او در همان ابتدا با استقبال گرم الکاظمی، نخست‌وزیر عراق روبه‌رو شده و پس از نشستی کوتاه، با دیگر مقامات این کشور هم دیدار و گفت‌وگو کرد. دیدارهایی که به‌قواره رهبری مذهبی چندان سازگار نمی‌آمد، چرا که در آن از همه‌چیز سخن به‌میان آمد مگر مذهب و پیام آن و آثار آن و... . از این‌رو ناگفته پیداست مهم‌ترین اتفاق سفر پیشوای کاتولیک‌های جهان دیدار با صاحب فتوای تشکیل حشدالشعبی است. فتوایی که از زبان پیرمردی نحیف صادر شد، در کوچه‌پسکوچه‌های عراق چرخید و به هر خانه که وارد می‌شد، مردان آن خانه را با سلاحی در دست به میدان اصلی شهر می‌کشانید. فتوایی که توفان به‌پا کرد و طومار داعش را درهم پیچید. این ملاقات در بیت ساده آیت‌الله سیستانی در نجف اشرف رقم خورد. خانه‌ای چنان ساده که پاپ حتی در مخیله‌اش هم نمی‌بیند و صاحبخانه‌ای بسیار نحیف‌تر و ساده‌تر از آن. شاید نخستین سؤال پاپ در ذهنش این بوده است که این پیرمرد سپیدمو که حتی به خدمه خانه‌اش دستور نمی‌دهد حال چگونه خلقی را آن هم با دست‌خالی به‌میدان نبرد فرستاده است؟
دفتر آیت الله سیستانی در نجف هم روز گذشته، بیانیه‌ای درباره دیدار ایشان با پاپ صادر کرد که در متن آن آمده است: «در این دیدار درباره چالش‌های بزرگی که بشریت در این دوران با آن روبه‌رو است و نقش ایمان به‌خداوند سبحانه و تعالی و پایبندی به ارزش‌های والای اخلاقی برای غلبه بر آن‌ها گفت‌وگو و تبادل نظر شد. آیت‌الله سیستانی در این دیدار در مورد بی‌عدالتی، ستم، فقر، آزار و اذیت‌های مذهبی و فکری، سرکوب آزادی‌های اساسی و فقدان عدالت اجتماعی که کشورهای مختلف از آن رنج می‌برند، به‌ویژه جنگ‌ها و اقدامات خشونت‌بار، محاصره اقتصادی، آوارگی و دیگر مواردی که ملت‌های منطقه ما به‌ویژه ملت فلسطین در اراضی اشغالی از آن رنج می‌برند، صحبت کردند».
اما پاپ در یکی از سرزمین‌های شیعیان چه می‌خواهد؟ آیا چنان که خودش گفته «به‌عنوان یک زائر و حامل پیام صلح» وارد عراق شده است؟ آیا می‌خواهد صرفاً دیداری با رهبران عراقی داشته باشد؟ یا آنکه در تلاش است جبران مافات کند و حال که گردوخاک داعش فرونشسته به مسیحیان عراق دلداری بدهد و گپ‌وگفتی و استمالتی و اعانتی و تفقدی؟
این گفت‌وگوها ممکن است به کاهش خشونت در عراق کمک کند
برخی کارشناسان نگاه فرصت‌محور به این سفر دارند و نیمه پر لیوان را مهم‌تر می‌دانند. دکتر شریف لکزایی، پژوهشگر اندیشه سیاسی ضمن مهم‌دانستن اصل این دیدار می‌گوید: «اینکه دو مرجع عالی‌مقام دینی بنشینند، به نظر اتفاق و حادثه مهمی است. این دو نفر در ضمن این دیدار می‌توانند کارهایی را که می‌شود برای انسان انجام داد بررسی کنند، چرا که بنیاد هر دین و مکتب و همه پیامبران این بوده است که مصائب مادی و معنوی انسان کم شود».
این کارشناس اندیشه سیاسی در ادامه نقبی به تاریخ زده و می‌افزاید: «اگر اندیشه امام موسی صدر را درباره نزدیکی بین ادیان دنبال کنیم می‌بینیم مسیری که ایشان پیشنهاد کرد می‌تواند به دین‌ورزی و دینداری و تعمیق ایمان موحدان ابتدا در لبنان و سپس در منطقه و جهان کمک کند. امام موسی صدر، دیدارهای زیادی نیز با اصحاب کلیسا داشته و حتی بارها به واتیکان سفر کرده است. ایشان همچنین در خود لبنان سخنرانی‌های متعددی در کلیسا داشته است، که تأکید دارد عالمان دین و روحانیت و حوزه‌های دینی و کلیساها به‌گونه‌ای حرکت و رفتار کنند که دین‌ورزی در جامعه با این نگاه که دین یک امر اجتماعی است تعمیق یابد. یعنی نگاه این بزرگواران این است دین یک نگاه اجتماعی به پدیده‌های سیاسی است و به‌همین دلیل از این منظر می‌تواند به انسان و حل مشکلات انسان معاصر کمک و مسیرهایی را ایجاد و طی کند که این انسان از آرامش بیشتری برخوردار شود».
لکزایی اضافه می‌کند: «قصه عراق و خشونت‌هایی که در این سال‌ها در این کشور وجود داشته است هم به‌زیان مسلمانان و هم به‌زیان غیرمسلمانان بوده است. به‌نحوی که مطابق آمار، ۸۰درصد مسیحیان عراق از این کشور مهاجرت کرده‌اند. به‌همین دلیل به نظرم این گفت‌وگوها می‌تواند کمک کند این فضای خشن کمرنگ‌تر شود. این دیدارها و ملاقات‌ها و گفت‌وگوها، در اینکه اشتراک‌مساعی و اجماع نظر به‌وجود بیاید، مهم است و می‌تواند به حل مشکل کمک کند. اصل این گفت‌وگو خوب است و می‌تواند یاریگر انسان باشد تا مسیر کم معونه‌تری را در پیش بگیرد و مشکلاتش کاهش یابد».
ماهیگیری از آب گل‌آلود عراق
اما این همه اتفاقات نیست. جعفر قنادباشی، کارشناس مسائل غرب آسیا هم معتقد است عده‌ای به‌دنبال ماهیگیری از آب گل‌آلود عراق هستند و درباره اهداف احتمالی این سفر می‌گوید: «پاپ همواره برنامه‌هایی برای رفتن به کشورهای مختلف و ملاقات با مسیحیان آن کشورها دارد؛ در این دیدارها نیز عمدتاً سیاست‌های تبلیغاتی مربوط به مذهب مسیحیت را دنبال می‌کند. باوجود این در ضمن اهدافی که برای این سفر اعلام شده، نمی‌توان این نکته را نادیده گرفت که کوششی است تا از وضعیتی که فعلاً در عراق وجود دارد به‌نفع کلیسا بهره‌برداری کند».
قناد باشی درباه تعارضات پیام صلح پاپ با موضع‌گیری‌های اصحاب کلیسا در چند سال اخیر ادامه می‌دهد: «سؤالی که مسیحیان عراق دارند نیز همین است که چرا وقتی عراق چندپاره شده و داعش در بخشی از آن در حال جنایت بود، نمایندگانی از پاپ در این کشور حضور نیافته و جنایات داعش را محکوم نکردند؟ بنابراین شاید کسانی نیز هستند که با تشویق پاپ به این سفر می‌خواهند سازش ناپذیری مردم عراق و مقاومت در برابر دشمنان را با شعار صلح از بین ببرند، اما سؤال مردم عراق این است که عراقی‌ها باید با چه کسانی صلح کنند؟ با داعش صلح کنند یا با آمریکایی که بدون اجازه و امضای هیچ تفاهم‌نامه‌ای نیروی نظامی‌اش را در عراق مستقر کرده است؟»
قنادباشی به تلاش رسانه‌های غربی برای نشان دادن دوگانگی میان حوزه نجف و قم نیز اشاره می‌کند و در پایان می‌گوید: «عده‌ای معتقدند پاپ می‌خواهد از این فضا دو بهره بردارد؛ هم سکولارهای آماده پذیرش مسیحیت را به دین خود دعوت کند و هم جوانانی را که قرائتی غلط از اسلام در قالب داعش دیده‌اند و کلیسای عراق را از این نظر فعال‌تر نماید».
نظر شما