محمود مصدق/
«سربازی» را باید از مقاطع بسیار حساس در زندگی جوانان به شمار آورد. دوره‌ای که باید دو سال لباس مقدس سربازی را بر تن کرد و ضمن گذراندن آموزش‌های نظامی، آماده دفاع از استقلال و تمامیت ارضی کشور بود. البته بعضی از مشمولان وظیفه هم با نگاه دیگری به این موضوع نگاه می‌کنند. آن‌ها معتقدند این مدت به‌ویژه در شرایطی که کشور درگیر جنگ نظامی با دشمن خارجی نیست، معنایی جز هدر دادن دو سال از بهترین سال‌های عمر و همچنین اتلاف بخشی از سرمایه‌های کشور نیست. به باور این عده تازه پس از گذراندن این زمان، آنچه می‌ماند یافتن بازار کار آن هم بدون داشتن مهارت فکر است.
این موضوع و همین دغدغه‌ها بود که مسئولان ستاد نیروهای مسلح کشور را بر آن داشت از خرداد ماه سال ۱۳۹۶ و در راستای فرمان مقام معظم رهبری مبنی بر تعالی‌بخشی خدمات وظیفه‌عمومی و همچنین بهبود وضعیت اشتغال جوانان، اجرای طرح مهارت‌آموزی به سربازان را در دستور کار خود قرار دهند. طرحی که هر چند زمان زیادی از آغاز آن نمی‌گذرد، اما آن‌طور که شواهد نشان می‌دهد زندگی شماری از سربازان و جوانان را تحت ثأثیر قرار داده است.
این طرح مسیر زندگی‌ام را عوض کرد
سیدمسعود حسینی، یکی از هزاران سربازی است که حین خدمت با کسب مهارت در شاخه دام و طیور موفق به دریافت مدرک فنی و حرفه‌ای شده و یک واحد پرورش جوجه رسمی به روش ارگانیک را راه‌اندازی کرده است.
او که دانش‌آموخته رشته مکانیک از دانشگاه است در خصوص طرح مهارت‌آموزی می‌گوید: ابتدا نگاه مثبتی به این آموزش‌ها نداشتم. با این وجود پس از ارزیابی اظهارات مربیان و فرماندهان به این نتیجه رسیدم که در شاخه جهاد کشاورزی تجربیاتی کسب کنم، بنابراین در رشته دام و طیور نام‌نویسی کردم و وقتی در این کلاس‌ها شرکت کردم نگاهم به موضوع کاملاً عوض شد. یعنی با اینکه می‌خواستم در یک شرکت مهندسی مشغول کار شوم، پس از دریافت گواهی‌نامه فنی و حرفه‌ای در رشته دام و طیور مجوز تأسیس یک واحد پرورش جوجه رسمی به روش ارگانیک را هم دریافت کردم و اکنون ضمن انجام خدمت وظیفه در حال پرورش جوجه هم هستم. در واقع این طرح نه‌تنها نگرانی مرا بابت اشتغال پس از گذراندن خدمت برطرف کرد بلکه مسیر زندگی‌ام را هم کاملاً تغییر داد.
کسب مهارت در حین خدمت سربازی به جای مدرسه و دانشگاه
«حامد دلاور» یکی‌دیگر از افرادی است که این شانس را داشته تا با استفاده از فرصت طرح مهارت‌آموزی در دوره سربازی نه‌تنها برای خود بلکه برای تعدادی از دوستان و آشنایانش ایجاد اشتغال کند.
او که دانش‌آموخته رشته ادبیات فارسی از دانشگاه است، می‌گوید: پس از اعزام از طریق یکی از دوستانم که پیشتر به خدمت سربازی اعزام شده بود، در جریان طرح مهارت‌آموزی قرار گرفتم، بنابراین در چند رشته نام‌نویسی کردم و در تمامی کلاس‌ها شرکت می‌کردم. پس از ارزیابی‌های دقیق توجه‌ام را به خیاطی متمرکز کردم و ظرف هشت ماه خیاطی را فراگرفتم و بعد در پادگان تعمیرات لباس سربازان را انجام می‌دادم. پس از خدمت هم بلافاصله با کسب مجوز و با همکاری سه نفر از دوستان و آشنایانم یک کارگاه تولید لباس در شهرستان راه‌اندازی کردم. خلاصه کلام اگرچه مدرک لیسانس ادبیات برایم شغلی ایجاد نکرد، اما کسب مهارت در خیاطی این فرصت را به‌وجود آورد تا زندگی‌ام را سروسامان بدهم.
نداشتن مهارت حلقه مفقوده دانش‌آموختگان
«سردار سیدمهدی فرحی»، فرمانده قرارگاه مهارت‌آموزی کارکنان وظیفه معتقد است: سربازان وظیفه یک ثروتی عظیم و سرمایه‌ای ملی هستند که می‌توانند نقش لکوموتیوی بسیار قدرتمند را در توسعه آینده کشور ایفا کنند. وی می‌گوید:در حال حاضر آمار جامعه سربازان ۶۰۰ هزار نفر است که حداقل نیمی از این عده تحصیلات دانشگاهی دارند که حلقه مفقوده اکثر آن‌ها داشتن مهارت است. از سوی دیگر ساز و برگ نظامی ما هم روزبه‌روز پیشرفته‌تر می‌شود و این موضوع خود نیاز به مهارت‌های بالاتر دارد. بنابراین چون بیش از ۵۰ درصد بدنه نیروهای مسلح کشور از سربازان است، برخورداری از سربازان ماهر هم برای نیروهای مسلح و هم برای آینده کارکنان وظیفه و کشور مفید است.
وی تشکیل قرارگاه مهارت‌آموزی کارکنان وظیفه را در خرداد ماه سال ۹۶ در راستای اجرای هرچه بهتر طرح مهارت‌ورزی سربازان ارزیابی می‌کند و می‌افزاید: وظیفه این قرارگاه غنی‌سازی و ارتقای بهره‌وری سربازان در طول مدت سربازی است تا بتوان زمینه اشتغال سربازان را پس از خدمت سربازی فراهم کرد.
سردار فرحی می‌افزاید: ۲۷۰ هزار نفر از سربازان در سال ۹۶ مشمول طرح مهارت‌آموزی شدند که از این تعداد ۱۰۳ هزار نفر موفق به دریافت گواهی‌نامه فنی و حرفه‌ای شده‌اند. وی می‌گوید:در سال ۹۷ هم مهارت‌آموزی ۲۰۰ هزار نفر از جامعه سربازان کشور را تدوین کردیم که از این تعداد ۱۶۶ هزار نفر گواهی‌نامه فنی و حرفه‌ای را دریافت کردند و امسال هم ۲۲۰ هزار نفر مشمول این طرح شده‌اند که تا امروز ۱۰۰ هزار نفر از آن‌ها موفق به دریافت گواهی‌نامه فنی و حرفه‌ای شده‌اند که با توجه به پیشرفت کار، امیدواریم تا پایان سال این تعداد به رقم موردنظر ما برسد.
وی با بیان اینکه ۶۵ درصد کارکنان وظیفه عمومی نیروهای مسلح کشور در سال آینده مشمول طرح یاد شده می‌شوند، تصریح می‌کند: این رقم در سال ۱۳۹۹ به ۸۵ درصد می‌رسد و طبق نقشه راهی که به همه نیروهای مسلح ابلاغ شده، در سال ۱۴۰۱ همه سربازان باید مشمول طرح مهارت‌آموزی شوند. در واقع در این سال همه سربازان حداقل باید یکی از مهارت‌های ۵۰۰ گانه‌ای را که در نیروهای مسلح آموزش داده می‌شوند فرا بگیرند و گواهی‌نامه فنی و حرفه‌ای رشته مورد نظر را دریافت کنند.
سردار فرحی سپس به بحث کیفیت در طرح مهارت‌آموزی سربازان می‌پردازد و می‌گوید: در حال حاضر با توجه به روند کاهشی جمعیت سربازان، از بحث کمیت طرح عبور کرده و به کیفیت برنامه رسیده‌ایم. به همین خاطر موضوع کدام مهارت یا چه مهارتی را باید سربازان فرا بگیرند مطرح کرده‌ایم. بنابراین برای کیفیت‌بخشی در طرح یاد شده پنج گام را برای خود تعریف کردیم که نخستین آن مطالعات میدانی بود که از طریق مراجع علمی داخلی و خارجی مهارت‌های کاربردی و کارآمد مشخص و انجام شد.
وی ادامه می‌دهد: در گام دوم موضوع مهارت‌های دو منظوره که هم برای نیروهای مسلح مفید باشد و هم در خارج از پادگان‌ها بازار کار داشته باشند، مورد توجه قرار گرفت. در این گام پس از بررسی‌های علمی ۵۰۰ مهارت دو منظوره را انتخاب کردیم. به طوری که مثلاً مشخص است که در هر استان کدام یک از این مهارت‌ها بیشتر کاربرد دارند. اما در گام بعدی مهارت‌های دو منظوره را از این جهت که کدام یک آینده‌دار هستند و بیشتر شانس اشتغال‌زایی دارند، دسته‌بندی کردیم به گونه‌ای که مثلًا اکنون مشخص است استان خراسان‌شمالی از ۵۰۰ مهارت دومنظوره در ۱۳ مهارت ظرفیت‌دار است. یعنی اگر سربازان این ۱۳ مهارت را فرا بگیرند ضمن ارائه خدمات موردنیاز نیروهای مسلح، شانس اشتغال در این استان را دارند.
فرمانده قرارگاه مهارت‌آموزی ستاد نیروهای مسلح در پاسخ به این پرسش که آیا مشمولان وظیفه هنگام نام‌نویسی برای اعزام می‌توانند با مراجعه به سایت رشته مورد نظرشان برای مهارت‌آموزی را مشخص کنند، می‌گوید: بله، ما یک کار خوبی که با همکاری سازمان نظام وظیفه عمومی انجام داده‌ایم این است که وقتی فرد به پلیس + ۱۰ می‌رود تا با ارائه مدارک آماده اعزام به سربازی شود در آنجا فرم هفت صفحه‌ای با عنوان مهارت‌نامه در اختیارش قرار می‌گیرد که در آن علایق، توانمندی‌ها، مدارک مهارتی و... ذکر می‌شود. این‌گونه ما توزیع سربازان را بهتر انجام می‌دهیم.
سردار فرحی در عین حال محدودیت زمانی برای مهارت‌آموزی را در دوره سربازی یکی از چالش‌های طرح یاد شده می‌داند و می‌گوید: ۲۱ ماه زمان کافی برای این کار نیست، چرا که مشغله در زمان خدمت و همچنین نیاز به سرباز در طول خدمت فرصت کافی را در حیطه مهارت‌آموزی به سربازان نمی‌دهد؛ بنابراین برای اینکه بتوانیم زمان بیشتری را برای مهارت‌آموزی قائل شویم، چتر مهارت‌آموزی را باز کردیم تا در این راستا پیش از زمان سربازی برای فرزندان ذکور ۱۵ سال به بالا که هنوز وارد خدمت سربازی نشده‌اند شرایطی را ایجاد کنیم تا به طور اختیاری و براساس علاقه‌مندیشان از فرصت استفاده کرده و برای ورود به عرصه سربازی آماده شوند.
وی راه‌اندازی سامانه «سرباز ماهر» را در راستای برنامه یاد شده ارزیابی می‌کند و می‌افزاید: این سامانه برای پیش از سربازی است و جوانان پس از ورود به این سامانه با درج ۴۰ تا ۵۰ پارامتر اطلاعات که شامل مشخصات فردی، مهارتی و مدارکی‌شان است عملاً عضو این سامانه می‌شوند و سامانه نیز در یک رفتار تعاملی سه تا پنج مهارت را به هر یک از آنان معرفی می‌کند که شانس اشتغال و موفقیت فرد در آن‌ها بیشتر است. ضمن اینکه عضویت جوانان در این سامانه و بهره‌گیری آنان از مشاوره‌ها و کسب امتیازات در مراحل بعدی در غربالگری اولیه سربازان مثمرثمر خواهد بود، چرا که انتخاب سربازان متناسب با نیروهای مسلح و استفاده حداکثری از مهارت آن‌ها امکان‌پذیر می‌شود و شرایطی مهیا می‌شود که سربازان در طول دو سال سربازی نیز مهارت‌ورزی کرده و با داشتن سابقه کار بتوانند به راحتی وارد بازار اشتغال شوند.
