این چالش ها با انتخاب نخست وزیر جدید آغاز می‌شود که باید به مسائل امنیتی و مبارزه با تروریسم ، وضعیت بحرانی و کسری اقتصادی و خروج نیروهای آمریکایی تا پایان سال بپردازد. علاوه بر این ، نخست وزیر جدید باید روابط خوبی را که بغداد به دنبال آن است با همه کشورهای همسایه برقرار کند. در این بین شکل گیری ائتلاف‌هایی بین احزاب مختلف به دلیل عدم کسب میزان آرای لازم برای تشکیل فراکسیون اکثریت از سوی یک حزب خاص، ائتلاف میان گروه‌های سیاسی برای تشکیل دولت ضروری به نظر می‌رسد.
میزگرد مجازی قدس با حضور «وائل الرکابی» تحلیلگر برجسته سیاسی از عراق و « الیجا ماگنیر» تحلیلگر ارشد ریسک سیاسی از بروکسل به بررسی آخرین تحولات سیاسی در عراق و چالش‌های موجود پرداخته است.
با اعلام نتایج انتخابات پارلمانی عراق مشخص شد که هیچ حزبی نتوانست اکثریت لازم را به دست بیاورد؛ روند انتخابات از جمله دعوت رهبران مذهبی و سیاسی ، میزان مشارکت را چگونه تحلیل می‌کنید؟
الرکابی با توجه به دعوت مرجعیت عالی و نیز مشکلاتی که عراقی ها طی سال های گذشته با آن روبه رو بوده اند، انتظار داشتیم که مشارکت گسترده تری را شاهد باشیم، اما با این وجود همین میزان مشارکت هم که به صورت رسمی اعلام شده مشارکت خوبی محسوب می شود.
اکنون که نتایج انتخابات مشخص شده، احزاب و گروه های سیاسی رایزنی های خود را آغاز کرده و به طور قطع شکل و شمایل ائتلاف ها به افراد مذاکره کننده و میزان قدرت و نفوذ آنها برای برطرف کردن موانع و اختلافات بین یکدیگر بستگی دارد. فراکسیون بزگتر طرفی خواهد بود که نخست وزیر را به رئیس جمهور معرفی خواهد کرد.
براساس عرف سیاسی و نه قانون اساسی، روند سیاسی در عراق به گونه ای ترتیب داده شده تا همه قومیت ها و طوایف مذهبی در سیاست سهم داشته باشند و معمول است که رئیس جمهور از جانب کردها، رئیس مجلس از جانب اهل سنت و نخست وزیر از جانب گروه های شیعه معرفی می شود، در نتیجه باید فراکسیون بزرگتر تشکیل شود تا دولت جدید به سرعت شکل بگیرد که این مستلزم تفاهمات و توافقات پیش از اعلام آن در پارلمان است. تعداد اعضای فراکسیون بزرگتر باید به ۱۶۵ نماینده برسد تا تشکیل شود. با توجه به نتایجی که اکنون اعلام شده جریان صدر اگر بتواند گروه های کردی و اهل سنت را به سمت خود جلب و با آنها ائتلاف کند، پیش بینی می‌شود که بتواند فراکسیون بزگتر را شکل داده و نخست وزیر را معرفی کند، اما جریان صدر تنها نیست و دیگر گروه های شیعه که به نظر می‌رسد با جریان صدر اختلاف نظر دارند، در حال حاضر یک چارچوب هماهنگی بین خود شکل داده و این چارچوب تمام گروه های شیعه و نیز برخی گروه های دیگر مانند بابلیون و براداران مسیحی را شامل شده است؛ بنابراین پیش بینی می شود که آنها بتوانند فراکسیون بزرگتری را در مقایسه با جریان صدر شکل دهند. چارچوب هماهنگی شیعی در حال حاضر حدود ۹۰ کرسی را در اختیار دارد و شانس بیشتر برای رایزنی و ائتلاف با دیگر گروه‌های کرد و سنی را دارد؛ به ویژه آنکه «نوری مالکی» رهبر ائتلاف "دولت قانون" که ریاست چارچوب هماهنگی را برعهده دارد، تعداد کرسی های زیادی را دارد و براساس تجربه دو دوره نخست وزیری و روابط گسترده خود که جریان صدر از آن بی بهره است، دست بالاتری را دارد.
ماگنیر: در آستانه انتخابات، آیت الله سیستانی، مرجع عالیقدر شیعیان در نجف، با صدور بیانیه ای از همه عراقی ها خواست تا در انتخابات شرکت کنند و از ضرورت انتخاب تنها یک نامزد شایسته صحبت کرد. خواسته سیستانی را می توان "فتوای جهاد انتخاباتی" نامید چراکه وی معتقد است سیستانی معتقد است که این فرصت انتخاباتی برای "ایجاد تغییرات واقعی" و حذف "نامزدهای قدیمی و فاسد" ضروری است و رای دهندگان باید به دنبال یک "نامزد صادق" باشند تا توانایی عراق را در مواجهه با چالش‌های پیش رو که بار سنگینی برای عراق محسوب می‌شود افزایش دهد. سیستانی معتقد است "راه اصلاح امکان پذیر است" و "امیدی وجود دارد که باید از آن برای حذف افراد ناکارآمد" از حکومت عراق استفاده کرد.
انتظار می‌رفت با دعوت مراجع مذهبی و گروه‌های سیاسی مشارکت بیش از آنچه اعلام شده باشد اما مشکلات سال‌های اخیری که عراق با آن مواجه بوده به نظر می‌رسد موجبات دلخوری مردم را پدید آورده باشد با این حال میزان مشارکت اعلام شده هم به نظر خوب می‌رسد.
برخی گروه‌ها البته به نتایج معترض بودندو برخی دیگر دخالت‌های خارجی را مانعی بر سر راه تشکیل یک دولت مقتر می دانند..
ماگنیر: اگرچه ممکن است بسیاری از احزاب سیاسی نتایج انتخابات روز یکشنبه را به چالش بکشند، اما اگر قدرتمندترین احزاب سیاسی نقش سیاسی معمول خود را در دولت آینده داشته باشند ، هر چند با کرسی‌های کمتر از قبل ، چنین چالشی ممکن است پیش نیاید. هیچ چالش جدی جدیدی برای هیچ احزاب سیاسی وجود ندارد جز چالش مقتدی صدر.
همانطور که انتظار می‌رفت اختلافات سیاسی سنی-سنی ، کرد-کرد و شیعه-شیعه تا آخرین روز انتخابات شدت گرفت اما نبردهای انتخاباتی پس از اعلام نتایج نهایی کاهش می یابد ، و اکثر احزاب را مجبور می کند تا پای میز مذاکره بنشینند تا سهمیه ها بین آنها تقسیم شود ، همانطور که در انتخابات قبل اتفاق افتاد. در عین حال چنانچه مقتدی صدر بتواند با ائتلاف با گروه‌های دیگر به اکثریت کرسی های پارلمان ، بیش از ۱۰۰ نماینده برسد ، می تواند این روند را متوقف کند. اما این تفکر برای سران جنبش صدر به احتمال زیاد در حد یک رویا خواهد. با این حال ، مقتدی صدر ممکن است برای بسیاری از مردم عراق بهترین انتخاب در بین سایر گزینه‌ها تلقی شود.البته باید تاکید کنم که انتظارات در مورد مراحل بعدی فقط درحد پیش‌بینی است زیرا تصمیم نهایی متعلق به گروه هایی است که بتوانند بزرگترین ائتلاف را تشکیل دهند ، نه حزب فردی با بیشترین کرسی های پارلمانی.
چنانچه «ایاد علاوی» نخست وزیر سابق در انتخابات سال۲۰۱۰ موفق شد ۹۱ نماینده به دست آورد ، اما نتوانست ائتلاف ۱۶۵ کرسی برای نخست وزیری را شکل دهد. در نتیجه ، نخست وزیر آینده عراق از ائتلاف چند گروه سیاسی انتخاب می شود و در این بین واضح است که کسانی که تعداد کرسی های پارلمانی کمتری نسبت به آنچه در حال حاضر دارند دریافت می کنند ، احتمالاً نتایج انتخابات را به چالش می کشند.
الرکابی: روند مذاکرات تا حد زیادی به میزان قدرت مذاکراتی طرف پیروز بستگی دارد و ممکن است این گروه گرایشی به یک طرف خارجی خاص داشته باشد. طبیعتا عراق در برهه کنونی تحت تاثیر دخالت های خارجی قرار دارد، ولی این دخالت ها در سطح دیکته و اجرای خواسته طرف های خارجی نیست، بلکه ملی گرایی در عراق فعال و پویاست و بدون تاثیرپذیری در حال رایزنی برای تشکیل فراکسیون بزرگتر هستند.، گرچه طرف های خارجی متناسب با سیاست های خود می خواهند فردی نخست وزیر شود که به ویژه در موضوعاتی مانند حضور نیروهای خارجی، وجود الحشدالشعبی و.. با آنها همسو باشد.
اجرای قانون خروج نیروهای آمریکایی از عراق یکی از چالش های دولت آتی عراق خواهد بود..دولت آینده برای اجرای این قانون با چه مشکلاتی مواجه خواهد بود؟
الرکابی: نیروهای خارجی از جمله نیروهای آمریکایی حتما باید از عراق خارج شوند و این مهمترین مأموریت دولت و پارلمان جدید تا پایان سال است. قطعا مردم و نمایندگان نخواهد پذیرفت که فردی نخست وزیر شود که در این زمینه اهمال کاری کند یا بخواهد رویکردی همسو با انحلال حشدالشعبی یا ادغام آن داشته باشد؛ زیرا حشدالشعبی نیرویی است که توانست تمام توطئه های خارجی را به شکست بکشاند. بنابراین ما در برهه کنونی باید نخست وزیری داشته باشیم که اولا پیگیر خروج نیروهای آمریکایی باشد و ثانیا با قدرت از بقای حشدالشعبی دفاع کند.
ماگنیر: درواقع نیروهای خارجی و مهمتر از همه آنها آمریکایی‌ها به گونه های مختلفی در عراق حضور دارند و به برخی نهادهای اصلی در عراق از جمله نهادهای امنیتی نزدیک اند، اگر نخواهیم بگوییم این نهادها را مدیریت می‌کنند. آنها بزرگترین سفارتخانه جهان را در بغداد ساخته‌اند، و خروج آمریکایی ها چیزی نیست که به این راحتی اتفاق بیفتد. از طرفی پول نفت عراق نیز به بانک‌های آمریکا می رود و از آن جا در اختیار دولت عراق قرار می گیرد، از سوی دیگر نباید نزاع آمریکا و چین را در این چند وقت فراموش کرد. به نظر نمی رسد آمریکایی‌ها به این سادگی اجازه دهند رقیبی مانند چین جای ایشان را در عراق بگیرد. بنابراین همانطور که اشاره کردید یکی از چالش‌های مهم دولت آینده عراق همین مسئله خواهد بود.
آینده روابط ایران و عراق را چگگونه ارزیابی می‌کنید؟
الرکابی: به نظر من روابط بین ایران و عراق در دوره آتی تقویت و تحکیم خواهد شد، چراکه جمهوری اسلامی در حمایت از دولت و ملت عراق همواره موضعی ثابت داشته و تنها کشوری بود که در جنگ علیه گروه تروریستی داعش کنار عراق ایستاد؛ ما نمی توانیم فداکاری های شهید قاسم سلیمانی و دیگر شهدای ایران که خونشان با خون شهدای عراق درهم آمیخت را فراموش کنیم.
ماگنیر: ایران در نبرد با داعش در عراق نقش مهمی ایفا کرد؛ حمایت‌های همه جانبه ایران در نبرد با داعش که با تشکیل نیروهای حشدالشعبی تکمیل شد برای عراق در مواجهه با این گروه تروریستی بسیار قابل اهمیت بود؛ علاوه بر این ، ایران با بسیاری از مردم و سازمان های خاورمیانه روابط برقرار کرده است. ایران با به دست آوردن قلب و ذهن حزب الله لبنان ، حماس و جهاد اسلامی در فلسطین ، جناح ها و تیپ های عراقی در گروه های نیروهای حشد الشعبی در سوریه ، افغانستان و با آنها موفق شد دیوار محکمی را در برابر دشمنان خود ایجاد کند. حوثی ها در یمن متحدان ایران بخشی جدایی ناپذیر از امنیت ملی آن هستند و این متحدان همچنین ایران را به عنوان حامی وفادار خود می دانند. دشمنان ایران نمی توانند تمام عناصر قدرت نماینده متحدان را نادیده بگیرند و باید قبل از اعلام جنگ با "جمهوری اسلامی" این موارد را در نظر بگیرند. سیاست دستیابی به توانمندسازی آهسته و تدریجی ، که ایران مدت هاست دنبال می کند ، آن را از کشوری ضعیف ، منزوی و ناتوان در دهه ۱۹۸۰ به قدرت قوی منطقه ای و حتی بین المللی تبدیل کرده است. قدرت ایران آن را قادر می سازد تا فراتر از خاورمیانه گسترش یابد ، در دریاها پرسه می زند تا به متحدان خود در ونزوئلا کمک برساند و ایالات متحده را در حیاط خلوت خود به چالش بکشد.
نظر شما