیقایی بدهیم، می‌توانیم از این گنجینه هم استفاده کرده تا آن‌ها را احیا کنیم و مجدداً به گوش مخاطبان ادبیات و دین برسانیم. به نظر من در این ساحت هر چقدر کار انجام بشود باز هم کم است. خوشبختانه مؤسسه آفرینش‌های هنری آستان قدس، به خصوص در دهه اخیر، به خوبی وارد عرصه موسیقی شده و نتیجه کارشان هم خوب بوده است. مشخص است اگر شما به هنرمندان خوب و متخصص سفارش کار بدهید حتماً از بین آن‌ها چند اثر خوب تولید خواهد شد که امیدوارم این اتفاق استمرار داشته باشد.
* استقبال مردم از قطعه «پناه» چطور بوده است؟
** نکته جالب این است که چندین نماهنگ از روی این آهنگ ساخته شده است. از شبکه‌های تلویزیونی بگیرید تا مردمی که خیلی دلی با تصاویر آرشیوی برای این اثر نماهنگ ساخته‌اند.
مسئله دیگر این است که بسیاری از دوستان خود من، مثل آقای علی‌محمد مؤدب یا مردم، این آهنگ را به عنوان زنگ موبایلشان انتخاب کرده‌اند. همه این‌ها نشان می‌دهد قطعه «پناه» از اینکه آدم‌ها تنها در لحظات خاصی آن را گوش بدهند، فراتر رفته است. این موهبت امام‌رضا(ع) است و من امیدوارم برای من، آهنگساز و خواننده این اتفاق خوب استمرار داشته باشد. به خصوص باید در انتها از خواننده این آهنگ آقای دولتمند خالف که بزرگ‌ترین خواننده تاجیکستان هستند یاد کنم که حتماً می‌دانید ایشان اهل‌سنت است، اما می‌بینیم به این شکل به امام‌رضا(ع) عرض ارادت می‌کند. همین مسئله به ما نشان می‌دهد که جایگاه و عشق به این حضرت از دین و مذهب فراتر است و ما باید از این ظرفیت برای خلق آثار هنری و ادبی استفاده کنیم.
نظر شما