مهدیه قمری/
ملت ما در طول تاریخ همیشه در چهارراه حوادث قرار داشته و اتفاقاتی برایش رقم خورده که باید از ارزش‌های انسانی و ملی خود دفاع می‌کرده است. این موضوع در سال‌های اخیر از چشم هنرمندان دور نمانده و هر کدام از آن‌ها در هر رشته‌ای که فعال بودند در آثار خود موضوعاتی همچون مقاومت را به تصویر کشیده‌اند. این در حالی است که به گفته بسیاری از کارشناسان، هنر مقاومت بسته به شرایط و موضوعات روز جامعه با هنر هنرمندان تلفیق و ارتقا پیدا کرده است.
هنرمندانی که در عرصه هنر مقاومت دست به خلق اثر می‌زنند معتقدند هنر به مثابه وسیله‌ای برای مبارزه با زورگویان جهان می‌تواند کارکرد تأثیرگذاری داشته باشد. موضوعات و نمودهای مقاومت مانند شکل‌گیری انقلاب‌اسلامی، سال‌های دفاع‌مقدس، مقاومت مردم در مقابل استکبار و آمریکا، توجه به بیداری‌اسلامی، مقابله با تحریم‌ها، تأکید بر استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای و بسیاری از موضوعات متنوع و متفاوت دیگر، چارچوب‌های ارزشمندی برای تولید آثار هنری فراهم کرده است.
با توجه به شرایط کشور در روزهای گذشته و اتفاقاتی نظیر شهادت سردارسلیمانی و یا سقوط هواپیمای اوکراینی بسیاری از هنرمندان این عرصه با خلق آثاری به این اتفاقات واکنش نشان دادند. این واکنش‌ها بر مسئله مردمی‌بودن هنر و دغدغه‌مندی هنرمند بیش از گذشته صحه گذاشت.
سیدمسعود شجاعی‌طباطبایی، کاریکاتوریست و گرافیست، مدیر مرکز هنرهای تجسمی حوزه هنری و دبیر پنجمین جشنواره هنرمقاومت در گفت‌وگوی امروز صفحه ادبیات و هنر، علاوه بر اینکه بر دغدغه‌مندی هنرمندان ایرانی تأکید کرد، هنرمندان عرصه هنرمقاومت را نیز سرآمد جهان دانست.
گفت‌وگوی ما را با این هنرمند که با کاریکاتورهایش به روزهای اخیر واکنش نشان داده، بخوانید.
* هنرمندان چگونه باید به مسئله روز واکنش نشان دهند که هم اثر ماندگار خلق کنند و هم زبان حال مردم باشند؟
** بگذارید پاسخ این پرسش را با یک مصداق توضیح دهم. عصر شنبه مراسم اختتامیه دومین مسابقه کارتون ترامپیسم در حالی برگزار شد که یک‌هزار و ۸۰۰ اثر از ایران و ۷۹ کشور جهان در این رقابت هنری شرکت کردند. در این مسابقه که دومین سال برگزاری خود را می‌گذراند آثار رشد کمی و کیفی قابل‌توجهی داشت. بخش مهمی از این مسابقه با موضوع «ترامپ» بود که با توجه به اینکه وی شخصیتی منفور میان هنرمندان دنیا و آمریکاست، هنرمندان به شدت نسبت به عملکرد ترامپ انتقاد دارند، زیرا وی نسبت به تعهد بین‌المللی، برجام، منع تسلیحات‌اتمی و گازهای گلخانه‌ای نظرات غیرمنطقی و اشتباهی دارد، ایران را کشوری تروریست می‌داند و صراحتاً هم این موضوع را عنوان می‌کند، بنابراین آثار زیادی با این موضوع به دبیرخانه این مسابقه رسید. بیش از ۶۰۰ هنرمند خارجی و ۲۰۰ هنرمند ایرانی در این بخش شرکت کردند، امروز در عرصه کارتون و کاریکاتور هنرمندان بسیار قوی عمل می‌کنند، آن‌ها موضوعاتی که زیرمجموعه مقاومت می‌شود را با خلق آثار متنوع مورد توجه قرار می‌دهند، این موضوع می‌تواند نشانگر به روز بودن هنرمندان و واکنش آن‌ها نسبت به موضوعات روز جامعه باشد.
* اتفاق‌های روز نظیر شهادت سردار سپهبد شهید قاسم سلیمانی و یا اندوه مردم در پی حادثه تلخ سقوط هواپیمای اوکراینی چقدر می‌تواند در مسیر هنر مقاومت در بعد گرافیک تأثیر بگذارد؟
** این وقایع بی‌تأثیر نیستند مثلاً وقتی خبر شهادت سردار سلیمانی منتشر شد، بسیاری از هنرمندان خارجی به هنرمندان ایرانی و عرصه مقاومت تسلیت گفتند و هنرمندان را در این موضوع ناراحت‌کننده همراهی کردند. وقتی پایگاه نظامی آمریکا مورد اصابت موشک‌های ایران قرار گرفت، بسیاری از هنرمندان خارجی خوشحالی خود را از این موضوع اعلام کردند و این اتفاق‌ها می‌تواند سرآغاز تولید آثار مختلف در عرصه هنر مقاومت باشد. هنر مقاومت با این موضوعات و تعاملات به شرط استمرار ادامه می‌یابد. کشور ما در جنگ رسانه‌ای و نرم قرار دارد، بنابراین باید از ظرفیت‌هایی همچون هنر مقاومت بیش از همیشه کمک بگیریم، هنر مقاومت می‌تواند فضای مجازی را برای هنرمندان تبدیل به یک فرصت کند و توانمندی این گروه از مردم را شکوفا کند.
* جشنواره هنرمقاومت یکی از عرصه‌هایی است که هنرمندان هنرهای تجسمی به آن توجه دارند. این جشنواره چقدر از ظرفیت هنری جوانان ایرانی در جهت رواج هنر مقاومت ایرانی استفاده کرده است؟
** قطعاً جشنواره‌ها نقش مهمی در این خصوص ایفا می‌کنند، با حضور در جشنواره‌هاست که پیام و هنر مقاومت به مردم جهان منتقل می‌شود و توسعه می‌یابد. هنرمندان ما در رشته‌های مختلف به خصوص کارتون و کاریکاتور در جشنواره‌های بسیاری شرکت می‌کنند، آن‌ها علاوه بر اینکه آثار خود را به جشنواره‌های مختلف می‌فرستند، به عنوان داور یا مسئول اجرایی یا به عنوان مشاور در اجرای جشنواره‌ها نیز دعوت می‌شوند. همچنین بسیاری از جشنواره‌های خارجی و مهم در عرصه هنرمقاومت فراخوان و دعوت‌نامه خود را با زبان فارسی منتشر می‌کنند یا اگر هنرمندان ما در این جشنواره‌ها به هر علتی شرکت نکنند، جشنواره‌ها برگزار نمی‌شود. همچنین هنرمندانی داریم که در عرصه هنر مقاومت خود به تنهایی یک لشکر هستند و توانمندی بالایی دارند.
* مسیری که هنرهای تجسمی طی می‌کند چگونه است؟
** به دلیل فعالیت مستمر هنرمندان در هنرهای تجسمی و مقاومت، اتفاقات بزرگ و مهمی توسط این گروه از مردم رقم خورده و هنرمندان ما به خوبی این مسیر را می‌شناسند و با علم و آگاهی نسبت به آن و موضوعاتی مانند مقاومت آثار خود را خلق می‌کنند. هنرمندان جوان و شهرستانی راه حضور خود را پیدا کرده‌اند و فعالیت آن‌ها ظرفیت‌های بسیاری را در این رشته‌ها فراهم کرده است.
تلاش هنرمندان و نقش مؤثر آن‌ها در ارتقا و توسعه هنر بسیار مهم است. در گذشته تولید انیمیشن در ایران سخت بود، اما با تلاش و خلاقیت هنرمندان امروز شاهد تولید انیمیشن‌های بلند سینمایی باکیفیت مطلوب در سینماها و حضور آن‌ها در جشنواره‌های بین‌المللی هستیم. هنرمندان ما توانمند شده‌اند، به عنوان مثال ۲۰۰ هنرمند ایرانی در مسابقه کارتون ترامپیسم شرکت کردند که این میزان استقبال خوب سبب شد بخش ویژه‌ای را با جوایز ویژه به آن‌ها اختصاص دهیم و آثار رسیده به این بخش نیز از نظر کمی و کیفی قابل توجه بود.
* با توجه به این ظرفیت، دنیا چقدر به هنر تجسمی ایران توجه کرده است و این هنر در قیاس جهانی چه مسیری را طی می‌کند؟
** همان‌طور که پیشتر اشاره کردم، هنرمندان ما به جشنواره‌ها، رقابت‌های مهم هنری و ورک‌شاپ‌ها دعوت می‌شوند یا آثار خود را می‌فرستند، همچنین در برخی رشته‌ها همچون کارتون و کاریکاتور سرآمد هستند. در گذشته فقط هنرمندان پایتخت در رقابت‌های هنری و مقاومت شرکت می‌کردند، اما امروز در سرتاسر ایران هنرمندان صاحبنام و فعالی حضور دارند که آثار قابل‌توجهی را خلق کرده‌اند و جایگاه ویژه‌ای در هنرهای تجسمی دارند.
* یکی از انتقادهایی که به هنر مقاومت می‌شود، مردمی‌نبودن این هنر است. چطور هنرمقاومت می‌تواند گستره بیشتری از مردم و انعکاس مسائل آن‌ها را دربرگیرد و به طیفی‌گرایی متهم نشود؟
** به نظرم توجه به برگزاری مستمر جشنواره هنر مقاومت می‌تواند این هنر را مردمی کند. همچنین یکی از دلایلی که جشنواره عمار را مردمی کرد اکران فیلم‌های این جشنواره از طریق نهادهای مردمی بود که می‌توان در برگزاری جشنواره هنرمقاومت هم از این الگو پیروی کرد. هر زمان جشنواره‌ای از طریق ارگان‌های دولتی برگزار شده با مشکلاتی همراه بوده، اما جشنواره‌هایی همچون عمار که فعالیت‌های اجرایی آن توسط مردم و جوانان انقلابی و مرتبط با نهادهای مردمی در شهرها و روستاها انجام شد، توانست مردمی شود، بنابراین جشنواره هنرمقاومت اگر توسط مردم برگزار شود به نتایج بهتری می‌رسد.
