نسیمی که اینک برای معطر ماندن این درخت همواره تنومند می‌وزد، فرهنگ ایثار و شهادت است که با پیروزی انقلاب اسلامی عینیت یافت و با دفاع مقدس به اوج خود رسید و امروز باید برای پاسداشت آن گام‌هایی استوارتر برداشت.
انقلاب اسلامی؛ مکتبی فکری
مدیرعامل موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس در گفت‌وگو با ما درباره احیای فرهنگ ایثار و شهادت در انقلاب اسلامی می‌گوید: نماد بارز فرهنگ ایثار و شهادت در فرهنگ امامان ما و از همه بارزتر در حادثه کربلاست. انقلاب اسلامی در قرن حاضر توانست بار دیگر این فرهنگ را به صحنه آورد و با بهره‌گیری از ظرفیت و روزآمدی آن، انقلابی بزرگ را در منطقه غرب آسیا رقم بزند که امروز همچنان به عنوان یک الگوی فکری در جهان مطرح است و از سوی ملت‌های مختلف مورد پذیرش قرار می‌گیرد.
علی اصغر جعفری ادامه می‌دهد: انقلاب اسلامی با بهره‌گیری از ظرفیت اعتقادی و باورمندی مردم توانست نماد روشنی از موضوع انقلابی‌گری، ایثار و شهادت‌طلبی را به جهان معرفی کند و تبدیل به مکتبی فکری شود که تبلور آن در دوران دفاع مقدس در بحث مقاومت آشکار شد.
وی خاطرنشان می‌کند: اگر امروز شهید قاسم سلیمانی به عنوان نمادی از ایثار و شهادت‌طلبی برای همه دنیا به الگویی ایده‌آل تبدیل شده به دلیل توجه به ارائه الگوی صحیح از ایثار است که در ابتدا امام راحل و سپس رهبر معظم انقلاب هدایتگر این جریان بودند.
موزه‌های دفاع مقدس نوپا هستند
دکتر جعفری می‌گوید: در همه جای دنیا برای آن‌ها که در راه ارزش‌های ملی و حفظ کیان خود تلاش می‌کنند احترام قائل هستند و به مقام سربازان گمنام خویش ادای احترام می‌کنند اما این ارزش‌گذاری در بحث تفکر دینی ما به عنوان شهید و شهادت مفهومی بالاتر دارد، چراکه شهادت، انتخابی آگاهانه و از روی باور و ارزش و جهان‌بینی است که شهید براساس همان باورمندی دینی و ایدئولوژی خطر می‌کند تا ارزش‌ها پایدار بماند.
مدیرعامل موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس در پاسخ به پرسش ما درباره اینکه چقدر موزه‌ها در انتقال مفاهیم ارزشی همچون شهید و شهادت موفق بوده‌اند، تصریح می‌کند: در کشور ما موزه‌های دفاع مقدس نوپا هستند آن چنان که موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس تقریباً یک دهه از عمرش می‌گذرد. در کل کشور ۲۳ موزه دفاع مقدس داریم که حداکثر سه سال از عمرشان می‌گذرد و موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس که خوشبختانه مدرن‌ترین موزه غرب آسیا در حوزه جنگ است، توانسته با بهره‌گیری از هنر ایرانی و فناوری روز دنیا این مفاهیم را ارائه کند، با این حال هنوز تنها توانسته‌ایم ۲۰ درصد از مفهوم دفاع مقدس را به معنای حقیقی ارائه کنیم که البته همین درصد کم نیز به لحاظ جایگاه فرهنگ شهادت و فضای روحی حاکم بر آن تأثیر خوبی بر میهمانان داخلی و خارجی داشته است. هرچند با منویات رهبری و تأکید ایشان در معرفی دفاع مقدس، هنوز راه دور و درازی در پیش داریم تا دفاع مقدس با تمام وجود احساس شود.
شهادت‌طلبی؛ عالی‌ترین درجه انسانی
معاون دبیر شورای عالی ترویج و توسعه فرهنگ ایثار و شهادت نیز در گفت‌وگو با ما ضمن بیان اینکه ایثار و شهادت‌طلبی عالی‌ترین درجه انسانی است، در خصوص تفاوت نگاه ما به عنصر شهادت و شهادت‌طلبی با مفهومی که در دنیا به عنوان قربانیان جنگ مطرح است، می‌گوید: در دنیا از کشته‌شدگان جنگ به عنوان قربانی و تلفات نام برده می‌شود اما در فرهنگ دینی ما مفهوم شهادت به برکت تعالیم اسلامی، نشانه عمق سرمایه‌گذاری توسط ارزشمندترین داشته‌ها، یعنی جان برای رسیدن به آرمان‌های والاست.
محمدحسن کاویانی راد در خصوص چگونگی انتقال این مفاهیم به نسلی که وقایع انقلاب را درک نکرده‌اند، می‌گوید: خوشبختانه مفاهیم ارزشی که در اختیار ماست، قابل تغییر نیستند اما در عین حال باید در هر زمان متناسب با ادبیات همان دوران با مصادیق و دامنه خودش تعریف شود.
وی با اشاره به سخن رهبر انقلاب ادامه می‌دهد: مقام معظم رهبری می‌فرمایند «بسیج مردمی برای کمک به سیل‌زدگان برخاسته از تعلیم شهدا و رفتار آن‌هاست» در واقع منظور این است که مفهوم سرمایه‌گذاری در این زمینه‌ها منحصر به جغرافیای دفاع و جنگ نیست؛ بلکه در جایی که موقعیت خدمت مجاهدانه به وجود آید و هرکسی به هر شکلی حضور پیدا کند در واقع شهادت‌طلبی از خود نشان داده است هر چند گلوله و یا سلاحی در کار نباشد. بنابراین در منطق اسلام برای بسیاری از امور، اجر شهید نوشته شده است مثلاً کسی که برای معاش خانواده تلاش می‌کند اجر شهید دارد و مجاهد فی سبیل الله است.
وی در پاسخ به این پرسش که در معرفی آرمان‌های شهدا به نسل حاضر چقدر موفق بوده‌ایم، می‌گوید: متأسفانه نتوانسته‌ایم مفهوم این آرمان‌ها و پویایی آن را به خوبی حفظ کنیم. یکی از دلایل آن، ناتوانی در انتقال این مفهوم از طریق گره زدن ارزش‌ها به مصداق‌های فردی به صورت تجربه، تجدید خاطره و نوستالژی است و تنها کاری که کرده‌ایم این بوده که برخی شهدا را با خصوصیات متعالی‌شان به صورت سطحی معرفی کرده‌ایم؛ در حالی که رهبر انقلاب در خصوص شهید سلیمانی فرمودند «شما باید به امثال شهید سلیمانی به چشم یک مکتب نگاه کنید». مکتب یعنی مؤلفه‌های منحصر به فرد در وجود یک شخص که اگر نام آن را از روی مؤلفه‌ها بردارید آن مؤلفه‌ها نیز حذف می‌شود. بنابراین مفاهیم ارزشی باید به صورت درس و الگوهای رفتاری در چارچوب تعلیم و تربیت منعکس شود که متأسفانه این مهم تحقق نیافته است.
موزه صرفا مکانی برای نمایش نیست
کاویانی راد نیز از نقش موزه‌های انقلاب و دفاع مقدس در انتقال مفاهیم به جوانان عصر حاضر می‌گوید و اضافه می‌کند: موزه، صرفاً محلی برای نگهداری و نمایش آثار نیست؛ بلکه هنگامی در قالب فرهنگی جایگاه اصلی خود را پیدا می‌کند که بتواند نگرش و شناخت افراد را تغییر دهد؛ اما متأسفانه این اتفاق درباره موزه‌های ما نیفتاده چراکه افراد برای دیدن به موزه می‌روند نه برای فهمیدن و تغییر کردن.
وی با ذکر مثالی در این خصوص ادامه می‌دهد: وقتی وارد حرم امام رضا(ع) می‌شوید از خیابان‌های اطراف و در و دیوار و ستون‌های حرم روحی معنوی می‌بارد و متوجه می‌شوید که همه چیز گرد محور مفهومی واحد می‌چرخد بنابراین اگر به همان در و دیوار هم نگاه کنید گویا امام را زیارت می‌کنید. با این مثال باید گفت مفاهیم و مصادیق آثار دفاع مقدس و انقلاب و شهدا باید تمامی اجزای یک شعار و یک مفهوم را فریاد بزنند. اگر غیر از این باشد مانند آن است که گروه سرودی شعری را به صورت فالش (اشتباه) می‌خوانند یکی با صدای بلند، دیگری کوتاه و آن یکی با صدای نازک و ناهماهنگ که در این صورت هارمونی ایجاد نمی‌شود و کسی با شنیدن آن سرود تغییر نمی‌کند و تحت تأثیر قرار نمی‌گیرد.
وی تأکید می‌کند: یادمان نرود شهادت‌ها و رشادت‌ها، جزو داشته‌ها و سرمایه‌های ارزشمند ماست بنابراین باید بکوشیم این میراث غنی و به یاد مانده را از دست ندهیم.
نظر شما