درهمین حال، وقتی با شرایط نابه سامان درمان به خصوص در شهرستان ها مواجه می شوی و کمبود پزشک عمومی و متخصص را شاهد هستی، با خود می گویی چرا باید آنقدر پزشک کم باشد که کسی حاضر نشود از مطب گرم ونرمش در فلان کلان شهر خارج شده وبه این شهرستان بیاید.
از بعد اقتصادی هم که به قضیه نگاه کنی می بینی که وقتی مدیریت یک بخش به همان افرادی ازهمان صنف واگذار شود، طبیعتا منافع صنفی جزو ملاحظات اولویت دار می شود و اولین کار دراین راستا حفظ درآمد است ؛ برای حفظ درآمد هم باید رقابت را کاهش داد و درحرفه پزشکی محدود کردن تولید پزشک است به گونه ای که به قول معروف «دست زیاد نشود». واقعیت آن است که آمار و ارقام نیز از کمبود سرانه پزشک درکشور حتی در مقایسه با کشورهایی مثل افغانستان و تاجیکستان حکایت دارد. حال توزیع نامناسب را هم به این کمبود اضافه کنید.
***واکنش فوری وزیر بهداشت
اما بلافاصله پس ازجدی شدن طرح افزایش ظرفیت پذیرش دانشجوی پزشکی درمجلس ،وزیر بهداشت مخالفت خود را با این طرح اعلام میکندو میگوید: معتقدیم که ظرفیت دانشگاه‌های علوم پزشکی و باری که بر دوش نظام سلامت بعد از فارغ‌التحصیلی این گروه سنگینی می کند، برای نظام سیاسی و نظام اجتماعی کشور، نیز مشکل آفرین خواهد بود.
وی که نمیتواند بر کمبود پزشک درمناطق محروم کشور سرپوش بگذارد اظهار میدارد: مساله کمبود پزشک عمدتا ناشی از توزیع نامناسب فارغ‌التحصیلان رشته پزشکی در سراسر کشور است و در حال حاضر هم تعداد زیادی پزشک داریم که از کار طبابت خارج شده اند.ما باید برنامه‌ریزی‌های دقیق‌تری برای ماندگاری پزشکان در مناطق محروم انجام دهیم و برنامه‌های انگیزشی بهتری را در کشور اجرا کنیم و صرفا با افزایش کمی به این هدف نمی رسیم.
این درحالی است که مقامات نظام پزشکی و سایر نهادهای مرتبط نیز با این طرح مخالفت کرده وبهانه های دیگری ازجمله کاهش کیفیت فارغ التحصیلان با افزایش تعداد دانشجویان را وسط میکشند.
دراین خصوص، عزت‌الله گل‌علی‌زاده، نایب رییس اول شورای عالی نظام پزشکی میگوید: متأسفانه برخی از کارشناسان و دوستان در این زمینه اطلاعات کافی ندارند به طوری که، در حال حاضر ما تعداد زیاد پزشکی بیکار در کشور داریم. مشکل ما توزیع پزشکی است بسیاری از همکاران پزشک پس از گذراندن طرح در شهرهای بزرگ فعالیت میکنند، به دلیل اینکه در مناطق محروم و کم برخوردار آنچنان که باید و شاید مورد حمایت قرار نگرفتند. به طور مثال پزشکی به مناطق محروم اعزام میشود انتظار دارد خانواده و فرزندانش امکانات رفاهی داشته باشند و حقوق و مزایای خود را به موقع دریافت کند اما متاسفانه مشاهده می‌کنیم که برخی از این افراد دو الی سه سال حقوق و مزایا خود را دریافت نکرده‌اند.
همچنین ،محمد جهانگیری، معاون نظارت وبرنامه ریزی نظام پزشکی هم خاطرنشان میکند: برخی در مناظره‌ها اعلام میکنند در جامعه پزشکی انحصار وجود دارد، اما واقعیت این است که دسترسی مردم به پزشک در کشور ما آزاد است و هر فردی می‌تواند پزشک خود را انتخاب کند، همچنین بسیاری از خدمات اصلی به وسیله دولت در اختیار مردم قرار می‌گیرد. با همه شرایط شاهد هستیم کشورهای اروپایی و آمریکایی به پزشکان ایرانی اقبال دارند به دلیل اینکه کیفیت پزشکی ایران مناسب است و باید توجه داشت با افزایش ناگهانی ظرفیت پزشکی کیفیت خدمات کاهش پیدا میکند.
***واقعیت چیز دیگری است؟
اما واقعیت این است که تعداد پزشکان فعال و حتی غیر فعال درکشورما نسبت به جمعیت کشور چیزی درحدود نصف میانگین جهانی است . طبق استاندارد جهانی، به ازای هر هزار نفر، ۳٫۵ نفر پزشک باید وجود داشته باشد. این آمار در ایران، حداکثر ۱٫۶ است که کشور را در بین ۲۴ کشور منطقه بعد از فلسطین، ترکیه، عربستان سعودی و لبنان در جایگاه هیجدهم قرار داده و بسیاری از مشکلات نظام سلامت را موجب شده است.
اما گزارش دیگری مساله را حتی از آنچه گفته شد بغرنج تر نشان میدهد، بنا بر این گزارش ، آمار رسمی تعداد پزشکان در کشور در سایت رسمی سازمان نظام پزشکی ۷۸۰۰۰ هزار نفر اعلام شده است و تعداد پزشکان متخصص نیز ۳۶۰۰۰ نفر می باشد. که در کل جمع پزشکان کشور را می توان ۱۱۲۰۰۰ نفر دانست که با توجه به جمعیت ۸۰۰۰۰ میلیونی ایران، معادل سرانه پزشک به ازای هر ۱۰۰۰ نفر ۱.۴ نفر خواهد شد.
اما آمارهای غیر رسمی در کشور وجود دارد که تعداد پزشکان در کشور را بسیار پایین تر از آنچه که سایت رسمی سازمان نظام پزشکی اعلام شده است مشخص می کند. در این رابطه ظفرقندی، رییس سازمان نظام پزشکی، در مصاحبه ای که برای تبرئه پزشکان از فرار مالیاتی ۸۰۰۰ میلیاردی داشت اعلام کرد:آمار پزشکان عمومی را به دروغ ۷۸۰۰۰ اعلام کردند تا مالیات را زیاد جلوه دهند در حالیکه ما (نظام پزشکی) بررسی کردیم و دیدیم تنها ۳۵۰۰۰ نفر پزشک عمومی و ۱۲۰۰۰ پزشک عمومی محصل در مقطع تخصص (رزیدنت) داریم؟! جمع این دو یعنی تنها ۴۷۰۰۰ نفر پزشک عمومی در کشور داریم یعنی ۴۰درصد کمتر از آمار رسمی اعلام شده و موجود در سایت نظام پزشکی!
حال اگر آمار رییس سازمان نظام پزشکی را مبنای سرانه پزشک کشور در نظر بگیریم پس تقریباً ۸۱۰۰۰ پزشک در کشور در حال فعالیت می باشند که نسبت به جمعیت ۸۰ میلیونی ایران، سرانه پزشک ما حدود ۱ نفر پزشک به ازاء هر ۱۰۰۰ نفر میشود.
بر اساس آمار های سازمان جهانی بهداشت وضعیت ایران در مورد شاخص سرانه پزشکان متخصص نیز چندان مناسب نیست. چرا که کشورهای پیشرو در حوزه سلامت بیش از ۱۵ پزشک متخصص به ازای ۱۰۰۰۰ نفر را دارند، اما این شاخص در ایران به عدد ۵ می رسد. در کشورهای پیشرو بین ۶۰ تا ۸۰ درصد پزشکان، متخصص هستند ولی در ایران این نسبت نزدیک به ۴۵ درصد است
همچنین نسبت پزشک و پرستار به تخت بیمارستانی در ایران از بیشتر کشورهای منطقه شرق مدیترانه، میانگین جهانی و میانگین منطقه کمتر است، نسبت پزشک و پرستار به تخت بیمارستانی درایران، تنها از کشورهای لیبی، یمن و جیبوتی در منطقه شرق مدیترانه بیشتر است.
*** مخالفتهای صنفی با افزایش پزشک
درهمین راستا ؛ سید امیرحسین قاضی‌زاده‌هاشمی میگوید: تعداد پزشکان و پیراپزشکان ایران در مقایسه با استانداردهای جهانی از وضعیت خوبی برخوردار نیست در سرانه‌های جهانی برای هر هزار نفر یک پزشک تعریف شده و اکنون نیز سازمان بهداشت جهانی این استاندارد را با توجه به توسعه یافتگی کشورها و سهم پولی که از تولید ناخالص داخلی هر کشور در حوزه سلامت هزینه میشود، متفاوت ذکر میکند که در به ازای هزار نفر جمعیت تعداد پزشکان به دو و یا سه هزارهم میرسد.
وی افزود: در خراسان رضوی اکنون حدود هشت هزار پزشک عمومی داریم که فقط ۴ هزار و ۲۰۰ نفر از آنان مشغول به حرفه پزشکی هستند و سایرین فعالیت پزشکی انجام نمی‌دهند.
عضو کمیسیون بهداشت مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: تعداد پزشکان عمومی و متخصص عمدتاً در کلانشهرها و شهرهای بزرگ متمرکز هستند و سایر پزشکان هم حاضر ترجیح می‌دهند در شهرهای بزرگ بمانند و فعالیت غیر پزشکی انجام دهند، اما به شهرهای کوچک یا روستاها نروند، حتی اگر درآمد بیشتری در این مناطق داشته باشند.
درعین حال تاکنون تنها پزشکان ونهادهای صنفی پزشکی بودند که با این طرح از درمخالفت درآمدند ، حتی وزیر هم که امروز ادعاهای وزیر قبلی مبنی بر کمبود پزشک را تکذیب میکند از صنف پزشکی است ومیداند که با پایان دولت باید دوباره به مطب برود و پشت میز جراحی قراربگیرد. درعین حال خیلی هم نادرست نیست اگر بگوییم همین‌که تنها مخالفان افزایش سهمیه ورودی پزشکی، دانشجویان پزشکی و پزشکان حاکم در نظام پزشکی و وزارت بهداشت هستند خود حاکی از آنست که موضوع نه بحث آموزش و نه تهدید سلامت عامه بلکه حفظ انحصاری بازار برای صنفی خاص است.
درعین حال که برخی عدم توزیع مناسب را دلیل بحران کمبود پزشک در کشور عنوان میکنند، اما باتوجه به سخنان مطرح شده قاضی زاده هماشمی که خود هم پزشک است وهم نماینده مجلس باید گفت که این گروه توجه ندارند که اولا با محاسبه کل آمار پزشکان ایران به هر روش علمی و شفاف، فارغ از منطقه طبابت ،مشخص است که سرانه پزشک در کشور ما حدود نصف میانگین جهانی و بسیار کمتر از فلسطین اشغالی و سوریه جنگ‌زده است . دیگر اینکه دلیل عدم حضور پزشکان در مناطق محروم این است که آنها در مناطق مرفه نشین شهرها و کلانشهرهای کشور هم درآمد کافی دارند و این خود موید کمبود شدید پزشک در کشور است به گونه ای که حتی سرانه پزشک در کلانشهرها هم اشباع نشده که این تجمع وجود دارد وگرنه خود پزشکان برای کسب درآمد، داوطلبانه به مناطق محروم مهاجرت می‌کردند.
***نکته کلیدی
درعین حال باید درنظر گرفت برخلاف آنچه مخالفان طرح میگویند، افزایش تعداد پزشکان زمینه ساز رقابت در این صنف میشود به گونه ای که خدمات روز به روز با کیفیت تر و قیمتها روز به روز کمتر میشود. شاید اگرمافیای پزشکی بگذارند این طرح به تصویب برسد ، روزی فرابرسد که دیگر بیماران منتظر نوبتهای چند ماهه پشت در مطب پزشکان نباشند . دیگر دادن زیر میزی حتی به منشی برای دریافت نوبت و دادن زیرمیزی به پزشک برای انجام جراحی به فراموشی سپرده شود و درنهایت اینکه وقتی کلانشهرها اشباع شود ؛ پزشکان سری هم به شهرستانها ومناطق محروم و روستایی خواهند زد تا این اقشار هم از خدمات انها بهره مند شوند. این درحالی است که وقتی دانشجویان بدانند با سواد کم جایی در میان انبوه پزشکان ماهر و مجرب نخواهند داشت ودرآمدی برای انها متصور نیست قطعا بیشتر وبیشتر برای کسب علم ومهارت تلاش خواهند کرد.
اما باید تاکید کرد که درصورت تصویب این طرح بساط اندک پزشکانی که میان طبابت و تجارت تفاوتی قایل نیستند جمع خواهد شد و دکان گروه اندکی ازاین صنف که از بیماری مردم برج سازی میکنند تخته خواهد شد.
