برنامه «کتاب شب» نخستین بار در ساختمان ارگ تهران با صدای حسین معمارزاده که از گویندگان و دوبلورهای قدر آن زمان بود، روی آنتن شبکه رادیویی تهران رفت، پس از آن ژاله کیانی اجرای «کتاب شب» را بر عهده گرفت و پس از اجرای خانم کیانی، میکروفن و صندلی این برنامه رادیویی به بهروز رضوی سپرده شده است. هر هفته یک رمان بسته به نظر شنوندگان و تقاضای آن‌ها برای شنیدن رمان ایرانی یا خارجی روایت می‌شود.
بازخوانی آثاری مانند «بهشتِ ارغوان»؛ رمانی درباره زندگی حضرت فاطمه زهرا(س)، زندگی و خاطرات زنده‌یاد مهدی آذریزدی؛ نویسنده «قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب»، رمان «آدمک‌ها» اثر غزل تاجبخش، «حال اهل درد» همراه با معرفی زندگی‌نامه زنده‌یاد حمید سبزواری، «توفان در پرانتز» اثر زنده‌یاد قیصر امین‌پور، «اسماعیل، اسماعیل» اثر زنده‌یاد محمود گلابدره‌یی، «اوژنی گرانده» اثر انوره دو بالزاک، «دیوید کاپرفیلد» اثر چارلز دیکنز، «ماجرای جوانی یک استاد» اثر استفان تسوایک، «ماجرای وینستون» اثر هوارد فاست و داستان پرفراز و نشیب زندگی «لئو تولستوی» و... تاکنون در این برنامه انجام شده است.
برنامه «کتاب شب» شاید طولانی‌ترین برنامه رادیو باشد که حدود ۲۵ سال بدون تغییر خاصی در مدت زمان ۲۰ دقیقه در حال پخش است. درباره این برنامه و تولید برنامه‌هایی با محوریت کتاب با بهروز رضوی، گوینده این برنامه به گفت‌وگو نشستیم که می‌خوانید.
در برنامه «کتاب شب» بازخوانی رمان‌ها چگونه انجام می‌شود؟
در این برنامه هر هفته یک رمان خارجی یا ایرانی روایت می‌شود. به این صورت که در ابتدا آثار مشاهیر و مفاخر کلاسیک یا امروزی معرفی می‌شود سپس رزومه نویسنده مورد نظر اعلام و در نهایت خلاصه‌ای از رمان بدون حذف قهرمانان داستان به گونه‌ای که برای مخاطب ساده، قابل فهم و جذاب باشد، روایت می‌شود.
گاهی ممکن است براساس شروع مناسبت‌هایی مانند محرم و صفر مقتل‌خوانی‌هایی از نویسندگان ایرانی انتخاب و خلاصه و روایت شود، گاهی هم ممکن است براساس تقاضای شنوندگان اثری از نویسندگان خارجی خلاصه و روایت شود.
معرفی مشاهیر و روایت فراز و فرودهای زندگی آن‌ها فقط برای مخاطب اهل ادبیات جذاب است یا عموم مردم شنیدن این برنامه‌ها را دوست دارند؟
ببینید یکی از فواید ادبیات این است که انسان را با داستان‌های نویسندگان درگیر می‌کند و برای مدتی ما را از مشکلات و دغدغه‌های روزمره دور نگه می‌دارد همین مسئله آرامش‌بخش است. به طور کلی خاصیت برنامه‌های شنیداری با محوریت کتاب همین ویژگی را دارد پس عموم مردم این برنامه‌ها را دوست دارند. ضمن اینکه تولید این جنس برنامه‌ها از ظرافت‌های خاصی باید برخوردار باشد تا شنونده را خسته نکند و او را به ادامه برنامه جذب کند. از نظر گروه سنی معمولاً افرادی که فراغت بیشتری دارند مخاطبان این برنامه را تشکیل می‌دهند، مثل افراد سن بالا.
در نحوه گویندگی هم این ظرافت‌ها را مدنظر قرار می‌دهید؟
بله دقیقاً، ببینید وقتی به عنوان گوینده می‌خواهم این برنامه را اجرا کنم باید لحن روایی بسیار ساده و بی‌تکلف را برای اجرای خود در نظر بگیرم تا داستان برای شنونده باورپذیر شود. با توجه به تجاربی که در سال‌های فعالیتم در رادیو داشته‌ام، حتی یک بار برنامه «کتاب شب» را با لحن نمایشی اجرا کردم اما به این نتیجه رسیدم که این لحن برای روایت داستان‌ها مناسب نیست، بنابراین به لحن روایی رو آوردم.
متن و گردآوری روایت‌ها توسط چه افرادی انجام می‌شود؟
در گذشته نویسندگان متعددی داشتیم که زحمت خلاصه‌نویسی رمان‌ها را می‌کشیدند، اما به دلیل دستمزدهای پایین در رادیو، هیچ کدام از آن‌ها در حال حاضر حضور ندارند، بنابراین چند سالی است که دوست خوبم بابک رضایی کار نویسندگی این برنامه را انجام می‌دهد و سردبیر برنامه «کتاب شب» است.
گویندگی چنین برنامه‌هایی مستلزم مطالعه است. چقدر کتاب می‌خوانید؟
بله گوینده چنین برنامه‌هایی باید اهل کتاب باشد چون باید با نوع روایت هر رمان آشنا باشد. هر رمان با توجه به عنوان نویسنده، نوع نگارش داستان و چیدمان قهرمانان با گونه‌های متفاوت باید روایت شود و گوینده هم باید با سبک آثار مختلفی که قرار است در این برنامه روایت شود، آشنا باشد و من هم همیشه سعی کرده‌ام برنامه کتاب‌خوانی در زندگی‌ام داشته باشم.
دوست داشتید از زندگی کدام فرد یا اثر مشهوری بگویید که تا به حال نتوانسته‌اید به هر دلیلی روایت زندگی‌اش را بازخوانی کنید؟
سال‌های زیادی است که گوینده این برنامه هستم و دیگر این حس و حالی که بخواهم جای فرد، نویسنده مشهور یا قهرمان خاصی از رمان‌ها باشم را ندارم، در حال حاضر این حس و حال تبدیل به یک کار حرفه‌ای شده، زیرا تلاش می‌کنم بتوانم لحن خوبی را برای روایت رمان‌ها در نظر بگیرم تا شنونده مدت زمانی که مخاطب این برنامه است، لذت ببرد.
فکر می‌کنید این قبیل برنامه‌ها بتواند میل کتاب‌خوانی را در مردم ایجاد کند؟
بله در رشد کتاب‌خوانی بسیار تأثیرگذار است چون شنوندگان با شنیدن این برنامه‌ها برای اطلاع از جزئیات رمان‌ها، کنجکاو می‌شوند و دوست دارند کتاب مورد نظر را تهیه و مطالعه کنند، به نظرم این برنامه‌ها هم انگیزه ایجاد می‌کند و هم مخاطب را ترغیب به خواندن می‌کند.
استقبال از این برنامه چگونه بوده است؟
استقبال خوب بوده، این موضوع را بر اساس میزان تقاضای علاقه‌مندان به کتاب‌های ایرانی و خارجی می‌گویم چون به هر حال مخاطب تعیین می‌کند چه رمانی را بازخوانی کنیم.
از این برنامه‌ها پادکست هم تولید می‌شود؟
فکر نمی‌کنم چنین هدفی مد نظرهمکارانم در تولید این برنامه باشد چون همه قسمت‌های این برنامه پس از پخش از رادیو تهران در شبکه صدا موجود است و علاقه‌مندان می‌توانند با مراجعه به آرشیو ایران صدا، برنامه مورد نظر خود را رایگان گوش کنند.
با توجه به تجربه‌ای که دارید و سال‌ها با کتاب و مسائل آن درگیر بوده‌اید چه راهکاری پیشنهاد می‌کنید تا جامعه کتابخوان‌تری داشته باشیم؟
ممکن است والدین نیز این گفت‌وگو را مطالعه کنند، به آن‌ها توصیه می‌کنم بچه‌ها را از همان سنین کودکی و دو سالگی با کتاب آشنا کنند مثلاً کتاب‌های رنگی جلو دست آن‌ها قرار دهند تا کودکان با جنس و قالب کتاب آشنا شوند. باید برای علاقه‌مند شدن به کتاب از همان سنین کودکی اقدام کرد تا در آینده‌ای نزدیک جامعه‌ای کتابخوان داشته باشیم.
نظر شما