اما اینجا، در مشهد و در حرم رضوی، می‌توان خاطرات و نمادهای متعددی از این حمایت بی‌دریغ را یافت؛ گزارش‌هایی که نزدیک به ۱۰۰ سال قدمت دارند و نشان می‌دهند حرم رضوی از همان زمان شروع فعالیت صهیونیست‌ها در فلسطین، کانون اعتراض‌های گسترده مردمی علیه این جنایت آشکار بوده است. در رواق امروز، نخست تاریخ فعالیت‌های مردمی در حمایت از ملت فلسطین را که در حرم رضوی شکل گرفته است، مرور می‌کنیم و سپس به نمادهایی در حرم رضوی می‌پردازیم که یادآور قدس و عظمت جایگاه آن در تاریخ و اعتقادات مسلمانان ایران و جهان است.
تکریم قدس
به احتمال زیاد برای نخستین بار در سال ۱۳۰۴خورشیدی، مشهدی‌ها در مسجد جامع گوهرشاد با سخنرانی آیت‌الله محمدمهدی خالصی، از علما و مراجع عراق که به دلیل مبارزه مسلحانه با استعمار انگلیس، ناچار به مهاجرت شده بود، از وضعیت بیت‌المقدس و سرزمین فلسطین آگاه شدند. در واقع می‌توان گفت مسئله فلسطین و پاسداری از بیت‌المقدس برای مردم مشهد، از مسجد گوهرشاد و سخنرانی افشاگرانه مرحوم آیت‌الله خالصی معنا و مفهوم پیدا کرد. پس از آن، به دلیل استیلای دیکتاتوری رضاخان، کمتر فرصتی برای بیان مشکلات جهان اسلام پیش می‌آمد. به ویژه پس از واقعه خونین مسجد گوهرشاد، جمع زیادی از علمای نامدار مشهد، تبعید یا با محدودیت‌های شدید روبه‌رو شدند. با سقوط رضاخان در شهریور ۱۳۲۰، شرایط برای تنویر افکار عمومی فراهم شد. در این دوره، برخی فعالان مذهبی شهر مشهد مانند زنده‌یاد استاد محمدتقی شریعتی، ضمن مباحثی که در جلسه‌های دینی مطرح می‌کردند، کم و بیش به موضوع فلسطین اشاره داشتند. این موضوع، به‌ویژه در ایام محرم و فعالیت هیئت‌های عزاداری در حرم رضوی، بیشتر به چشم می‌آمد، اما عمومیت نداشت. تا اینکه با تأسیس رسمی رژیم جعلی صهیونیستی در اردیبهشت ۱۳۲۷، اعتراض‌ها بالا گرفت. با مدیریت مرحوم آیت‌الله کاشانی، در تهران و دیگر شهرها ازجمله مشهد، تجمع‌های اعتراضی گسترده‌ای علیه صهیونیست‌ها و در حمایت از قدس شریف برگزار شد.
نواب صفوی
کانون برگزاری این تجمع‌ها در شهر مشهد، حرم رضوی و عموماً مسجد جامع گوهرشاد بود. این اقدام‌ها با فعالیت گسترده جمعیت فدائیان اسلام به رهبری شهید نواب صفوی وارد مرحله جدیدی شد. هر چند شعبه فدائیان اسلام در مشهد،
۱۴ مرداد ۱۳۳۰ تأسیس شد اما برای مشهدی‌ها نواب و اعتقادات او، چیز ناشناخته‌ای نبود. وی بارها به مشهد سفر کرد و در تعدادی از این سفرها، در حرم مطهر و اماکن متبرکه به سخنرانی پرداخت. سخنرانی‌هایی که بخش مهمی از آن‌ها درباره توطئه استعمارگران و غصب سرزمین فلسطین و قبله نخست مسلمین بود. گزارش‌هایی درباره تجمع‌های فدائیان اسلام و طرفداران این جمعیت که طیف وسیعی از مذهبی‌های مشهد را تشکیل می‌دادند، در حرم رضوی و در حمایت از مردم مظلوم فلسطین وجود دارد. با وجود این، کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ و در پی آن، شهادت نواب صفوی و یارانش در سال ۱۳۳۴، کشور را دچار خفقانی سنگین کرد؛ دورانی که در آن محمدرضاپهلوی به یک دیکتاتور تمام عیار تبدیل شد و ارتباط صمیمانه او با صهیونیست‌ها، مانع از برپایی فعالیت‌هایی می‌گردید که برای پشتیبانی از قدس شریف و مردم فلسطین سازماندهی می‌شد. هرچند انقلابیون مشهدی، از طریق اعلامیه‌های افشاگرانه حضرت امام(ره) به طور دائم در جریان جزئیات فعالیت‌ها و جنایت‌های صهیونیست‌ها قرار داشتند. این وضعیت تا آغاز و اوج‌گیری انقلاب اسلامی ایران، یعنی دی‌ماه ۱۳۵۶، کم و بیش ادامه داشت. با گسترش اعتراض‌های مردمی علیه رژیم پهلوی و شکل‌گیری نخستین تجمع‌ها در حرم رضوی، از تابستان سال ۱۳۵۷، مسئله فلسطین دوباره به عنوان یک مطالبه عمومی مطرح شد و مورد حمایت مردم قرار گرفت. حرم رضوی در این زمان به عنوان مکانی که برخی از اعتراض‌ها، با وجود محدودیت‌های شدیدی که رژیم ایجاد می‌کرد، در آن برگزار می‌شد، به محلی برای طرح دوباره مسئله فلسطین تبدیل شد. تقریباً در بسیاری از راهپیمایی‌های گسترده مردم مشهد، نشانی از فلسطین و آرمان رهایی قدس وجود داشت.
نماد حمایت از قبله نخست در حرم رضوی
با پیروزی انقلاب اسلامی و اعلام جمعه آخر ماه مبارک رمضان به عنوان روز جهانی قدس، حرم مطهر که مقصد راهپیمایان برای اقامه نماز جمعه است، هر ساله شاهد جوش و خروش مؤمنان روزه‌دار برای حمایت از آزادی قدس شریف و پشتیبانی از ملت مظلوم فلسطین می‌شود و در ۴۲ سال گذشته، این موضوع به یک برنامه ثابت تبدیل شده است. افزون بر این، برای اعلام همبستگی دائمی و ایجاد نمادی که مسئله قدس و فلسطین را همواره پیش روی زائران و مجاوران قرار دهد و یادآوری کند، صحنی با نام قدس در جنوب بقعه مطهر طراحی و ساخته شد. طراحی صحن قدس که وسط آن با سقاخانه‌ای به شکل قبه‌الصخره مزین شده‌است، اوایل دهه ۱۳۶۰ آغاز شد و کار ساخت آن در سال ۱۳۷۰ به پایان رسید؛ البته بخشی از تزئینات آن، بعد انجام شد. این صحن از جنوب با صحن پیامبر اعظم(ص)، از شمال با مسجد گوهرشاد، از غرب با بست شیخ بهایی و از شرق با رواق امام خمینی(ره) یا همان صحن قدیمی موزه، ارتباط دارد. فضایی که صحن قدس در آن ساخته شده است، پیش‌تر بخشی از میدان بزرگ اطراف حرم رضوی بود و در آن گلکاری انجام داده بودند. تصویری کهنسال از پشت ایوان مقصوره مسجد گوهرشاد وجود دارد که نشان می‌دهد در دوره قاجار، محل فعلی صحن قدس به احتمال زیاد، کارگاه سنگ‌تراشی حرم مطهر بوده است. این صحن چهار ایوان، ۲۰ غرفه و ۱۲ حجره دارد و مساحت آن در دو طبقه بالا و یک طبقه زیرزمین، ۷ هزار مترمربع می‌شود که هزار و۸۸۰ متر آن به فضای باز صحن اختصاص یافته است. صحن قدس از نظر هنری، میراثدار هنر کهنسال به کار گرفته‌شده در حرم رضوی است؛ بالای ورودی هر حجره آن، یک قاب کتیبه با خط ثلث و نستعلیق وجود دارد که هنر دست استاد سیدمحمد حسینی موحد است و در سال ۱۴۱۴ق/۱۳۷۲ش. تحریر و ساخته شده است. ایوان جنوبی صحن یا همان ایوان قبله که از کنارش، مسیری به صحن پیامبر اعظم(ص) وجود دارد، به لحاظ تزئینات بسیار خاص است. این ایوان با ارتفاع ۱۶ متر، در نمای داخلی خود کتیبه‌ای به خط استاد حسینی موحد دارد که در آن، متن سوره مبارکه «صف» نوشته شده است. روی ایوان غربی صحن قدس که باید آن را در ورودی و اصلی صحن بدانیم و به بست شیخ بهایی راه دارد، کتیبه‌ای با متن سوره مبارکه فجر به چشم می‌خورد و در پیشانی بیرونی این ایوان، با خط نستعلیق جلی، نام «صحن قدس» نوشته شده است.
نظر شما