فرسایش خاک به معنای فرسودگی و از بین رفتن مداوم خاک سطح زمین یا حرکت آن از نقطه‌ای به نقطه دیگر در سطح زمین توسط آب یا باد است. ایران در این زمینه وضعیت خوبی ندارد، یعنی به‌شدت دچار فرسایش آبی و بادی در مناطق کم باران و پرباران خود است. البته برخلاف آن‌چیزی که گفته می‌شود ایران در فرسایش خاک در بین کشورهای دنیا جایگاه نخست را ندارد چون برخی از کشورها از ما هم بیشتر فرسایش خاک دارند؛ با وجود این جزو 10 کشور نخست در فرسایش خاک هستیم. طبق تحقیقات انجام شده سالانه دست‌کم 2 میلیارد تن فرسایش خاک در کشور داریم که براساس برآورد وزارت کشاورزی آمریکا، خسارت فرسایش هر تن خاک 28 دلار است، بنابراین اگر این رقم را در 2 میلیارد ضرب کنیم، خسارت وارده رقمی حدود

56 میلیارد دلار است که این رقم پنج برابر بودجه عمرانی کشور است.

البته خسارت اقتصادی تنها یکی از پیامدهای پدیده یاد شده است، چون فرسایش خاک که مردم بعضی از استان‌های کشور هر از گاهی آن را بیشتر به صورت ریزگرد لمس می‌کنند، در ابعاد دیگری مثل بهداشت سلامت، کاهش حاصلخیزی خاک، ظهور سنگ بستر، کاهش نفوذ و ذخیره آب و فقر منابع آب زیرزمینی، هدررفتن آب‌های شیرین، خروج اراضی و مراتع از چرخه تولید، کاهش پوشش گیاهی و بهره‌وری تولید و افزایش سیلاب‌ها به کشور خسارت وارد می‌کند که چندان محسوس نیست. به عبارت دیگر بخش عمده‌ای از مشکلات کشور در بخش آب، ریشه در خاک دارد، چون با فرسایش خاک در طول زمان دیگر آب باران و برف به‌راحتی در زمین نفوذ نمی‌کند و سفره‌های آب زیرزمینی تغذیه نمی‌شوند که نتیجه آن علاوه بر فرونشست زمین، وقوع سیلاب‌های مرگبار و تحمیل خسارت‌های سنگین است.

متأسفانه حفاظت و مدیریت خاک تاکنون در کشور مغفول مانده و مسئولان کمتر به این موضوع پرداخته‌اند.

سازمان جنگل‌ها و دیگر متولیان باید فقط 20 درصد روی کارهای سازه‌ای و آبخیزداری کار و 80 درصد دیگر این تلاش را روی مدیریت خاک معطوف کنند؛ چون اقدامات سازه‌ای علاوه بر اینکه هزینه زیادی می‌طلبد، نتیجه‌اش نیز نسبت به کارهای مدیریتی خاک کمتر است. بنابراین باید تلاش بیشتری را برای مدیریت حفاظت خاک و اجرای صحیح قوانین و آموزش بهره‌برداران و مردم به کار گرفت. برای مثال در حال حاضر تعداد دام دو تا سه برابر ظرفیت مراتع است و این موضوع به معنی لگدمال شدن مراتع و از بین رفتن پوشش گیاهی مراتع یا فرسایش و لخت شدن سطح خاک است. از این رو باید جمعیت دامی را به نصف کاهش دهیم و در مناطقی مثل خوزستان و سیستان و بلوچستان که دچار فرسایش بادی هستیم به‌شدت ترددها را کنترل کنیم.

برای جلوگیری از فرسایش خاک علاوه بر اینکه دولت و مجلس باید بیش از گذشته به موضوع حفاظت از خاک توجه کنند، مجریان نیز باید بیشتر به مدیریت خاک بپردازند تا با کمترین هزینه بیشتر نتیجه را در حفاظت از خاک و جلوگیری از فرسایش آن داشته باشیم.

چندی پیش قانون خاک پس از گذشت 12 سال از تدوین و ارسال به مجلس به تصویب نهایی رسید، اما هیچ ردیف بودجه‌ای برایش در نظر گرفته نشده است. تا هنگامی که بودجه‌ای برای قانون جامع خاک تعریف و در وزارت جهاد کشاورزی نیز تشکیلات لازم برای آن ایجاد نشود قطعاً این قانون تأثیری در حفاظت از خاک کشور نخواهد داشت؛ درحالی که اگر موارد یاد شده انجام شوند و این قانون به‌درستی اجرا شود نه تنها مشکل فرسایش خاک بلکه بسیاری از دیگر مشکلات کشور همچون مشکل آب، حفظ محیط زیست، کمبود تولید محصولات کشاورزی و تا حد زیادی امنیت غذایی حل می‌شود.