اما با وجود این به اذعان کارشناسان و مسئولان، هنوز یک پیام‌رسان بومی که بتواند با پیام‌رسان‌های خارجی رقابت کند در کشور شکل نگرفته و به نظر می‌رسد پیام‌رسان‌های داخلی تا رسیدن به مرز رقابت‌پذیری با همتایان خارجی‌شان راه درازی در پیش دارند. شاید به همین خاطر است که دست اندرکاران حوزه فرهنگی همچنان بر ضرورت حمایت از پیام‌رسان‌های داخلی تأکید می‌کنند؛ برای مثال سید امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی، نایب رئیس مجلس شورای اسلامی چندی پیش در صفحه شخصی خود در توییتر نوشت: «مدیریت فضای مجازی همان‌گونه که در کشورهای جهان عمل می‌کنند، ضروری است، اما اولویت با اتمام شبکه ملی اطلاعات و تقویت پیام‌رسان‌های داخلی قابل رقابت با پیام‌رسان‌های خارجی است».
اما پرسش اساسی این است که حمایت از پیام‌رسان‌های داخلی در حالی که بررسی طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی و ساماندهی پیام‌رسان‌های اجتماعی در کمیسیون فرهنگی مجلس در دست بررسی است باید چگونه باشد؟
نهادهای مسئول به وظایف خود عمل نکرده‌اند
مرتضی رحیمی، مدیرعامل پیام‌رسان سروش پلاس در پاسخ به قدس می‌گوید: تقویت و توسعه پیام‌رسان‌ها به عنوان یک موضوع مستلزم آن است که صورت مسئله آن به صورت دقیق و درست تعریف شود؛ یعنی باید ماهیت، ابعاد توسعه‌ای و اثرگذاری‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی آن تعریف شود. وقتی این اتفاق بیفتد معلوم می‌شود بازیگران اصلی دولتی و حاکمیتی و همچنین بخش خصوصی باید چه نقشی را ایفا کنند. اما الان چون بخش نخست اتفاق نیفتاده و صورت مسئله به درستی تعریف نشده است، دستگاه‌ها و نهادهای مسئول به وظایف خود طبق آنچه در مصوبه «سیاست‌ها و اقدامات ساماندهی پیام‌رسان‌های اجتماعی» شورای عالی فضای مجازی آمده یا عمل نکرده‌اند یا این کار را در حد مناسب انجام نداده‌اند؛ برای مثال مصوبه یاد شده از قوه قضائیه می‌خواهد لایحه‌ای ارائه دهد که ضمن حفظ حریم خصوصی کاربر، مزیت نسبی برای پیام‌رسان داخلی ایجاد کند؛ اما در لایحه داخلی که تدوین شده این مزیت مورد توجه قرار نگرفته و الان ما کاملاً شاهد دوگانگی اجرای قانون در پیام‌رسان‌های داخلی و خارجی هستیم؛ مثلاً پیام‌رسان‌های خارجی هر محتوایی را بخواهند منتشر می‌کنند، اما پیام‌رسان‌های بومی کاملاً زیر نظر قوانین داخلی قرار می‌گیرند و کار می‌کنند. در واقع اجرای دوگانه قانون خیلی به این حوزه آسیب رسانده است، یعنی کاربر پیام‌رسان داخلی باید در یک فضای کاملاً مشخص قانونی و ایزوله شده کار کند. یا سازمان صدا و سیما موظف است به منظور ترویج و آموزش کاربری همگانی پیام‌رسان‌های اجتماعی داخلی و ارتقای آگاهی و مهارت مردم در بهره‌برداری از ظرفیت و مـقابله با مخاطرات آن‌ها در زندگی فردی و اجتماعی کاربران، اقدام به تولید و پخش برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی مناسب کند، اما همین الان برخی از برنامه‌ها را از طریق اینستاگرام پیش می‌برد که این موضوع تخلف از قانون و مصوبه یاد شده است.
وی اگرچه معتقد است بین دستگاه و نهادهای مرتبط با پیام‌رسان‌ها، وزارت ارتباطات در میزبانی و استقرار سرورهای پیام‌رسان‌های بومی و تأمین اینترنت آن‌ها نقش خود را بهتر از دیگر دستگاه‌ها ایفا کرده و جلوتر از بقیه است؛ اما می‌گوید: البته طبق مصوبه یاد شده وزارت ارتباطات برای تقویت پیام‌رسان‌های بومی باید کمک مالی مؤثر کند که این اتفاق تا کنون نیفتاده است. در واقع کمک مالی فقط به ارائه وام
۵ میلیارد تومانی محدود شد که این رقم تنها برای تهیه دو سرور کافی است؛ در حالی که یک پیام‌رسان قوی برای آنکه به نحو مطلوب به کاربرانش خدمات ارائه دهد به هزار سرور نیاز دارد. یعنی کمک‌هایی که تا کنون به لحاظ مالی شده در حد مؤثر نبوده است. بنابراین واقعاً اگر هر فرد، دستگاه و نهادی دغدغه پیام‌رسان بومی دارد باید در ابعاد بزرگ‌تری وارد این موضوع شود.
نیاز به هیچ حمایتی نیست
مدیرعامل پیام‌رسان گپ هم با اشاره به اینکه شبکه ملی اطلاعات و پیام‌رسان‌های اجتماعی در تمام دنیا جزو لایه‌های خدمات ملی و امنیت ملی محسوب می‌شوند، به قدس می‌گوید: از این رو بخش‌های یاد شده باید آن‌قدر پایدار و امن باشند که در هر شرایطی بتوانند به افراد و کسب و کارها خدمات ارائه دهند و امکان تحریم یا مسدود شدن آن‌ها از سوی خارجی‌ها وجود نداشته باشد. بنابراین ضرورت برخورداری از پیام‌رسان بومی که زیرساخت‌هایش در داخل کشور باشد کاملاً مشخص است.
مهدی انجیدانی در همین زمینه می‌افزاید: در حال حاضر ظرفیت بزرگی در کشور ایجاد شده و ما تعدادی پیام‌رسان در سطح ملی داریم که همه آن‌ها زیرساخت‌های بسیار قدرتمندی دارند که تا همین چند سال اخیر برخورداری از آن‌ها برای ما رؤیا بوده است. بنابراین باید از این زیرساخت‌ها به‌درستی استفاده شود؛ مثلاً بسیاری از خدمات دولت الکترونیک می‌تواند در بستر پیام‌رسان داخلی ارائه شود تا دیگر مردم نیاز نداشته باشند برای دریافت هر خدمتی یک اپلیکیشن نصب و یا به یک پورتال مراجعه کنند. این‌ها مواردی است که اگر به‌خوبی مورد توجه قرار گیرند ما هم مثل بسیاری از کشورهای دنیا مثل هند، روسیه،
فرانسه و... می‌توانیم در این حوزه از زیرساخت‌های خودمان استفاده کنیم.
وی استفاده از کلمه حمایت از پیام‌رسان‌های داخلی را چندان صحیح نمی‌داند و می‌افزاید: چون پیام‌رسان در معنی پایه نیاز به حمایت ندارد؛ در واقع به نظر می‌رسد نیاز به هیچ حمایتی نیست؛ فقط دولت و مجلس باید قانون درستی تدوین کنند تا نقش و کاربرد پیام‌رسان‌های داخلی و خارجی به صورت دقیق روشن شود. چون الان معضل اصلی ما نبود قانون است و دیگر اینکه در حوزه امنیت و ارزش‌گذاری اطلاعات مقررات خاصی نداریم، به طوری که یک اداره دولتی تمامی کارهای داخلی خود را در پیام‌رسان خارجی انجام می‌دهد؛ این موضوع از نظر پدافندی و قوانین امنیت اطلاعات کار اشتباهی است؛ اگر مسئولان ما به محصول ایرانی روی بیاورند مردم هم همین کار را می‌کنند.
وی با اشاره به اینکه با موضوع فیلترینگ پیام‌رسان‌های خارجی مخالف هستم چون این راهکار مناسبی برای موفقیت هیچ پیام‌رسان داخلی و هیچ صنعتی در کشور نیست، می‌افزاید: هر وقت در مورد ظرفیت پیام‌رسان‌های داخلی بحث می‌شود روزی را مثال می‌زنند که اینترنت در کشور قطع شد و می‌گویند چرا پیام‌رسان‌های داخلی کیفیت لازم را نداشتند و پاسخگوی کاربران نبوده‌اند. اما کسی نمی‌پرسد که آیا در آن روز اصلاً شبکه زیرساخت کشور شرایط و امکانات لازم را برای اینکه ارتباط مردم را به سرورهای پیام‌رسان‌ها برقرار کند داشت یا نه. چون در آن روز حتی سایت‌هایی مثل سایت بانک مرکزی و شبکه شتاب و... قطع شده بودند. یعنی موضوع تنها اتصال به سرورهای پیام‌رسان‌های داخلی نبود؛ بلکه مشکل مربوط به کل شبکه کشور بود چون شبکه آماده نبود. در کشور یک شبکه
۱۰۰ درصد مستقل طراحی نشده بود که با قطع و وصل شدن اینترنت آسیب نبینیم. به همین دلیل به محض قطع شدن اینترنت وضعیت به‌هم ریخت.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا در حال حاضر یک شبکه مستقل تعریف شده تا اگر مثلاً ۴۰ میلیون کاربر ایرانی تلگرام به یک پیام‌رسان داخلی مثل سروش کوچ کنند این پیام‌رسان بومی بتواند به آن‌ها خدمات بدهد؛ می‌گوید: بله. قطعاً الان امکان ارائه خدمات به این تعداد کاربر را دارند. در حال حاضر پیام‌رسان‌های داخلی به لحاظ نرم‌افزاری و سخت‌افزاری مشکل خاصی برای افزایش کاربرانشان و ارائه خدمات به آن‌ها ندارند. اما باید این نکته را در نظر داشت که اگر کاربران میلیونی باشند و بخواهند در دو ساعت به یک پیام‌رسان منتقل شوند قطعاً چنین چیزی به لحاظ فنی و علمی نه برای پیام‌رسان داخلی و نه برای هیچ پیام‌رسان خارجی شدنی نیست، اما در یک انتقال عادی یا در یک رشد ارگانیک مشکلی ایجاد نمی‌شود به طوری که همین حالا هم این رشد در حال شکل گرفتن است. از زمانی که جریان‌های سیاسی بی‌خیال پیام‌رسان‌ها شده‌اند، پیام‌رسان‌های ما رشد ارگانیک خوبی پیدا کرده‌اند و در موضوع آموزش و پرورش و کرونا توانسته‌اند نقش خوبی را ایفا کنند و اکنون بخش زیادی از مدارس و سازمان‌های کشور از پیام‌رسان‌های داخلی برای نقل و انتقال اطلاعاتشان استفاده می‌کنند.
عزمی ملی برای حمایت از پیام‌رسان‌های داخلی
دکتر مهدی اسلامی، استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد هم به قدس می‌گوید: در چند سال اخیر عزمی ملی شکل گرفت تا از پیام‌رسان‌های داخلی حمایت شود که اعطای تسهیلات بانکی، اتصال به شبکه ملی اطلاعات، میزبانی سرورهای پیام‌رسان‌های داخلی یا تلاش برای دسترسی پیام‌رسان‌های بومی به اپراتورهای داخلی در این راستا بوده است؛ اما اینکه حمایت‌ها تا چه اندازه مؤثر بوده یا اینکه چه حمایت‌هایی باید از پیام‌رسان شود موضوع دیگری است. وی با وجود اینکه معتقد است پیام‌رسان‌های داخلی از لحاظ نرم‌افزاری و سخت‌افزاری تا حدی مجهز شده‌اند، اما می‌گوید: این پیام‌رسان‌ها باید همچنان در بُعد زیرساختی و قانونی حمایت شوند به دلیل آنکه هنوز از نظر فنی و نرم‌افزاری و سخت‌افزاری سرویس‌های پایه به صورت کامل شکل نگرفته و از سوی دیگر در بُعد قانونی نیز خلأ‌هایی وجود دارد و نحوه مواجهه یا اعمال حاکمیت با پیام‌رسان‌های خارجی و داخلی یکسان نیست. در واقع روی پیام‌رسان‌های خارجی اعمال قانون نمی‌شود اما روی پیام‌رسان‌های داخلی صورت می‌گیرد، به طوری که اگر مرتکب تخلفی شوند ممکن است جریمه‌های سنگینی برای آن‌ها اعمال شود که چندان عادلانه نیست. همچنین در بحث بیزینس مشکلاتی وجود دارد؛ شرکت مخابرات و اپراتورها چندان پایبند مصوبه مرکز ملی فضای مجازی نیستند و سهم پیام‌رسان‌ها از محل درآمد ترافیک پرداخت نمی‌شود. بنابراین لازم است قانون مشخصی در راستای فراگیری پیام‌رسان‌های اجتماعی داخلی و ساماندهی پیام‌رسان‌های اجتماعی خارجی از سوی مجلس تدوین شود.
نظر شما