جالب آنکه تاریخ در تصویر این عبودیت به ماجرای حضرت ابراهیم(ع) بسنده نکرده و در دوران دفاع مقدس نیز جلوه ای زیباتر از آن را ترسیم کرد. از این رو و به مناسبت همزمانی عید سعید قربان با هفته گرامیداشت دفاع مقدس با حجت الاسلام والمسلمین محمود رجبی، قائم مقام مؤسسه امام خمینی(ره) و عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، درباره قربان، ایثار و شهادت به گفت و گو پرداخته ایم که از نظرتان می‌گذرد:
با توجه به آنکه پایان بخش مناسک حج، عید سعید قربان است و حج حجاج به قربانی کردن ختم می‌شود، چه چیز در این فرایند رخ می‌دهد که در نهایت به عید قربان به عنوان یکی از بزرگترین اعیاد مسلمانان می‌انجامد؟
- مفهوم عید در فرهنگ اسلامی با توجه به موفقیتهایی که فرد یا جامعه در تعالی انسانی و تقرّب به خدای متعال کسب می‌کند، تبیین می‌شود، بنابراین، می‌بینیم در فرصتهایی که انسان در فعالیتهای فردی و اجتماعی بویژه در راستای کمال توفیق می‌یابد، عید محقق می‌شود؛ از جمله این توفیقات در حج و برای حاجی در اردوگاه خودسازی اتفاق می‌افتد که به عید قربان منتهی می‌شود؛ زیرا مناسک حج غفلتهای انسان را به او یادآور می‌شود و مسیری را برای او هموار می‌کند که در نهایت به قرب الهی می‌انجامد و آخرین مرحله آن قربانی کردن برای تکمیل فریضه عبادی، سیاسی و اجتماعی حج است. به عبارت بهتر حاجی با زمینه سازی های قبلی آماده فدا کردن خود در راه خدا می‌شود و به عنوان نماد این آمادگی، قربانی را آن هم با نیت قربة الی ا... ذبح می‌کند، برای همین است که پیروزی بزرگ خود را جشن می‌گیرد. آن چنان که امیرمؤمنان(ع) فرمودند: «هر روزی که انسان در آن معصیت نکند و زندگی‌اش در مسیر تقرب باشد، عید است.» حتی اگر عنوان عید را بر آن روز نگذاشته باشند.
برای آنکه انسان هر روز خود را با قربانی کردن هوای نفس و خواسته ها پیش پای دین و تقوا به عید تبدیل کند، باید از چه مسیری عبور کرده و چه قدمهایی بردارد؟
- نخستین گام در راه رسیدن به قله این جایگاه، معرفت الی ا... است، همان کاری که رهبر معظم انقلاب و امام تأکید داشتند تا فرهنگ دینی در عمق جان انسانها بنشیند و این از دستورهای دینی است تا جایی که حتی زیارت اهل بیت(ع) تنها در صورتی که با معرفت باشد، نتیجه بخش است؛ از این رو، نخستین گام ارتقای معرفت به خدا، اهل بیت(ع) و دین است. مرحله دوم، مبارزه با شیاطین انس و جن است که اگر از آن غفلت شود، اندیشه های باطل به انسان القا شده و از مسیر صحیح منحرف می‌شود، بنابراین هم شیاطین درونی همچون هواهای نفس و هم شیاطین بیرونی را باید شناخت و به موقع با آنها مبارزه کرد. مرحله سوم، عمل به دستورهای الهی است که باید با کمال دقت انجام شود و هر جا که از این دستورها غفلت شود باید با امر به معروف و نهی از منکر مسیر غفلت را مسدود کرد. مرحله چهارم، ایثار و فداکاری و از خودگذشتگی است؛ یعنی همان کاری که رزمندگان ما انجام دادند و از با ارزش ترین چیزها یعنی جان خود در راه حفظ دین و ارزشهای آن گذشتند. از این رو، بزرگداشت عید سعید قربان و هفته دفاع مقدس به عنوان نماد تقرب الی ا... یکی است و تفاوتی ندارد. ما هم اگر بخواهیم هر روزمان عید باشد باید، آرمان رزمندگان را زنده نگاه داشته و در میدان عمل آنها را تجلی دهیم.
با توجه به آنکه عید قربان به عنوان عید بندگی، یادآور ایثار بزرگ حضرت ابراهیم(ع) در اقدام به قربانی کردن فرزندش اسماعیل(ع) برای رضای خداست، چیزی که ما بارها در دوران دفاع مقدس از سوی مادران، پدران و همسران شهدا شاهد آن بودیم، چقدر تأسی از فرهنگ دینی را می‌توان در این رفتار خانواده‌های شهدا اثرگذار دانست؟
- اینها همه نمودهایی است از تأثیر فرهنگ دینی، وقتی جامعه ای با فرهنگ دینی آشنا شود و این فرهنگ در روحش جا بگیرد، دیگر جان در مقایسه با ارزشها در نظرش ناچیز می‌شود. از این رو، تفاوت شهدای دوران دفاع مقدس با دیگر کشتگان در جنگها (حتی اگر اهداف انسانی و اخلاقی را دنبال کرده باشند) این است که شهدای ما شیفته شهادت بودند و با اشتیاق سراغ شهادت می‌رفتند، این طور نبود که در میدان نبرد از سر ناچاری تسلیم مرگ شوند؛ زیرا شهادت در راه خدا را بالاترین ارزشها می‌دانستند و کسی که شهادت را ارزش بداند، نه تنها نسبت به مرگ اکراه ندارد، بلکه خود فرزندش را روانه میدان نبرد می‌کند!
عجین شدن شهادت به عنوان یک ارزش متعالی با فرهنگ یک جامعه چه تحولهایی را در حوزه سبک زندگی افراد آن جامعه ایجاد می‌کند؟
- بدون تردید وقتی این روح در کالبد جامعه دمیده شود، سبک زندگی جامعه انسانی به گونه ای می‌شود که شمّه‌ایی از بهشت را تصویر می‌کند. تصور کنید، انسانهایی که خیرخواه یکدیگر و آماده ایثار و فداکاری اند و دیگران را بر خود مقدم می‌دارند و به همه به دیده تقوا و خیرخواهی می‌نگرند؛ بی‌تردید در چنین جامعه ای آرامش، عدالت، معنویت، اخلاق و عرفان در بالاترین مرتبه می‌شود. با این حال شکوفایی اقتصادی و علمی در آن رخ داده و استقلال و ظلم ستیزی و تمام قد ایستادن در برابر مستکبران برایشان برتر از جان می‌شود.
این همان چیزی است که تمام انبیا و معصومان(ع) برای تحقق آن تلاش کرده اند و اگر رخ دهد، می‌توان برای ظهور حضرت حجت(عج) و برپایی جامعه عدل جهانی زمینه سازی کرد.
