آذر ماه سال گذشته، قانونی به تصویب نمایندگان مجلس شورای اسلامی رسید که در صورت اجرای کامل آن، می‌توانست دست برتر تیم مذاکره کننده هسته‌ای کشورمان را در گفت‌وگوهایی که در هفته‌های اخیر در وین پایتخت اتریش در جریان بود، حفظ کرده و از فرسایشی شدن فرایند مذاکرات جلوگیری کند.
یکی از نکات مهمی که در قانون تصریح شد، این بود که در صورت عدم لغو تحریم‌ها از سوی کشورهای باقیمانده در برجام، دسترسی‌های فراپادمانی آژانس انرژی اتمی، به اماکن و برنامه هسته‌ای ایران پس از یک مهلت دو ماهه متوقف خواهد شد؛ که در این صورت، در دهه اول اسفند ۱۳۹۹ دسترسی‌های آژانس به شدت محدود می‌شد. با فرا رسیدن فرصت دو ماهه کشورمان به طرف‌های حاضر در برجام، رافائل گروسی رئیس آژانس انرژی اتمی ترجیح داد برای تعدیل موضع ایران، شخصاً عازم تهران شود. نتیجه آن سفر نیز منجر به امضای توافق‌نامه میان علی اکبر صالحی و گروسی شد. بر اساس توافق آژانس و سازمان انرژی اتمی ایران، مقرر شد دوربین‌های فراپادمانی تا ۳ خرداد ۱۴۰۰ روشن بماند، اما فیلم دوربین‌ها در داخل کشور حفظ شود. بنابراین اگر مذاکرات هسته‌ای در وین به نتیجه برسد، این فیلم‌ها تحویل آژانس انرژی اتمی می‌گردد و در غیر این صورت تصاویر فیلم‌ها برای همیشه پاک می‌شود.
آژانس حق دسترسی به تصاویر و اطلاعات را ندارد
مهلت یاد شده در حالی امروز به‌طور رسمی پایان می‌یابد که روز گذشته تمدید یا عدم تمدید تفاهم یاد شده با آژانس واکنش‌های بسیاری در محافل سیاسی کشورمان به دنبال داشت. محمدباقر قالیباف در جلسه علنی خانه ملت با بیان اینکه «ما مصمم هستیم که قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از حقوق ملت ایران در زمان‌های مشخص و بر اساس مصوبات اجرا شود و رهبر معظم انقلاب هم بارها بر این موضوع تأکید کردند، گفت: با پایان مهلت، آژانس انرژی اتمی حق دسترسی به دوربین‌های سازمان انرژی اتمی را ندارد. این اظهارات محمدباقر قالیباف پس از آن بیان شد که حجت‌الاسلام علیرضا سلیمی نماینده مردم محلات در مجلس شورای اسلامی در تذکری شفاهی، پایان مهلت سه ماهه تهران به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را یادآور شد. وی تأکید کرد: بر اساس قانون باید همه تصاویر و فیلم‌هایی که توسط دوربین‌های سازمان انرژی اتمی ضبط شده است، پاک شود و انتظار ما از رئیس سازمان انرژی اتمی این است که هر چه سریع‌تر خبر دهد که فرصت آژانس تمام شده و ذخیره تصاویر و فیلم‌ها پاک شده است.
دور باطل تمدیدها ادامه دارد؟
اعلام نگرانی نمایندگان از امتیازدهی احتمالی دوباره دولت روحانی به طرف غربی در حالی بود که روز گذشته یک مقام مطلع در دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی در گفت‌وگو با «نورنیوز» بار دیگر از احتمال تمدید مشروط توافق قبلی میان تهران و آژانس برای مدت یک ماه خبر داد. وی در این باره افزود: بررسی این موضوع ناشی از حسن نیت ایران برای فرصت دادن به روند مذاکرات جاری در وین است و در صورت قطعی شدن این تصمیم انتظار می‌رود طرف‌های مذاکره‌کننده از فرصت دوباره ای که ایران در اختیارشان قرار خواهد داد استفاده و با پذیرش مطالبات قانونی ایران روند دستیابی به توافق را تسهیل کنند.
ضعف در مواضع منجر به صدمات پی‌درپی شده است
اما این موضع گیری در حالی است که یک تحلیلگر حوزه سیاست خارجی در گفت وگو با قدس تمدید مشروط و یک ماهه این توافق نامه به بهانه مذاکرات وین را دارای بار معنایی دانسته و می‌گوید: اینکه ما در اجرای تصمیمی که به قانون تبدیل شده تعلل کرده و متزلزل نشان می‌دهیم به این معنی است که شما به نتیجه مذاکرات وین خیلی نیازمند هستید. مسعود براتی ادامه داد: خوب وقتی چنین پیام ضعفی مخابره می‌شود، نخستین پیامد آن این است که جایگاه ما در مذاکرات تضعیف می‌شود. وقتی این اتفاق افتاد طرف مقابل امتیاز کمتری داده و امتیاز بیشتری طلب می‌کند. وی در این باره تصریح کرد: ما متأسفانه تا کنون دو بار این تعلل را انجام داده‌ایم، یک بار ۵ اسفند و اکنون هم این اتفاق دوباره در حال وقوع است.
براتی در پاسخ به این پرسش که بهترین راهکار جمهوری اسلامی در این مقطع برای پاسخگویی به زیاده خواهی های طرف غربی چیست هم افزود: متأسفانه در برخورد با غرب یک برداشت اشتباه در دولت وجود دارد که سبب می‌شود ما آسیب ببینیم. این تشخیص غلط هم این است که برخی مقامات دولت روحانی تصور می‌کنند اینکه بایدن در بازگشت به برجام و انجام تعهداتش تعلل می‌کند، به‌خاطر این است که وقت کمی دارد و ما باید به او فرصت بدهیم. در حالی که این از اساس غلط است. تعلل بایدن به خاطر معادلات و تفکر کلان آمریکایی است که در ادامه راه ترامپ است. خوب در مقابل چنین رویه ای ما نباید چهره ای نیازمند و محتاج از خود نشان دهیم؛ چون آن‌ها جری تر می‌شوند. این مسیر باید تغییر کند. من معتقد هستم ما از همان ۵ اسفند و حتی پیش از آن از هنگام تصویب قانون هسته ای مجلس باید بلافاصله این محدودیت ها را اجرا می‌کردیم. این حرکت هم به معنای زیر میز مذکره زدن نیست. آمریکایی ها زیر میز زده اند، در این مدت هم ما تنها کاری که کردیم این بود که مانند بچه های مؤدب حرف آن‌ها را گوش کردیم. این ضعف در مواضع منجر به صدمات پی‌درپی شده است. ما با یک عقلانیت ضعیف این میز را نگه داشته‌ایم، در حالی که جمهوری اسلامی مقصر بر هم خوردن میز نیست.
در نهایت اینکه فرصت دوم ایران به اعضای (۱+۴) عملاً به پایان رسیده است و از طرفی، توافقی بین طرفین شکل نگرفته، بنابراین باید منتظر تصمیمات دولت برای توقف اجرای نظارت‌های فراپادمانی و حذف حافظه دوربین‌های آفلاین باشیم یا شاهد انعقاد توافقی سوم با آژانس برای چگونگی اجرای تصمیمات قانون مصوب مجلس در ایام آینده خواهیم بود. البته دور باطل اعطای فرصت‌های پی‌درپی به طرف‌های باقیمانده در برجام، دارای سابقه است. پس از خروج ایالات متحده از برجام در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷، دولت سیاست صبر راهبردی را در پیش گرفت و منتظر اقدام‌های جبرانی اروپایی‌ها ماند. اما در نهایت این انتظار پس از گذشت یک سال، بی‌نتیجه بود. بدون شک شکل‌گیری توافقی جدید، بدون دریافت امتیازات متناسب، می‌تواند تیم مذاکره کننده هسته‌ای کشورمان را در موضع ضعف قرار دهد و خیال سایر اعضای باقیمانده در برجام را نسبت به تصمیمات متقابل ایران در پاسخ به بدعهدی آن‌ها، آسوده کند.
نظر شما