سفر سه‌روزه رئیس مجلس شورای اسلامی به فدراسیون روسیه که از یکشنبه آغاز شده از ابعاد مختلف مورد توجه ناظران تحولات بین‌المللی و تحلیلگران قرار گرفته است. آن گونه که محمدباقر قالیباف گفته در این سفر حامل پیام مهمی از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی برای ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور سرزمین یخی است؛ اما این پیام مهم چیست؟

 هر چند مقامات دو کشور در مورد این مسئله به طور شفاف سخن نگفته‌اند ولی در این باره گمانه‌های مختلفی مطرح است. طبیعتاً یکی از اهداف اصلی سفر قالیباف به مسکو افزایش همکاری و تبادلات اقتصادی است. مراودات تجاری میان ایران و روسیه متناسب با سطح همکاری‌های سیاسی نیست. جمهوری اسلامی فارغ از مرز آبی که از طریق دریای خزر با تزارها دارد، همسایگی در قفقاز و آسیای میانه منافع مشترک بسیاری برای دو طرف ایجاد می‌کند. پس همان گونه که کاظم جلالی، سفیر جمهوری اسلامی در روسیه هم گفته مسلماً یکی از محورهای رایزنی، حوزه اقتصادی خواهد بود. همچنین تبادل نظر برای دستیابی به نقطه‌ای مشترک در موضوع سوریه، جنگ یمن، نزاع قره‌باغ و در حالت کلی اوضاع خاورمیانه نیز مد نظر خواهد بود. افزایش همکاری در حوزه نظامی و در زمینه انتقال فناوری تولید دارو و واکسن نیز مطرح است.

با این حال این مباحث مسائلی روتین است و نمی‌تواند اصل سفر قالیباف باشد. در این میان دو موضوع مهم دیگر هم هست که قطعاً مورد علاقه طرفین است. نخست رایزنی در راستای اشتراک منافع در دوران آمریکای پساترامپ است. حقیقت آن است که روی کار آمدن جو بایدن به عنوان رئیس‌جمهور جدید آمریکا فی نفسه هماهنگی بیشتر میان تهران و مسکو را طلب می‌کند. این مسئله در حوزه‌های مختلف مطرح است به ویژه درباره برجام و نوع تقابل بعدی با آمریکا. بایدن در هنگامه منازعات انتخاباتی از بازگشت به این توافق بین‌المللی سخن گفت اما پس از رسیدن به قدرت و در هماهنگی با شرکای اروپایی درصدد تحمیل برجام‌های موشکی و منطقه‌ای به جمهوری اسلامی است؛ موضوعی که برای تهران غیر قابل پذیرش است. به همین دلیل مسلماً ایران در رایزنی با روسیه و چین به عنوان دو متحد قدرتمند خود که از اعضای شورای امنیت سازمان ملل هم هستند در پی آن است با ایجاد اتحادی قدرتمند این زیاده‌خواهی غرب را مهار کند.

موضوع دیگر که باز هم در قالب توسعه همکاری‌های دوجانبه می‌گنجد تمدید قرارداد همکاری بلندمدت با روسیه است. ایران و چین قرارداد همکاری راهبردی ۲۵ ساله را در دست بررسی دارند. پس از موضوع همکاری ایران و چین، بحثی درباره توافق بلندمدت بین تهران و مسکو مطرح است؛ اتفاقی که در ادامه سیاست نگاه به شرق جمهوری اسلامی بوده و خبر چندان خوشی برای کاخ سفید نخواهد بود. این معاهده تحت عنوان «قانون معاهده اساس روابط متقابل و اصول همکاری بین جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه» است که در اسفند ۱۳۷۹ (برابر با ۱۲ مارس ۲۰۰۱) در مسکو و در حضور رؤسای جمهور دو کشور امضا شد. مدت این معاهده که به تصویب مجالس دو کشور هم رسیده، در اصل ۱۰ سال است، اما پس از پایان دوره تا به حال دو بار هر کدام پنج سال تمدید شده است. ماده ۶ این معاهده بر همکاری بلندمدت دو کشور در حوزه انرژی از جمله هسته‌ای اشاره می‌کند. در بخش‌های دیگر بر همکاری‌های دو کشور در حوزه‌های مختلف اقتصادی، حمل و نقل انرژی، سیاسی و امنیتی نیز اشاره شده است.

جمهوری اسلامی برای احصای منافع خود و برای بیان اینکه گزینه‌هایش محدود نیست به دنبال توافق‌های دوجانبه با کشورهای مهم رفته است تا علاوه بر دورزدن تحریم‌های غرب، آینده اقتصادی خود را بهبود بخشد. روسیه به عنوان دیگر قدرت جهانی نیز در دستور کار توافق بلندمدت بعدی قرار دارد و طبیعتاً آخرین کشور هم در این زمینه نخواهد بود. هر چند پیگیری انعقاد این قرارداد یکی از اهداف سفر چند ماه پیش محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان به مسکو بود اما می‌تواند این موضوع یکی از اهداف سفر قالیباف هم باشد.