در حالی که بدنه کارشناسی کشور نیز نهادینه‌کردن فرهنگ تولید و اشتغال را به عنوان یکی از روش‌های خنثی‌سازی تحریم‌ها پذیرفته‌اند، اما به نظر می‌رسد تاکنون راهبرد کشور برای مقابله با جنگ اقتصادی بیشتر مبتنی بر دور زدن آن‌ها بوده است. آن‌طور که کارشناسان اقتصادی در گفت‌وگو با قدس مطرح کردند، سلاح و ابزارهای اقتصادی دشمن در زمانی می‌تواند اقتصاد کشورمان را دچار اختلال جدی و بحران کند که اقتصاد ایران یک اقتصاد وابسته به خارج باشد.
تقویت درون‌زایی اقتصاد با تولید داخلی
مسعود براتی، تحلیلگر اقتصادی بر این باور است که اگر بخواهیم در جنگ اقتصادی مقابله واقعی با دشمن داشته باشیم باید به تقویت درون‌زایی اقتصاد بپردازیم که مهم‌ترین مؤلفه آن مسئله تولید داخل یا تولید ملی است.
وی با اشاره به اینکه تجربه نشان داده اگر کشور در تأمین نهاده‌های تولید، در تأمین اقلام استراتژیک و در تأمین غذای اساسی دچار وابستگی باشد، از همان محل آسیب‌پذیر خواهد بود، تأکید می‌کند: هر چه تکیه اقتصاد به درونش کمتر باشد، مسیر دشمن برای به هم زدن تعادل آن، هموارتر خواهد بود.
این پژوهشگر حوزه تحریم در گفت‌وگو با خبرنگار ما با اشاره به سخنان رهبر انقلاب درباره تبیین استراتژی صحیح مقابله با تحریم‌ها که بر تجربه کشورمان در طول یک دهه استوار است، می‌گوید: یکی از تجارب گذشته ما این بوده که با راهبرد مذاکره برای رفع تحریم اقدام کنیم، این تجربه چون نظر نخبگانی داشته و در سال ۹۲ توانست رأی مردمی هم بدست بیاورد، به طور جدی به آن توجه شد، اما در نهایت آن چیزی که حاصل شد بدعهدی طرف مقابل و خروج از برجام بود و در این زمان هم، حتی با خویشتنداری دولت که از آن به عنوان صبر راهبردی یاد می‌شود نه‌تنها تحریم‌ها رفع نشد که تشدید هم شد.
تحریم روی وابستگی نظام به خارج از خودش سوار می‌شود
وی با اشاره به اینکه روش اصلی مقابله با تحریم، بی‌اثر کردن آن است که نتایج پایدار و عاقبت شیرینی دارد، می‌افزاید: تحریم بر ضعف‌ها و وابستگی‌های کشور به خارج از خودش سوار می‌شود، یعنی اینکه اگر ما در تأمین امنیت‌غذایی خودمان ضعف داشته باشیم و نیازمند واردات اساسی باشیم، طبیعتاً یک نقطه اعمال فشار توسط تحریم‌ها مهیا شده، ولی اگر طبق سیاست‌های اقتصاد مقاومتی این وابستگی‌ها را کاهش بدهیم، تحریم بی‌اثر می‌شود. شاهد مثال این قضیه بنزین بود که با کاهش وابستگی، تحریم‌هایش بی‌اثر شد .
مصطفی سمیعی‌نسب، عضو هیئت‌علمی دانشگاه امام صادق(ع) نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ما، از دو نوع نگاه در مسئله مواجهه با تحریم‌ها سخن می‌گوید. به گفته وی، در نگاه نخست که از اول انقلاب با شدت و ضعف در بین برخی مدیران اجرایی کشور وجود داشته، ساختارهای اقتصادی کشور مطلوب ارزیابی می‌شود و مشکلات موجود ناشی از یک شوک بیرونی تحت عنوان تحریم قلمداد می‌شود و در این نگاه اگر آن شوک برون‌زا حذف شود، عملاً اقتصاد ما هیچ مشکلی ندارد، پس برای رفع به دنبال مذاکره هستیم.
اقتصاد مقاومتی نسخه اصلاحات ساختاری
وی می‌گوید: در نگاه دوم که نگاه رهبری به مواجهه با تحریم‌هاست، این است که اقتصاد ایران جدای از شوک برون‌زا، دارای برخی معایب ساختاری است که از سوی دشمن شناسایی و مورد اصابت تحریم‌ها قرار گرفته و در این نگاه اگر بتوانیم نقاط آسیب‌پذیر خود را ترمیم کنیم، ابزار دشمن را برای تحریم از او گرفته‌ایم. در این نگاه از تحریم‌ها می‌توان به عنوان یک فرصت بهره برد و با اصلاحات مورد نیاز، اقتصاد داخلی را با نسخه شفابخش اقتصاد مقاومتی درمان کرد.
این پژوهشگر اقتصادی با تأکید بر اینکه اگر ما طی نزدیک به یک دهه که بحث مقاوم‌سازی اقتصاد ایران مطرح شده به سیاست‌های اقتصادمقاومتی عمل کرده بودیم عملاً خنثی‌سازی تحریم تاکنون اتفاق افتاده بود، می‌افزاید: حال اینکه چرا اقتصادمقاومتی با وجود اجماع نخبگانی محقق نشده باید همان‌طور که مقام‌معظم‌رهبری هم به آن اشاره کردند، گفت راهکارها مشخص است، اجماع هم وجود دارد که از چه مسیری و چه حوزه‌هایی به اصلاح نظام اقتصادی و رفع مشکلات بپردازیم، ولی همت و اراده‌ای که دستگاه اجرایی کشور و مجموعه سه قوه باید داشته باشند تا همین راهکارها به مرحله ظهور و بروز برسد، وجود ندارد.
عدم‌گفتمان‌سازی برای تحقق اقتصاد مقاومتی
به گفته وی، یکی‌دیگر از مسائلی که موجب شد سیاست‌های اقتصاد مقاومتی تحقق پیدا نکند، چالش‌هایی بود که ناظر به عدم‌گفتمان‌سازی و
به طبع عدم‌استانداردسازی و شاخص‌سازی برای پیگیری تحقق این سیاست‌ها در کشور است. نه مجمع تشخیص مصلحت نظام، نه دستگاه مجلس، نه خود دستگاه اجرایی که در رأسش قرارگاه اقتصادمقاومتی است، هیچ نقشه راه مشخص کمی برای ارزیابی گام‌های برداشته شده نسبت به سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی ندارند و این ابهام سبب شده تا پس از هفت سال ما هیچ تغییری در روند سیاست‌های اقتصادی نبینیم و روزبه‌روز هم نسبت به تحریم آسیب‌پذیرتر شویم، چون تا زمانی که نقاط آسیب‌پذیر را خودمان برطرف نکنیم، نمی‌توانیم سلاح دشمن را که این نقطه را هدف گرفته، بی‌اثر کنیم.
خودتحریمی بیشتر از هر عامل دیگری به تولید آسیب زده است
دبیرکل نهضت ملی الگوسازی اقتصادمقاومتی بخش خصوصی نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ما، اقتصادمقاومتی را به مثابه فرمولی سازنده می‌داند که اگر درست اجرا شده بود، اقتصاد کشور تاکنون سر و سامان گرفته بود. وی می‌گوید: با وجود اینکه تحریم‌ها اقتصاد کشور را دچار چالش کرده، ولی خودتحریمی بیشتر از هر عامل دیگری تولیدکنندگان که خط مقدم جبهه اقتصاد هستند را تحت فشار قرار داده است.
دکتر پرویز عطایی با اشاره به اینکه اقتصادمقاومتی، اقتصادی مردم‌بنیاد است، حضور سرمایه‌گذاران در میادین اقتصادی را نیازمند بهبود شرایط از سوی حاکمیت دانسته و می‌افزاید: بخش خصوصی باید بازیگر اصلی صحنه اقتصاد کشور باشد، ولی متأسفانه در کشور ما بخش خصوصی دولتی‌تر از دولت شده و همین امر سبب شده تا تولید و سرمایه‌گذاری در کشور با کاستی‌های بی‌شماری مواجه باشند.
ضرورت تغییر نقش دولت از مالکیت و مدیریت به سیاست‌گذاری
دبیرکل نهضت ملی الگوسازی اقتصاد مقاومتی با تأکید بر ضرورت تغییر نقش دولت از مالکیت و مدیریت به سیاست‌گذاری و هدایت در اقتصاد کشور، معتقد است: مردمی کردن اقتصاد و کم‌کردن نقش دولت در این حوزه، آسیب‌پذیری ناشی از تحریم‌ها را کمتر خواهد کرد.
به گفته پرویز عطایی، دولت می‌تواند با بهبود محیط کسب و کار، اصلاح سیاست‌های بانکی، ثبات در قوانین، خصوصی‌سازی واقعی، سوق دادن نقدینگی به سمت تولید، حل مشکلات واحدهای تعطیل و نیمه‌تعطیل تولیدی همچون مشکلات گمرکی، مالیاتی و بیمه، مردمی کردن اقتصاد را تسریع کند.
عطایی با تأکید بر اینکه در ساختار اتاق بازرگانی به عنوان پارلمان بخش خصوصی در کشور باید تجدیدنظر شود، می‌گوید: متأسفانه در این سال‌ها دولت نه‌تنها به رفع موانع تولید دست نزده که با فراهم کردن زمینه حضور دولتمردان در اتاق بازرگانی به عنوان هیئت‌رئیسه سبب شده با پیوند سرمایه و قدرت، ما شاهد ایجاد رانت در سپهر اقتصادی کشور باشیم.
نظر شما