البته از عمر تصویب قانون تسهیل ازدواج حدود 15 سال می‌گذرد اما طرح جوانی جمعیت تازه از سوی مجلس شورای اسلامی کلید خورده است. طرحی که شاید تا تبدیل شدن به قانون و اجرایی شدن، راه طولانی در پیش نداشته باشد اما نشان از این واقعیت تلخ دارد که قانون تسهیل ازدواج از سوی دستگاه‌ها و نهادهای مسئول آن‌قدر در عمل اجرا نشد یا ضعیف اجرا شد که سرانجام سبب گردید نمایندگان مجلس برای توقف کاهش ازدواج‌ها و نرخ باروری در کشور از خیر آن بگذرند و به جای آن طرح «تعالی خانواده» که بعد به طرح «جوانی جمعیت و حمایت از خانواده» تغییر نام یافت را تدوین کنند تا شاید به بحران کاهش نرخ رشد جمعیت که مقام معظم رهبری بارها درباره آن هشدار دادند، پایان دهند.

حال پرسش این است که طرح «جوانی جمعیت و حمایت از خانواده» چه تفاوت‌هایی با «قانون تسهیل ازدواج» دارد و مهم‌تر اینکه طرح جدید چه ضمانت‌هایی برای اجرا دارد تا به سرنوشت خیلی از طرح‌ها و لوایحی که به قانون تبدیل می‌شوند اما عملیاتی نمی‌شوند و فقط روی کاغذ می‌مانند، دچار نشود؟

راهکارهای لازم برای رفع موانع ازدواج و رشد نرخ فرزندآوری

امیرحسین بانکی پور فرد، رئیس کمیته زنان و خانواده کمیسیون فرهنگی مجلس در پاسخ به قدس می‌گوید: در پیمایش ملی خانواده که در سال 98 انجام شد 60 درصد خانواده‌های ایرانی علاقه‌مند به داشتن سه فرزند و بیشتر بودند اما الان متوسط فرزندآوری در خانواده‌های ایرانی 7/1 است که این موضوع نشان می‌دهد خانواده‌های ایرانی می‌خواهند فرزند بیشتری داشته باشند اما برای این منظور با 21 مانع کوچک و بزرگ مثل تأمین معیشت، مسکن، تأخیر ازدواج، بالا بودن هزینه‌های دوران بارداری و زایمان و آموزش و تربیت بچه‌ها مواجه هستند. با وجود این، در قانون تسهیل ازدواج فقط به موضوع آسان شدن ازدواج جوانان توجه شده بود اما در طرح جوانی جمعیت و حمایت از خانواده به همه مسائل و موانعی که مانع ازدواج و فرزندآوری می‌شود، پرداختیم و راهکارهایی برای رفع آن‌ها در نظر گرفتیم.

وی در پاسخ به این پرسش که در طرح جوانی جمعیت، برای اشتغال، تأمین معیشت و مسکن به عنوان بزرگ‌ترین موانع سد راه جوانان برای ازدواج و افزایش فرزندآوری چه تدابیر خاصی دیده شده است، می‌گوید: آنچه در این طرح با عنوان کمک‌هزینه معیشتی آمده است مربوط به مسائل فرزندآوری می‌شود. مثلاً برای هزینه‌های دوران بارداری و زایمان کمک‌هایی در نظرگرفته شده است که پرداخت وام یکی از آن‌هاست یا ارائه بسته‌های بهداشتی، کمک هزینه تغذیه برای مادران باردار، افزایش حقوق شاغلان بر اساس تعداد فرزندان خانواده، معافیت‌های مالیاتی و تسهیلات آموزشی برای زنان باردار و زنان دارای فرزند کوچک، بیمه درمان ناباروری، دورکاری برای خانم‌های کارمند و تأسیس صندوق سرمایه‌گذاری آینده فرزندان که بر اساس آن با تولد هر فرزند؛ سهامی برای او در نظر گرفته می‌شود تا در آینده استفاده کند.

نماینده مردم اصفهان در مجلس با بیان اینکه یک بُعد طرح جوانی جمعیت و حمایت از خانواده به ضمانت‌های اجرایی آن برمی‌گردد، می‌افزاید: قانون تسهیل ازدواج، ضمانت‌های اجرایی لازم را ندارد و این یکی از مشکلات این قانون است؛ به همین دلیل دولت بخش عمده‌ای از این قانون را عملیاتی نکرده است اما در طرح جدید اگر دستگاهی هر یک از وظایف محوله خود را انجام ندهد به معنی ارتکاب تخلف است و بالاترین مقامش مجازات می‌شود.

وی درباره بودجه اجرای طرح جوانی جمعیت هم می‌گوید: آقای نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه قول مؤکد داده است که بودجه مورد نیاز اجرای این طرح را در لایحه بودجه سال 1400 تعریف می‌کند.

طرح جوانی جمعیت تا یک ماه دیگر به شورای نگهبان ابلاغ می‌شود

حجت‌الاسلام حسین جلالی، دبیر کمیسیون فرهنگی مجلس هم می‌گوید: در طرح جوانی جمعیت مشوق‌های اقتصادی خوبی در خصوص مسکن، بهداشت و درمان جوانان، بیمه درمانی زوجین نابارور، زایمان، تغذیه کودکان و زنان باردار، آموزش مادران دانشجو و کارمند، خوابگاه‌های متأهلی برای دانشجویان و... پیش‌بینی شده است تا شرایط بهتری برای افزایش ازدواج و رشد نرخ جمعیت و تحکیم بنیان خانواده فراهم شود.

وی می‌افزاید: این طرح برای آنکه مشمول زمان نشود و سازمان برنامه و بودجه برای سال 1400 ردیف بودجه آن را تعریف کند با رأی قاطع نمایندگان در قالب اصل 85 قانون اساسی قرار گرفته است. بر این اساس کمیسیون مشترکی با حضور 24 نماینده برای بررسی آن تشکیل شده که با توجه به پیشرفت کار، زیاد طول نمی‌کشد تا به سرانجام برسد. یعنی طبق قراری که گذاشته‌ایم طی یک ماه کاری طرح مورد نظر را به‌صورت فشرده بررسی می‌کنیم که اگر دو سوم اعضای کمیسیون مشترک به آن رأی مثبت بدهند طبق قانون بدون طرح آندر صحن علنی مجلس، به شورای نگهبان ارسال می‌شود تا به تأیید نهایی برسد و به قانون تبدیل گردد.

برخورداری از ضمانت‌های اجرایی

سید سلمان ذاکر، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس هم به قدس می‌گوید: قانون‌گذار در قانون تسهیل ازدواج بیشتر به‌دنبال این است مقدمات ازدواج جوانان را فراهم کند تا آن‌ها تشکیل خانواده بدهند و سر زندگی‌شان بروند، اما در طرح جوانی جمعیت و حمایت از خانواده نمایندگان دنبال چند هدف مهم هستند که افزایش ازدواج، افزایش فرزندآوری، تحکیم بنیان خانواده، جلوگیری از سالمندی جمعیت بخشی از آن‌هاست.

وی با اشاره به اینکه مشوق‌ها و تسهیلات بسیار خوبی در طرح مذکور پیش‌بینی شده است، می‌افزاید: از دیگر نقاط قوت طرح، بخش ضمانت اجرایی آن است که مانع اجرایی نشدن آن پس از تصویب و تبدیل شدن به قانون می‌شود. در واقع برخلاف قانون تسهیل ازدواج که از لحاظ ضمانت‌های اجرایی دچار خلأ‌هایی است و به همین دلیل دولت چندان به اجرای آن اهتمام نمی‌ورزد، در این طرح ضمانت‌های لازم برای اجرای آن لحاظ شده تا به سرنوشت قانون تسهیل ازدواج دچار نشود.

وی در خاتمه می‌گوید: روند بررسی طرح جوانی جمعیت و تعالی خانواده به سرعت در حال طی شدن است و امیدواریم پارامترهای متعددی که در طرح برای تشویق به ازدواج و فرزندآوری دیده شده تأثیر مناسبی در ازدواج جوانان و فرزندآوری داشته باشد.