گروه استان ها-بابک رحیمیان: اهمیت جهانی سواحل مکران و منطقه چابهار زمانی برجسته می شود که بدانیم بنادر صحارِ  عمان  و گوادرِ  پاکستان خود را آماده جایگزینی بنادر امارات تا سال ۲۰۵۰ می‌کند و بندرِ دوقم عمان نیز در تکاپوی جذب سرمایه‌گذار برای تبدیل‌شدن به یک هاب صنعتی و توزیعی در منطقه است.

آنچه که گذشت

طرح توسعه محور شرق که بر اساس مطالعات صورت گرفته توسط سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور در سال ۱۳۸۱ در هیأت دولت تصویب شد به مسیری اشاره دارد که در طول ۱۸۴۰ کیلومتری خود تعداد ۴ استان شرقی کشور را در می نوردد.

این مسیر از بندر چابهار در استان سیستان و بلوچستان آغاز شده و بعد از عبور از شهرهای نیکشهر، ایرانشهر، خاش، زاهدان، نهبندان، بیرجند، گناباد، تربت حیدریه و مشهد، از یک طرف به سرخس و از طرف دیگربه نقاط مرزی لطف آباد و باجگیران منتهی می شود.

سابقه تلاش ایران به توسعه بندرچابهار و جنوب شرق کشور به بیش از دو دهه پیش باز می گردد که دولت سازندگی در اوایل دهه ۷۰ خورشیدی این بخش را به عنوان منطقه آزاد تجاری تعیین کرد.

در دولت یازدهم، توسعه سواحل مکران و محور شرق کشور با سه رویکرد تقویت و افزایش ظرفیت بندر شهید بهشتی چابهار، اتصال بندر چابهار به جاسک و اتصال بندر چابهار به خط ریلی در دستور کار وزارت راه و شهرسازی قرار گرفت.

البته مذاکرات ایران و هند برای توسعه چابهار و راه آهن آن بیش از یک دهه سابقه دارد اما سنگ اندازی تحریم ها مانع از به سرانجام رسیدن آن در سال های گذشته شده بود.

با روی کار آمدن دولت یازدهم و مذاکرات هسته ای این نوید داده شد که بسیاری از طرح های توسعه ای به ویژه طرح توسعه شرق شتاب می گیرد اما این مهم محقق نشد.

اهمیت توسعه محور شرق

بندر چابهار به دلیل موقعیت راهبردی، که نزدیک‌ترین راه دسترسی کشورهای محصور در خشکی آسیای میانه (افغانستان، ترکمنستان، ازبکستان، تاجیکستان، قرقیزستان و قزاقستان) به آبهای آزاد است از اهمیت فراوانی برخوردار است لذا توجه به این کریدور می توانست بیش از گذشته ایران را مورد توجه این کشور ها قرار دهد.

ساخت فرودگاه بین‌المللی، احداث راه‌آهن برای اتصال به راه‌آهن سراسری ایران و کشورهای ترکمنستان و افغانستان، و افزایش اسکله‌ها برای بارگیری کشتی‌های اقیانوس‌ پیما از مهمترین برنامه‌های توسعهٔ چابهار است که هنوزبه سرانجام نرسیده است.

خط آهن نیازمند اعتبار

خط آهن چابهار –ایرانشهر نیز یکی از مهمترین زیر ساخت های لازم برای توسعه محور شرق است که در مسیر چابهار-زاهدان-بیرجند-مشهد تعریف و چند سال پیش عملیات اجرایی آن آغاز شده است.

چابهار به عنوان تنها بندر اقیانوسی کشور باید هر چه سریعتر به وسیله ریل به شمال شرق کشور و از آنجا به همسایه‌های شمالی متصل شود تا زمینه رشد اقتصادی منطقه و کل کشور حاصل شود.

بنا بر گفته نماینده مردم زاهدان در مجلس شورای اسلامی قرار بود که کریدور جنوب به شمال در استان راه‌اندازی شود که این مسئله راه  و راه‌آهن می‌خواهد.

حسینعلی شهریاری می گوید: اگر بندر چابهار هم راه‌اندازی شود بدون وجود جاده مناسب و راه‌آهن نمی‌شود از آن به درستی استفاده کرد؛ ضمن اینکه باید گفته شود امتیازاتی که برای بندر چابهار وجود دارد نسبت به دیگر بنادر کشور بسیار ناچیز است و این هم ظلمی است که به مردم سیستان و بلوچستان شده است.

۶۸ پروژه با ۸۴ هزار میلیارد تومان سرمایه گذاری

شامگاه چهارشنبه ۱۷ دی ماه ۹۹ بندر چابهار میزبان نشست توسعه سواحل مکران با حضور اسحاق جهانگیری معاون اول رییس جمهوری، وزاری راه و شهرسازی، جهاد کشاورزی و دبیر شورای عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی کشور، استاندار سیستان و بلوچستان، نماینده حوزه انتخابیه چابهار در مجلس، مدیرعامل سازمان منطقه آزاد و جمعی از مسوولان بود تا روند اقدامات انجام شده در این راستا را مرور کنند.

در این نشست معاون اول رییس جمهوری گفت: ۶۸ پروژه با ۸۴ هزار میلیارد تومان برای توسعه سواحل مکران در نظر گرفته شده در حالیکه کل اعتبارات کشور ۷۰ هزار میلیارد تومان است.

مکران در انتظار تسهیل موانع

مشاور رییس جمهوری و دبیر شورایعالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی نیز در این نشست گفت: اجرای قانون مناطق آزاد سرمایه‌گذاری در مکران را تسهیل می‌کند و این سواحل هسته کلیدی تسریع در روند توسعه و پیشرفت منطقه جنوب شرق کشور است.

مرتضی بانک اظهارداشت: سواحل مکران به‌عنوان گنج نهفته ایران است که در فرمایشات رهبر معظم انقلاب مطرح شده است.

وی گفت: منطقه مکران به علت دارا بودن ظرفیت‌های فراوان، علاوه بر زیبایی‌ها و جاذبه‌های گردشگری بسیار، از نظر موقعیت استراتژیک کاملا منحصربفرد بوده و به دلیل مجاورت آن با مرزهای شبه‌قاره هند و دریای عمان از جنبه‌های مختلف سیاسی نظامی و اقتصادی از سده ۱۵ میلادی مورد توجه کشورهای مختلف جهان قرار داشته به طوریکه در مقاله ای در سال ۱۳۰۶، از راه آهن چابهار،  بعنوان اعظمُ الطرقِ تجارت نام برده شده است. 

بانک تصریح کرد: سواحل مکران هم با تأکید ۲ سند بالادستی "برنامه ششم توسعه" و "سند توسعه منطقه ساحلی مکران" به مرکز تولید، صنعت، تجارت و ترانزیت تبدیل خواهد شد. 

وی اظهارداشت: مراحل عملیاتی پیشرفت این منطقه یکی پس از دیگری با سرعت و جدیت در حال اجراست بطوریکه این منطقه پرشتاب ترین روزهای رشد خود پشت سر می‌گذارد.

دبیر شورایعالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی افزود: قرارداد ایران و هند در حوزه مکران و بندر چابهار، نشان از جذابیت این منطقه در مبادلات آتی بین المللی دارد و توسعه آینده نیمه شرقی کشور تا حد زیادی به سواحل مکران وابسته است و این امر منوط به طراحی و برنامه‌ریزی سیاست‌های کارآمد، و بهره‌گیری بهینه از ظرفیت‌های این منطقه در کنار وضع قوانین و اقدامات تسهیل گرانه، جهت بهره‌مندی از ظرفیت‌های فزاینده آن است.

بازار سه میلیارد نفری شرق

وی ادامه داد: از سوی دیگر دسترسی به بازار سه و نیم میلیارد نفری شرق کشور، از طریق کریدور زمینی و دریایی  از ویژگی‌های خاص این منطقه است که بهترین گزینه برای پیوند دادن اقتصاد ایران با اقتصاد ۳۷ هزار میلیارد دلاری کشورهای عضو SAARC  و همچنین کشور چین از طریق پروژه کمربند و جاده است. 

بانک گفت: بنادر گوادر و چابهار بعنوان تنها بنادر اقیانوسی حوزه اکو بهترین محل برای ایجاد مراکز لجستیکی مشترک بین کشورهای عضو اکو برای مدیریت حمل و نقل منطقه‌ای است و کشورهای عضو اوراسیا نیز بخوبی با ظرفیت‌های این سواحل آشنا بوده و در حال تعامل جهت برقراری ارتباطات تجاری با محوریت ترانزیتی چابهار هستند.

وی بیان کرد: تجربه خوب توسعه بخش کشاورزی و صنایع تکمیلی آن در این منطقه  و اراضی حاصلخیز منطقه مکران و منابع عظیم دریایی موجود امکان ایجاد قطب صنایع غذایی را در این منطقه مهیا کرده است.

دبیر شورایعالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی گفت: سواحل مکران به دلیل دور بودن از تنگه هرمز و خلیج‌فارس از نظر ملاحظات ژئواستراتژیک باثبات‌تر بوده و می‌تواند به‌عنوان هاب تجاری و گذرگاه ترانزیتی در تجارت منطقه‌ای و بین‌المللی ایفای نقش کند. 

وی افزود: لازم است با توجه به زیرساخت های در دست تامین، جذب هر چه بیشتر سرمایه‌ داخلی و خارجی برای توسعه و ارتقای جایگاه ژئواکونومیک این منطقه در دستورکار قرار گیرد.