برگزاری جشنواره‌ها هم تحت تأثیر شرایط کرونا با ابهاماتی مواجه شد و البته برخی جشنواره‌ها هم مانند جشنواره تئاتر رضوی تکلیفشان را روشن کردند و سال قبل برگزار نشدند. با محمد جهانپا، کارگردان و بازیگر تئاتر که آثار قابل توجهی در حوزه تئاتر دینی و رضوی روی صحنه برده است، درباره وضعیت موجود تئاتر رضوی و آینده آن در دوران پساکرونا گفت‌وگو کردیم که می‌خوانید.
در دوران کرونا یکی از حرفه‌هایی که آسیب جدی دید تئاتر بود و حوزه‌ای که مهجور ماند تئاتر دینی و شاخه تئاتر رضوی بود، وضعیت تئاتر رضوی را در دوران پساکرونا چطور پیش‌بینی می‌کنید؟
یکی از اتفاقاتی که در دوسال اخیر افتاد و ضربه سختی به تئاتر کشور و خراسان زد، تعطیلی هنرهای نمایشی به واسطه شیوع کرونا بود که سبب شد اجراهای عمومی و تمرین‌های تئاتر تعطیل شوند و افراد زیادی که از این راه، امرارمعاش می‌کردند، دچار معضل شوند. متأسفانه این اتفاق به واسطه بی‌مهری‌هایی که از سوی دولت شد، هنرمندان این عرصه را زیر فشارهای مالی جدی قرار داد. سالن‌دارانی که تماشاخانه‌های خصوصی داشتند، ضربه جدی خوردند، موعد اجاره‌هایشان رسید و نتوانستند پرداخت کنند. بسیاری از کسانی که در حوزه آموزش تئاتر فعالیت می‌کردند، دفاترشان تعطیل شد. وقتی کل تئاتر تعطیل شده بود، تمام ژانرها هم ضربه خورد، به‌ویژه تئاتر رضوی که نتوانست مثل دیگر حوزه‌های هنر نمایشی، فعالیت کند.
البته در این دوران تئاترهای آنلاین و تله تئاترها هم برای اینکه عرصه تئاتر خالی از اجرا نماند، روی خط رفتند، چرا تئاترهایی با موضوع دینی و رضوی در این میان حضور نداشتند، آیا احساس نیاز به این دست از تولیدات نمی‌شد؟
خب پس از اینکه کرونا، میهمان ماندگار مردم شد و همه متوجه شدند که قرار نیست به زودی بساطش را جمع کند، فضاهای دیگری برایمان ایجاد کرد و این تلنگر را برای دوران پساکرونا به ما زد که آثارمان را با کیفیت نسبتاً بالا ضبط کنیم تا در مواقع حساس بتوانیم با بارگذاری و فروش آن‌ها در فضای مجازی، چراغ هنرهای نمایشی را روشن نگه داریم. در این ایام گروه‌های مختلفی سعی کردند نمایش‌های خودشان را به صورت آنلاین اجرا کنند، اینکه این بستر چقدر موفق بوده یا نه را باید از منظر کارشناسی موشکافی کرد.
جشنواره‌های تئاتر فجر و تئاتر مقاومت هم با سرسختی و تلاش حداکثری سعی کردند به شکل آنلاین برگزار شوند و نمایش‌هایی که منتخب این جشنواره‌ها بودند به پایتخت رفتند، آنجا ضبط تلویزیونی شدند تا مخاطب بتواند با خرید بلیت الکترونیکی این آثار را ببیند. اما در این میان چند نکته مهم وجود داشت؛ در این شرایط صدا و سیما می‌توانست به کمک اهالی هنر بیاید و حتی شهرداری‌ها هم می‌توانستند کمک کنند.
می‌شد با طراحی نمایش‌های کوتاه و نمایش‌های جذاب به شیوه تله تئاتر به هنرمندان این عرصه کمک کرد تا دست‌کم در این دو سال سخت و طاقت‌فرسا بتوانند فعالیت کنند، اما صدا و سیما غفلت کرد. جشنواره تئاتر رضوی هم سال گذشته کاملاً تعطیل بود، ولی دوستان در دبیرخانه دائمی آن در مشهد، نمایش‌نامه نویسان را دور هم جمع کردند تا آثار خوب و فاخری در حوزه تئاتر رضوی نگارش شود که قطعاً راهگشا خواهد بود؛ چون یکی از معضلات اصلی ما نداشتن نمایش‌نامه‌های بکر و خوب است.
به‌نظر شما مردم در دوران پساکرونا، تمایلی به تماشای تئاترهای دینی و رضوی خواهند داشت؟
پس از پایان کرونا با توجه به فضایی که در جامعه وجود دارد، فکر می‌کنم مردم نیاز به شادی و نشاط دارند. جغرافیای حرم و وجود نازنین حضرت رضا (ع) این امکان را می‌دهد که در بستر فضاهای اجتماعی و با یک نگاه کمدی و جذاب بتوانیم با مخاطب ارتباط برقرار کنیم و تئاتر دینی و به‌خصوص حوزه تئاتر رضوی می‌تواند دوباره جایگاه خودش را پیدا کند و مخاطب از تماشای آن لذت ببرد.
آیا می‌توان این دست از موضوعات را در تئاترهای خیابانی هم رونق داد؟
حوزه تئاتر خیابانی می‌تواند به شکل تئاتر محیطی باشد؛ یعنی براساس محیطی که در آن قرار می‌گیرد می‌تواند صحن حرم مطهر رضوی، داخل مترو، داخل موزه و هرجایی باشد. مثلاً گروه تئاتر ما به نام گروه «جلوه هشتم» در دوره تولیت آقای رئیسی در موزه حرم مطهر رضوی براساس اشیای جذابی که از دل تاریخ حفظ شده بود، نمایشی را طراحی و اجرا کرد که برای مردم بسیار جذاب بود. ضمن اینکه در حوزه تئاترهای محیطی برای نخستین بار توانستیم در رواق امام خمینی با تلفیق آوا، نما و گروه‌های سرود و نمایش، اجرای برنامه داشته باشیم، این‌ها نشان دهنده علاقه مندی مردم به سیره اهل بیت (علیهم السلام) است. اگر نمایش‌نامه هایی جذاب و بکر وجود داشته باشد، قطعاً مورد توجه مخاطبان قرار می‌گیرد.
شما تجربه ساخت تئاتر قیام مسجد گوهرشاد را هم داشته اید، فرصت‌ها و تهدیدهای پیش روی تئاترهایی با مفاهیم دینی و رضوی را چه می‌دانید؟
به‌نظرم یکی از تهدیدهایی که در حوزه تئاتر دینی و رضوی وجود دارد، کمبود ایده‌های ناب است. مسئولان باید در حوزه سفارش و تولید متون ناب نمایشی همت کنند. هرچقدر جشنواره نمایش‌نامه نویسی رضوی یا سفارش به نویسندگان درجه یک حوزه تئاتر دینی و رضوی تقویت شوند و نویسندگان را در نگارش و انتخاب سوژه آزاد بگذاریم به اتفاقات خوبی منجر خواهد شد. همچنین دستگاه‌های مسئولی مانند آستان قدس رضوی، حوزه هنری و شهرداری مشهد می‌توانند با هم افزایی و ایجاد فرصت‌های بکر و جدید در عرصه اجرای نمایش دینی و رضوی، در این عرصه راهگشا و حامی باشند. با وجود شرایط سخت اقتصادی که در آن قرار دادیم اجرای تئاتر بدون تهیه کننده و حمایت‌های دولتی چندان به صرفه نیست.
برای اینکه مفاهیم تئاتر رضوی به دام شعارزدگی نیفتد، چه پیشنهادی دارید؟
در حوزه رمان‌ها و داستان‌هایی که در حوزه سیره اهل بیت (علیهم السلام) در این چند سال نوشته شده است، از شعارزدگی فاصله گرفتیم. به‌نظرم اگر بتوانیم ادبیات را به بدنه تئاتر نزدیک کنیم، احتمالاً شاهد اقتباس‌های خوبی باشیم. از سوی دیگر جغرافیای حرم مطهر رضوی به واسطه حضور زائران مختلف از سراسر دنیا که هر کدام سرگذشت و داستان جذابی برای روایت دارند، منبع سوژه‌یابی خوبی است. حوزه تئاتر دینی و رضوی فقط متعلق به خراسان و مشهد نیست و متعلق به همه مردم ایران است، هرچقدر در این حوزه کارهای جذابی تولید شود و به پرسش‌های جوانان امروز به زبان نمایش پاسخ داده شود، تأثیرگذار خواهد بود. به‌نظرم حوزه هنری می‌تواند با مسئولیتی که درباره انقلاب اسلامی دارد و با کمک آستان قدس رضوی و شهرداری مشهد، دبیرخانه دائمی برای حمایت از تئاتر رضوی تشکیل دهد تا چراغ این ژانر نمایشی پرنور شود؛ چون مخاطبان از آثار نمایشی خوب، جذاب و استاندارد استقبال می‌کنند.
نظر شما