نخستین بار که امام خمینی واژه «دفاع مقدس» را به کار بردند در ۲۲ بهمن سال ۱۳۶۰ مصادف با سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی بود.

دفاع با منطق حق‌طلبی عاشورا

ایشان فرمودند: «بحمدالله تعالی سه سال از پیروزی انقلاب اسلامی سپری شد و در آستانه سال چهارم هستیم. با پیشگویی‌های قشرهای غیرآشنا به اسلام و مردم دلیر ایران، باید جمهوری اسلامی بیش از دو سال از شکست خود را پشت سر گذاشته باشد!

خواب‌های شیرینی که مخالفان داخلی و پشتوانه‌های خارجی آنان دیده بودند و رؤیاهای امیدبخشی که کاخ‌های طلایی برایشان بنا نموده بودند یکی پس از دیگری با همت والای ملت عظیم‌الشأن و جوانان برومند اسلام فرو ریخت... هیچ قدرتی به فضل خداوند متعال نمی‌تواند آنان را از این دفاع مقدس بازدارد و به دولت‌ها نصیحت می‌کنم دست از کینه‌توزی و زورآزمایی بردارند و با دولت و ملت ایران دست برادری دهند تا اسرائیل غاصب را از کشورهای اسلامی و زمین‌های مغصوب بیرون رانند و نژاد پرستی و زبان‌سالاری را که در اسلام محکوم و مردود است، کنار زنند تا سعادت دین را در آغوش گیرند و هیچ قدرتی نتواند با آنان مقابله کند». به مناسبت فرارسیدن هفته گرامیداشت دفاع مقدس لازم دیدیم در خصوص مؤلفه‌های هویتی هشت سال مقاومت مردم ایران با آیت‌الله محمدباقر تحریری، تولیت مدرسه علمیه مروی گفت‌وگو کنیم که در ادامه می‌خوانید.

 جهاد در آموزه‌های دینی ما به چه معناست و وجوب آن از چه ابواب و جهاتی است؟

جهاد از نظر لغوی به معنای تلاش است. انسان در این عالم برای دستیابی به امور مختلف تلاش می‌کند و قطعاً برای رسیدن به منافع و سعادت پیش روی خود نیز با موانعی روبه‌رو می‌شود که برای رفع آن‌ها ناگزیر به تلاش و کوشش است، از این رو، جهاد هم برای رسیدن به اموری که لازم و مناسب حیات آدمی است به کار می‌رود و هم برای برطرف کردن موانع رسیدن به سعادت؛ با این وصف، دفاع از حق امری فطری و طبیعی است که نوعی از آن حتی در حیوانات هم وجود دارد اما آن درجه‌ای از حق را که انسان درک می‌کند و در پی رسیدن به آن است قطعاً هیچ موجودی جز انسان دارا نیست.

معنای ابتدایی جهاد، مبارزه با کسانی است که در برابر جبهه دین و خداگرایی و بندگی خدای متعال موضع می‌گیرند و نه تنها این رسالت نورانی انبیا را نمی‌پذیرند بلکه مقابل آن جبهه گرفته و مقاومت می‌کنند و می‌کوشند منطق حق را از بین ببرند و آن را کور کنند.

 از این منظر، در آموزه‌ها و دستورات دینی بر این وظیفه برای مسلمین تأکید و بر وجوب آن تصریح شده است. ادیان الهی می‌خواهند انسان به حقیقت فطری خود با حضور در محضر الهی و تبعیت از دستورات او دست یابد اما در این مسیر مقابله با دشمنانی که ما را منع می‌کنند و مانع کمال واقعی‌مان می‌شوند نیز ضرورت دارد. از این رو قرآن کریم در آیات متعددی مسلمانان و مؤمنان را به جهاد در راه خدا امر می‌کند؛ در فرهنگ و ادبیات دینی به ما نیز سفارش شده اسباب دفاعی را در هر زمان، به هر گونه که لازم است فراهم کرده و به کار بگیریم و در دفاع از ارزش‌های الهی و دینی و انسانی، صبر و تقوا پیشه کنیم تا پیروز میدان شویم.

چرا جهاد ما در پیوند با جنگ تحمیلی بر ایران اسلامی که هشت سال به طول انجامید عنوان دفاع مقدس به خود گرفته است؟

بر اساس چنین معنا و تعبیری است که خدای متعال به امت ایران اسلامی عنایت کرد و به آن‌ها توفیق داد در پرتوی تعالیم اسلام، آموزه‌های اهل بیت(ع)، تبلیغات ژرف سالیان طولانی علمای دین و دفاعیات ایشان از معارف نورانی ائمه(ع) و حضور در میدانِ مردم متدین، حاکمیت دینی را به واسطه فقیه و عارفی مجاهد از شاگردان برجسته ائمه(ع) یعنی امام خمینی(قدس سره الشریف) در سال ۵۷ محقق و حاکمیت طاغوت را سرنگون کنند و در ادامه این تحولات، نظام جمهوری اسلامی برپا شد.

این جمهوری به تلاش و مجاهدت در عرصه‌های اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی نیاز داشت تا معارف دین قوام، تحقق، تثبیت و دوام یابد و این ممکن نمی‌شد مگر با جهاد؛ به‌ویژه آنکه دشمنان اسلام که با جمهوری اسلامی ضربه خوردند و منافعی را که سالیان سال در این کشور به واسطه مزدورانشان محقق می‌شد در خطر دیدند، درصدد براندازی این نظام با نقشه‌های مختلف (کودتا و نفوذ خاص) برآمدند و چون موفق نشدند، صدام را تحریک کردند تا جنگ را بر میهن اسلامی ما تحمیل کند؛ چون صدام از طاغوت‌هایی بود که به سرکوب کردن مخالفانش و کشورگشایی علاقه داشت و برای اجرای نقشه آن‌ها مناسب به نظر می‌رسید؛ چنان‌که درصدد تصرف بخش‌هایی از خاک ایران اسلامی برآمد و حتی برنامه داشت حاکمیت دینی ما را سرنگون کند اما به فرمان امام خمینی(ره) ملت غیور به دفاع از نظام و اسلام برخاستند برای همین هم این دوران، دفاع مقدس نام گرفت، چون در آن دوران دفاع از اسلام ناب، پاکی‌ها و خوبی‌ها هدف بود.

 اگرچه بعضی از کشورها نیز عنوان اسلامی داشتند اما اسلامشان آمریکایی بود چنان که پیش از انقلاب، حاکمان و پادشاهان کشور ما نیز اسم اسلام را یدک می‌کشیدند! از این جهت دفاع ما در جنگ تحمیلی هشت‌ساله، دفاع مقدس شد که عده‌ای از جوانان و مردم ایثارگر جان خود را برای حفظ کیان اسلام ناب در طبق اخلاص گذاشتند و مقابل دشمن ایستادند و دشمن را بیرون راندند.

 آن‌ها در طول این هشت سال اجازه ندادند حتی یک وجب از خاک کشور از دست برود در حالی که در حاکمیت‌های قبلی ایران با یک حمله کوچک بخش‌هایی بزرگ از کشور مثل کشور آذربایجان و... را از دست دادند و تحت سلطه دشمنان این سرزمین کردند.

 مسئله ایثار و شهادت در مقدس شدن دفاع ما در جنگ تحمیلی چه تأثیری داشت و جاافتادن این فرهنگ در جامعه‌ای که به‌تازگی نهضت امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی را تجربه کرده بود، چقدر در توفیقات ما در جنگ مؤثر واقع شد؟

در آموزه‌های اسلام مسئله ایثار مال و جان ارزشی بسیار دارد؛ ملت ایران با تبعیت از دستورات قرآن و ائمه(ع) به‌ویژه سیدالشهدا(ع) به عنوان الگوی ایثار ناب و شهدای در راه خدا جان خود را بذل کردند و اجازه ندادند توطئه‌های دشمن برای از بین رفتن مکتب نجات‌بخش اهل بیت(ع) و تجزیه خاک ایران اسلامی عملی شود.

 در بیان فضائل شهادت و شهدا، آیات و روایات بسیاری وجود دارد، چنان که رسول خدا(ص) فرمودند: بالاتر از هر نیکی، نیکی‌ای است تا جایی که انسان در راه خدا کشته شود که برتر از آن نیکی‌ای وجود ندارد.

 پیامبر اکرم(ص) همچنین فرمودند: برترین مرگ‌ها شهادت است و نیز از امیرالمؤمنین(ع) در بسیاری از مواضع طلب شهادت مطرح شده است. آن حضرات(ع) اینچنین فرهنگ شهادت و برکات آن را نهادینه کردند.

 استمرار همین فرهنگ بود که سبب شد انقلاب و نظام اسلامی ما استحکام یابد و این خون‌های پاک، نهال نوپای انقلاب را آبیاری و تنومند کند. روحیه ایثار و شهادت مردم شهیدپرور در هشت سال دفاع مقدس و مقاومت رزمندگان و خانواده آن‌ها دشمن را در از بین بردن انقلاب مأیوس کرد اگرچه توطئه‌هایشان ادامه دارد و هر روز در شکلی نو ظاهر می‌شود.

دفاع مقدس مانند واقعه عاشورای حسینی دو رکن داشت؛ یکی شهادت و دیگری اسارت که هر یک جایگاه خود را در تثبیت مکتب اسلام ایفا کرده‌اند.

در دفاع مقدس نیز چه شهادت رزمندگان چه اسارت آن‌ها در زندان‌های صدام و رشادت‌هایی که خلق کردند زمینه صدور و ابلاغ منطق اسلام به دنیا را فراهم کرد. این خون‌های پاک سبب شد جمهوری اسلامی تثبیت شود از این رو، گرامیداشت ایام دفاع مقدس همه ساله ضرورت دارد تا برکات و فضائلی که خداوند با این دفاع به ما عنایت کرد، یادآوری و حفظ شود.

 شهدا با این معنویت به نوعی امام و پیشوای ما شدند از این رو، بزرگداشت دفاع مقدس نظیر گرامیداشت عاشورای حسینی ضرورت دارد یعنی همان‌طور که عزای حسینی اقامه می‌شود باید رشادت‌ها و حماسه‌آفرینی‌های رزمندگان، شهدا و جانبازان و ایثارگران دفاع مقدس هم زنده نگه داشته شود.

شیوع کرونا و مشکلات ناشی از آن دوباره منطقِ مکتب ایثار را زنده کرد و رزمایش عمومی در رسیدگی به مستضعفان به نوعی الهام از دفاع مقدس و ایثارهای آن دوران محسوب می‌شود؛ همچنین است کاری که کادر درمان در خط مقدم دفاع از سلامت مردم انجام می‌دهند که به نوعی استمرار ایثارهای دفاع مقدس است که در جبهه‌ای دیگر بروز و ظهور یافته است.

 امروز که با هدایت و ارشادهای توأم با بصیرت رهبری معظم انقلاب (دامت توفیقاته) از مواضع سخت عبور کرده‌ایم باید ماهیت دفاع مقدس را که همراهی امام و امت و اتحاد آن‌ها در جهت توجه به خدای متعال و حاکمیت اسلام حقیقی است، حفظ کنیم.

 معنویت و انس با اهل بیت(ع) به‌ویژه الهام از فرهنگ عاشورای حسینی در توفیق رزمندگان در جبهه‌های جنگ چه تأثیری داشت؟

رمز موفقیت ما در جبهه‌های جنگ تحمیلی، الهام گرفتن از مکتب عاشوراست. ما از این فرمایش حضرت سیدالشهدا(ع) که فرمودند: من لحظه‌ای زیر بار بیعت با طاغوت نمی‌روم، درس گرفتیم چنان که در ابتدای انقلاب شعار می‌دادیم: «نهضت ما حسینیه رهبر ما خمینیه».

ارتباط ولایی بر جبهه‌ها حاکم بود. اگر این ماهیت نبود انقلاب ما هم نظیر انقلاب فرانسه و دیگر انقلاب‌ها می‌بود و به سرنوشت آن‌ها دچار می‌شد.

 آنچه در جبهه‌ها رقم خورد برگرفته از منطق حق‌طلبی سیدالشهدا(ع) بود که هرگز باطل را نمی‌پذیرفت و با آن بیعت نمی‌کرد. با همین منطق بود که رزمندگان ما در جبهه‌ها آن افتخارات را آفریدند.

شهدا و رزمندگان ما در چه ویژگی‌ها و اوصافی شبیه به یاران باوفای حضرت سیدالشهدا(ع) هستند؟

ویژگی یاران با وفای امام حسین(ع) عبارت بود از: نخست، معرفت به مکتب نجات‌بخش اسلام و امام حق که انسان را به کمال و سعادت حقیقی می‌رساند.

 دوم، هدف عالی از زندگی داشتن و حقیقت زندگی را درک کردن.

سوم، توکل قوی که با اتکا به حق تعالی در برابر جلوه‌گری‌های دنیا و دشمنان و تطمیع و تهدید آن‌ها شیفته نشدند و نهراسیدند.

 چهارم، بصیرت مناسب در انتخاب راه و روش صحیح زندگی و پشت پا زدن به زندگی پوچ دنیاطلبان و ستمگران زمان خویش و عبرت و تجربه خوب گرفتن از حاکمیت‌های طاغوتی گذشته و پنجم تبعیت از امام حق و سیدالشهدا(ع) که لحظه‌ای ایشان را با دنیا برابر نکردند.

 شهدا و رزمندگان راستین ما نیز هر یک به اندازه خود این ویژگی‌ها را داشته و به پای آن تا آخرین نفس ایستاده و می‌ایستند و در پایان با داشتن این زمینه عنایت ویژه حق تعالی و اولیایشان شامل حالشان شده و تأییدات و نصرت‌های معنوی بر آنان سرازیر می‌شود. این خصائص، عبرت‌ها و درس‌هایی است که معاصران و افراد در طول تاریخ از ایشان می‌گیرند.

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.