آگاهی از عوارض احتمالی بعد از تزریق واکسن کرونا برای دریافت کنندگان آن مفید و موجب اطمینان خاطر در خصوص واکسیناسیون است.اینکه دریافت کنندگان واکسن بدانند چه زمانی نیاز به بستری شدن و یا مراجعه به پزشک خواهند داشت.

عوارض جانبی مورد انتظار بعد از تزریق واکسن کرونا/ چه زمانی نیاز به بستری شدن و یا مراجعه به پزشک داریم؟

قدس آنلاین؛ پاندمیCOVID-۱۹ تا تاریخ ۲۴ می ۲۰۲۱ منجر به ابتلا بیش از ۱۶۷ میلیون مورد تأیید شده و بیش از حدود ۴ و نیم میلیون مرگ در سراسر دنیا شده است. تاکنون هیچ گونه شواهد قطعی برای موثر بودن درمان‌های ضد ویروس فعلی در خصوص این بیماری وجود ندارد و همچنان تلاش‌های جهانی بر تولید واکسن‌های ایمن و موثر و بدون عوارض جانبی شدید، برای پیشگیری از COVID-۱۹ متمرکز است. در مراحل کارآزمایی بالینی واکسن های تایید شده، ارائه دهندگان  واکسن مدعی بر اثربخشی بالا و عوارض جانبی ناچیز این واکسن‌ها هستند (۱).

با این حال آگاهی از عوارض احتمالی بعد از واکسیناسیون  برای دریافت کنندگان آن  مفید و موجب اطمینان خاطر در خصوص واکسیناسیون است.

واکسن‌های مورد تایید در جهان

تاکنون، سیزده واکسن توسط حداقل یک مقام نظارتی ملی برای استفاده عمومی در کشورها مجاز شده‌اند که عبارت­اند از: دو واکسن mRNA (Pfizer – BioNTech و Moderna) ، پنج واکسن ویروس غیر فعال شده(BBIBP-CorV, CoronaVac, Covaxin, WIBP-CorV و CoviVac ) ، چهار واکسن ناقل ویروسی (Sputnik V ، Oxford – AstraZeneca، Convidicea و Johnson & Johnson) و دو واکسن پپتید (EpiVacCorona  و  RBD-Dimer) (جزییات بیشتر این واکسن ها در گزاره برگ ۲۵ و ۲۷ پیشتر منتشر شده است).

توزیع واکسن در ایران

بسیاری از کشورها برنامه‌های توزیع مرحله‌ای تزریق واکسن را با توجه به محدودیت تعداد واکسن‌های موجود، با اولویت افرادی که بیشتر در معرض خطر و انتقال بیماری هستند، مانند کارکنان سیستم‌های مراقبت‌های بهداشتی شروع کرده اند (۱). در ایران نیز واکسیناسیون COVID-۱۹ در مرحله اول برای کارکنان سیستم‌های بهداشتی درمانی و گروه‌های در معرض خطر  آغاز شده است که شامل واکسن‌های  اسپوتنیک V (Sputnik V)، آسترازنکا(Oxford – AstraZeneca)، سینوفارم (Sinopharm) و بهارات (COVAXIN )هستند. هر کدام از واکسن‌ها اثربخشی متفاوتی را در مراحل کارآزمایی بالینی از خود نشان داده‌اند، ضمن اینکه اثربخشی هر کدام از این واکسن‌ها، در برابر واریانت های مختلف ویروس کرونا نیز متفاوت است.

عوارض جانبی مورد انتظار بعد از تزریق واکسن COVID-۱۹

مهم ترین عوارض مورد انتظار بعد از تزریق واکسن شامل  عوارض موضعی ( درد، تورم و قرمزی محل تزریق) ، عوارض سیستمیک (تب، لرز، سردرد، سرگیجه، بدن درد، خستگی، ضعف و بیحالی، حالت تهوع، استفراغ، اسهال، یبوست و دردمفصلی)، واکنش‌های آلرژیک ( تنفس سخت، راش های سراسری پوستی و تند شدن ضربان قلب) و عوارض جدی و نادر مانند شوک آنافیلاکسی هستند.

عوارض شایع مشاهده شده بعد از دریافت واکسن

عوارض موضعی (درد، خارش، تورم، قرمزی و احساس گرما در محل تزریق) و عوارض سیستمیک (تب موقت، احساس ضعف، سردرد، بدن درد، درد مفاصل، احساس کسالت و خواب آلودگی تهوع، استفراغ و  اسهال از شایعترین عوارض می باشند که بیشتر از مابقی موارد دیده می‌شوند.

عوارض ناشایع (کمتر مشاهده شده) بعد از دریافت واکسن

سرگیجه، احساس گیجی، لرزش، تعریق، یبوست، سرفه، بی اشتهایی، بزرگی غدد لنفاوی، شوک وازووگال و شوک آنافیلاکسی  از دیگر عوارض واکسن هستند که کمتر مشاهده شده‌اند و در اصطلاح ناشایع نامیده می‌شوند.

*این در حالی است که شمار زیادی از دریافت کنندگان واکسن نیز  هیچ نوع عارضه شایع یا ناشایع مربوط به واکسن را تجربه نخواهند کرد.

زمان  و مدت بروز عوارض جانبی ناشی از واکسن

غالبأ عوارض ناشی از واکسن به طور معمول از ۱۲ ساعت تا کمتر از ۷ روز بعد از تزریق واکسن  به طور متغیر رخ می دهد. در موارد بسیار نادر برخی عوارض ممکن است ۱ ماه بعد از واکسیناسیون بروز یابد.

اقدامات لازم جهت به حداقل رساندن عوارض واکسن

· در مورد احتمال عوارضی که ممکن است در زمان کوتاه  به دنبال تلقیح واکسن رخ دهد مانند شوک وازووگال و شوک آنافیلاکسی ، لازم است واکسینه شدگان حداقل به مدت زمان ۱۵ دقیقه بعد از دریاقت واکسن در مرکز دریافت واکسن بمانند.

· اخذ شرح حال از افراد در خصوص هر گونه حساسیت به واکسن‌های قبلی تزریق شده یا حساسیت به دریافت دوز قبلی واکسن COVID-۱۹

· برای جلوگیری و کنترل شوک وازوگال، توصیه می‌گردد افراد در پوزیشن‌های ایستاده واکسینه نشوند و در موقعیت خوابیده و یا در صورت عدم  وجود امکانات، به صورت نشسته واکسینه شوند.

· پوشیدن لباس تمیز و خنک جهت جلوگیری از آلودگی احتمالی محل تزریق واکسن و تحمل بالا رفتن دمای بدن می‌تواند کمک کننده باشد.

· نوشیدن مایعات به میزان زیاد و در صورت بروز تب استفاده  از مسکن‌های ضد التهابی غیر استروئیدی برای کنترل آن و از آنتی هیستامین‌ها برای عوارض موضعی می‌توانند در کاهش عوارض کمک کننده باشند.

چه عوارضی نیاز به بستری شدن و یا مراجعه به پزشک دارند؟

در صورت بروز عوارض نادر مانند خونریزی ارگان‌های مختلف بدن، آمبولی، شوک آنافیلاکسی و یا سوپر اینفکشن محل تزریق، گسترش قرمزی یا حساسیت به لمس در محل تلقیح واکسن بعد از ۲۴ ساعت و یا  اینکه عوارض ناشی از واکسن به صورت نگران کننده‌ای تشدید شوند و بعد از چند روز از بین نروند، دریافت کنندگان واکسن بایستی به مراکز درمانی مراجعه و تحت معالجه قرار گیرند.

همزمانی پیامدهای نامطلوب بعد از تزریق واکسن

برخی علائم بعد از دریافت واکسن ممکن است بروز یابند که ارتباطی با ماهیت واکسن ندارند. به طور مثال ممکن است افراد همزمان با دریافت واکسن در دوره کمون و بدون علامت بیماری بوده باشند و علایم بارز بیماریCOVID-۱۹ که ارتباطی با دریافت واکسن ندارد ( تب، تنگی نفس، سرفه، اختلال بویایی و چشایی ، میالژی و علائم گوارشی) را تجربه کنند. این افراد جهت تشخیص بیماری COVID-۱۹ بایستی تحت آزمایشاتی مانند RT-PCR   و یا RAPID-TEST  قرار گیرند.

مطالعات صورت گرفته در خصوص عوارض واکسن‌های COVID-۱۹

به طور خلاصه مطالعات صورت گرفته بر روی عوارض واکسن های COVID-۱۹  که در کشورمان توزیع شده‌اند در جدول شماره ۱و ۲ ارائه شده است.

در جدول ۱  یافته های مطالعاتی که نتایج فاز ۳ کارآزمایی بالینی آن ها به چاپ رسیده است بیان شده است و جدول شماره ۲  بیانگر نتایج مطالعاتی که فاز ۱ و۲ کارآزمایی بالینی آن ها به چاپ رسیده است،هستند.

جدول ۱: یافته های مربوط به مطالعات انجام شده بر روی عوارض واکسن های آسترازنکا* و  اسپوتنیک V

منبع

توضیحات بیشتر

عوارض شایع بعد از دریافت واکسن

تعداد

دوز

جمعیت مورد مطالعه

نام واکسن

( کشور سازنده واکسن)

کشور

نوع مطالعه

(۲)

عوارض سیستمیک و عوارض موضعی  ناشی از واکسن در افرادی که قبلا به عفونت COVID-۱۹ مبتلا شده بودند به ترتیب ۶/۱ و ۴/۱ برابر افرادی بود که به عفونت مبتلا نشده بودند. عوارض جانبی در زن ها بیشتر از مردها گزارش شد. 

درد حساس به لمس در محل تزریق( ۳/۴۹ %) سردرد( ۸/۲۲ %)، ضعف و بیحالی (۱/۲۱ %)، لرز (۷/۱۴ %) ، سوزش پوست (۷/۱ %)، راش (۴/۰ %) ،  جوش قرمز روی صورت و لب ها (۲/۰ %)  

۱

۳۴۵۲۸۰

آسترازنکا

 (انگلیس- سوئد)

انگلیس 

مشاهده  ای 

(۳)

به طور کل  عوارض به صورت خفیف در گروه های سنی مختلف ظاهر شدند و عوارض  سیستمیک شدید در کمتر از ۵ % از کل افراد مورد مطالعه مشاهده شد. هیچ کدام از افراد مورد مطالعه به علت عوارض واکسن نیاز به بستری  نداشتند.

درد حساس به لمس در محل تزریق ( ۶۰ % -  ۳۰ %)، ضعف (۷۰ %- ۲۰ %) ، سردرد (۶۰ %  - ۱۵ % درد عضلات (۴۵ %  -۱۵ %) ، احساس کسالت (۴۰ % - ۱۵ %)

۲

۱۲۸

آسترازنکا

(انگلیس- ایتالیا)

انگلیس

کارآزمایی بالینی

(۴)

سر درد و  درد در محل تزریق

۲

۲۳۸۴۸

آسترازنکا

(انگلیس)

برزیل، انگلیس،

آفریقای جنوبی

کارآزمایی بالینی

(۵)

 با تزریق دوز دوم عوارض کمتر شد.

سرفه، تب بالا، تنگی نفس، آنوسمی  

۲

۸۵۳۴

آسترازنکا

(انگلیس)

انگلیس

اسکاتلند

ولز

کارآزمایی بالینی

(۶)

تب بالای ۴۰ درجه (۲/۳ %)

۱

۳۰۲۲

آسترازنکا

(انگلیس)

آفریقای جنوبی

کارآزمایی بالینی

(۱)**

به طور کلی ۹۴ % از  افراد عوارض خفیف  ،۶/۵ % متوسط  و ۳۸/۰ % عوارض  شدید داشتند.

۳/۰ % از ۱۶۴۲۷ نفر که حداقل یک دوز واکسن را دریافت کرده بودند، عوارض جدی را گزارش کردند که  هیج شواهدی مبنی بر مرتبط بودن وقوع عوارض جدی با تزریق واکسن در افراد مشاهده نشد. 

علائم شبه آنفولانزا ، واکنش های محل تزریق ، سردرد، ضعف و بیحالی 

۲

۱۶۴۲۷

اسپوتنیک V

(روسیه)

روسیه

کارآزمایی  بالینی

توضیح جدول : در این جدول اطلاعات مطالعات با جمعیت بالا آورده شده و مطالعات گزارش مورد یا موارد بررسی نشده است.

**در این مطالعه ۹۱ نفر از ۹۲۵۸ فرد که هر دو دوز را دریافت کرده بودند دچار عوارض نادر شامل عوارض موضعی، پوستی(۲۹/۰ %)،  اختلالات بینایی (۰۷/۰ %)، اختلالات سیستم تولید مثلی (۰۴/۰ %)، اختلالات کلیه و مجاری ادراری (۰۶/۰ %)، اختلالات خونی/لنفی(۰۶/۰ %)، اختلالات عصبی (۰۴/۰ %)، اختلالات روانی (۰۳/۰ %)، اختلالات عروقی (۰۱/۰ %)، اختلالات سیستم ایمنی(۱۹/۰ %)، انواع عفونت ها (۱۱/۰ %)، اختلالات متابولیکی و تغذیه‌ای (۰۲/۰ )، انواع نئوپلاسم‌ها (۰۱/۰ %)، اختلالات شنوایی (۰۱/۰ %)  شدند.

جدول ۲: یافته های مربوط به مطالعات انجام شده بر روی عوارض واکسن های بهارات و سینوفارم

منبع

عوارض شایع بعد از دریافت واکسن

تعداد دوز

جمعیت مورد مطالعه

نام واکسن

( کشور سازنده واکسن)

کشور

نوع مطالعه

(۷)

بعد از تزریق دوز ۱ واکسن

درد و قرمزی در محل تزریق؛ در گروه  ۳ میکروگرم همراه با  Algel-IMDG(۵ %)، در گروه ۶ میکروگرم همراه با  Algel-IMDG: (۵ %)،  در گروه ۶ میکروگرم همراه با  Algel:  (۱ %) و در گروه کنترل: (۳ % )

تب، درد بدن، سردرد، تهوع و استفراغ؛ در گروه  ۳ میکروگرم همراه با  Algel-IMDG: (۵ %)، در گروه ۶ میکروگرم همراه با  Algel-IMDG: (۱۴ %)، در گروه ۶ میکروگرم همراه با  Algel: (۸ %) و در گروه کنترل (۷ %)

۲

۳۷۵

بهارات (COVAXIN ) (هند)

هند

کارآزمایی بالینی

 فاز ۱

بعد از تزریق دوز ۲ واکسن

درد و قرمزی در محل تزریق؛ در گروه  ۳ میکروگرم همراه با  Algel-IMDG: (۲ %)، در گروه ۶ میکروگرم همراه با  Algel-IMDG: (۱ %)، در گروه ۶ میکروگرم همراه با  Algel: (۱ %) و در گروه کنترل صفر

عوارض سیستمیک؛ در گروه  ۳ میکروگرم همراه با  Algel-IMDG: (۵ %)، در گروه ۶ میکروگرم همراه با  Algel-IMDG: (۱ %)، در گروه ۶ میکروگرم همراه با  Algel: (۴ %) و در گروه کنترل صفر

(۸)

بعد از تزریق دوز ۱ واکسن

درد و قرمزی در محل تزریق، خارش، سفتی در قسمت فوقانی بازو در محل تزریق؛  در گروه  ۳ میکروگرم همراه با  Algel-IMDG (۱۹۰ نفر): (۷/۴  %) و   در گروه ۶ میکروگرم همراه با  Algel-IMDG (۱۹۰ نفر): (۲/۴ %)

درد بدن، تب، سردرد، حالت ناخوشی، ضعف و بی حالی و راش؛در گروه  ۳ میکروگرم همراه با  Algel-IMDG (۱۹۰ نفر): (۷/۴ %) و  در گروه ۶ میکروگرم همراه با  Algel-IMDG (۱۹۰ نفر): (۱۴ %) 

۲

۳۸۰ 

بهارات (COVAXIN ) (هند)

هند

کارآزمایی بالینی

فاز ۲

بعد از تزریق دوز۲ واکسن

درد و قرمزی در محل تزریق، خارش، سفتی در قسمت فوقانی بازو در محل تزریق؛ در گروه  ۳ میکروگرم همراه با  Algel-IMDG (۱۹۰ نفر): (۲/۴ %) و  در گروه ۶ میکروگرم همراه با  Algel-IMDG (۱۹۰ نفر): ( ۷/۳ %)

درد بدن، تب، سردرد،حالت ناخوشی، ضعف و بی حالی و راش؛ در گروه  ۳ میکروگرم همراه با  Algel-IMDG (۱۹۰ نفر): (۳/۶ %) و  در گروه ۶ میکروگرم همراه با  Algel-IMDG (۱۹۰ نفر): (۸/۵ %)  

(۹)

دوز ۲میکروگرم : درد در محل تزریق (۳۸ %)، سرخی در محل تزریق (۴ %)،  تب (۴ %)، خستگی(۸ %)، سردرد(۴ %)، خارش(۴ %)، عوارض جلدی مخاطی غیرعادی (۴ %)  

۲

۲۴

سینوفارم

(چین)

چین

کارآزمایی بالینی

فاز ۱ و ۲

دوز ۴ میکروگرم : درد در محل تزریق (۲۹ %)، خارش(۴ %)، تب (۴ %)، حالت تهوع (۴ %)   

۲

۲۴

دوز ۸ میکروگرم:  درد در محل تزریق(۳۸ %)، ورم در محل تزریق(۸ %)، تب (۸ %)، بی اشتهایی(۴ %)، تهوع(۴ %)،  یبوست(۴ %) 

۲

۲۴

(۹)

دوز ۲میکروگرم : درد در محل تزریق (۴ %)

۲

۲۴

سینوفارم

 ( چین)

چین

کارآزمایی بالینی

فاز ۱ و ۲

دوز ۴ میکروگرم : درد در محل تزریق (۱۷ %)، سردرد (۴۵ %)، اسهال (۸ %)، درد مفاصل (۴ %)

۲

۲۴

دوز ۸ میکروگرم: درد (۱۷%)، سخت شدگی پوست (۸%)،  تب (۴%)، خستگی(۴%)، سردرد (۴%)

۲

۲۴

(۱۰)

دوز ۵/۱ میکروگرم: درد(۱۱%)، واکنش موضعی (۱۳%) ، درد ماهیچه (۱%)، حالت تهوع (۱%)، سرفه (۱%)، سرگیجه (۱%)، استفراغ(۱%) خارش(۱%)

۲

۱۰۰

سینوفارم

( چین)

چین

کارآزمایی بالینی

فاز ۱ و ۲

دوز ۳ میکروگرم: درد(۱۱%)، واکنش موضعی (۱۲%)، تب (۳%)، خستگی (۳%)، اسهال (۲%)، درد ماهیچه (۲%)، ورم شکم (۲%)،  افزایش فشار خون (۱%)، حساسیت شدید (۱%)،  حالت تهوع (۱%)، ورم در محل تزریق (۱%)، خارش(۱%)، سرفه (۱%)، بی اشتهایی (۱%)

۲

۱۲۵

دوز  ۶ میکروگرم: درد در محل تزریق (۹%)، تب (۴%)، خستگی (۳%)،  سردرد (۴%)، بی اشتهایی (۲%)، خواب آلودگی (۱%)، راش (۱%) سرفه (۱%)، اریتروما در محل تزریق (۱ %)، ورم در محل تزریق (۱%)،  درد ماهیچه (۱%)، خارش (۱%)

۲

۱۲۳

لازم به ذکر است که به طور معمول عوارض جانبی ناشی از واکسن ها مانند عوارض موضعی و عوارض سیستمیک، در شمار زیادی از دریافت کنندگان واکسن به طور خفیف رخ می دهد و این عوارض عموما خود به خود و یا با مصرف  مسکن‌های ضد التهابی غیراستروئیدی بهبود می یابند. با توجه به تجارب چند صد ساله بشر در زمینه تولید واکسن، یک اصل در همه آن ها ثابت شده است و آن اینکه هیچ واکسنی به طور ۱۰۰ درصد موثر و یا بدون عارضه نیستند اما عوارض ناشی از واکسن بسیار ناچیز و گذرا هستند.

اگرچه واکسن های مختلف اثربخشی متفاوتی در برابر واریانت های مختلف کرونا ویروس دارند، واکسن های مورد استفاده در کشورمان همگی ایمنی زایی و ایجاد مصونیت نسبتا بالایی را در  فاز ۳ کارآزمایی های بالینی از خود نشان داده اند و حداقل عوارض جانبی را دارا هستند.

منبع:  گزاره برگ شماره ۳۰ کمیته ساماندهی تحقیقات کووید-۱۹ وزارت بهداشت

انتهای پیام/

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.