قدس آنلاین-گروه استان ها: طرح ۴۶ هزار هکتار انتقال آب با لوله در دشت سیستان در سال ۹۳ بعد از سفر رئیس‌جمهوری و اعضای هیئت دولت به سیستان و بلوچستان مصوب و اعتبارات آن به دستور رهبر معظم انقلاب از منابع صندوق توسعه ملی تأمین شد.
این طرح که باهدف استفاده بهینه از آب و به‌ویژه برای تأمین آب به‌منظور اجرای کشت‌های خارج فصل در دستور کار قرار گرفت قرار بود در دوره خشک‌سالی نقش فرشته نجات را برای سیستان بازی کند.
مسئولان تا پیش‌ازاین و به‌کرات وعده اتمام این طرح را دادند تا اینکه آخرین بار سال ۹۷ قرار بود این طرح به بهره‌برداری برسد اما بنا بر گفته رئیس سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان این طرح در مرحله پیشرفت ۹۷ درصدی است.
اگرچه مسئولان اظهار می‌کنند که با اجرای این طرح می‌توان موجب رونق کشاورزی شد اما افراد محلی معتقدند بسیاری از نکات و ملاحظات اجتماعی در این طرح لحاظ نشده است.
این کشاورزان عنوان می‌کنند: بدون شک اختلافات زیادی بر سر آب و زمین رخ خواهد داد.
آن‌ها به این موضوع استناد می‌کنند که اخذ هزینه آب از کشاورزانی که یک قرن در این منطقه بدون پرداخت هزینه به زراعت اشتغال داشتند کمی غیرمنتظره است و بی‌اعتمادی شدیدی بین مجری و کشاورزان وجود دارد.
دریافت حق آبه
ابراهیم سربیشه‌ای، از روستای دولت‌آباد در این زمینه اظهار می‌کند: چه شخصی می‌تواند از کشاورز سیستانی که تا حالا سابقه نداشته برای آب پول بدهد بعدازاین پول آب بگیرد؟ کشاورزی سیستانی از کجا باید پول آب بیاورد؟ مدیران نمی‌توانند با رأی‌گیری بین خودشان سرنوشت ما را تعیین کنید، آب حق ما است. من خودم مشکل حق آبه ندارم ولی چطور می‌شود من که ۲۰ هکتار زمین‌دارم حق‌آبه دارم ولی همسایه من زن بیوه‌ای که فقط ۴ هزار متر زمین دارد و تنها منبع معیشت این زمین است حق‌آبه ندارد؟ من چگونه با او چشم در چشم شوم؟
نکاتی که دیده نشده
حسین سرگزی از کارشناسان اداره منابع طبیعی سیستان و بلوچستان نیز در این زمینه اظهار می‌کند: لزوم نگاه به آینده در این طرح خیلی مهم است.
اگرچه مسئولان اظهار می‌کنند که با اجرای این طرح می‌توان موجب رونق کشاورزی شد اما افراد محلی معتقدند بسیاری از نکات و ملاحظات اجتماعی در این طرح لحاظ نشده استوی عنوان می‌کند: مشاور راهبردی فقط موضوع حق‌آبه را دیده ولی هیچ راهبردی برای سناریوی کم‌آبی در نظر نگرفته است و برای اراضی خارج از باکس هیچ‌چیزی ندیده نشده است.
سرگزی در این رابطه یادآور می شود: در این طرح به سیلاب‌ها اندیشیده نشده، به تغییر اقلیم اندیشیده نشده. اگر آب مازاد سیلابی داشتیم آیا مشاور راهبردی دیده که ۴۶ هزار هکتار چگونه افزایش پیدا کند؟
وی می گوید: هم چنین سیستم آبیاری مدرن زمین را از خاک حاصلخیز سیلاب محروم می‌کند.
این کارشناس منابع طبیعی با اشاره به اینکه از حدود یک هزار روستای سیستان حدود ۷۰۰ روستا مشمول طرح‌شده‌اند خاطر نشان می کند: اما تکلیف آن‌هایی که مهاجرت کرده‌اند و رفته‌اند چه می‌شود؟ آن‌هایی که غایب بودند و در منطقه نیستند تکلیفشان چیست؟
ناهم‌خوانی با واقعیت
حسین منصوری یکی از بهره‌برداران سیستانی نیز در همین راستا معتقد است: این طرح اختلافات قومی و قبیله‌ای را دامن خواهد زد.
وی عنوان می‌کند: طولانی شدن روند اجرای طرح به مدت سه سال باعث شده همان کشاورزی حداقلی قبلی هم امکان‌پذیر نباشد.
وی می افزاید: اجرای ۹۷ درصد طرح در حال حاضر با واقعیت میدانی همخوانی ندارد.
منصوری ابراز می‌کند: بسیاری از نهرهای سنتی با این طرح تخریب شد و زمین‌های کشاورزی بسیاری هم بعد از گودبرداری برای نصب لوله‌ها تسطیح نشده است.
طرح دارای پیوست اجتماعی است
این مشکلات در حالی مطرح می‌شود که رئیس سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان اطمینان خاطرمی دهد که طرح دارای پیوست اجتماعی بوده و ابعاد اجتماعی این طرح به‌خوبی مطالعه و مدنظر قرارگرفته است.
غلام حیدر زورقی با اشاره به اقلیم خشک و رطوبت کم و دمای بالای ۴۸ درجه سانتی‌گراد، وابستگی کامل اقتصادی معیشت و اشتغال مردم به بخش کشاورزی می‌گوید: این مشکلات ضرورت راه‌اندازی این طرح را دوچندان کرده بود.
وی می‌گوید: جلوگیری از مهاجرت ساکنان منطقه و پیامدهای ناگوار اجتماعی و سیاسی آن بر کشور، ناپایداری اکوسیستم طبیعی و انسانی منطقه، بالا بودن تلفات انتقال و توزیع آب، تبخیر افزون بر چهار هزار میلی‌متر در سال ضروریاتی است که باید با اجرای این طرح برای ان چاره‌ای اندیشیده می‌شد.
وی از طرح انتقال آب با لوله به دشت سیستان به‌عنوان بزرگ‌ترین طرح انتقال آب کشاورزی کشور نام می‌برد و بیان می‌کند: با این روش اندک آب موجود به بهترین روش مدیریت می‌شود.
برای رسیدن به کشاورزی اقتصادی در منطقه طرح الگوی کشت سیستان با همکاری وزارت جهاد کشاورزی تدوین و متناسب با اقلیم منطقه ۳۷ گیاه زراعی و باغی به کشاورزان معرفی‌شده است.
غلام حیدر زورقی افزود: اجرای طرح الگوی کشت برای بهره‌برداران اختیاری است اما به کشاورزان توصیه می‌شود با کارشناسان بخش کشاورزی در توسعه گیاهان باصرفه اقتصادی که ارزش‌افزوده بیشتری ایجاد خواهد کرد همکاری کنند.
وی بیان می‌کند: هم‌اینک پیشرفت کلی این طرح بزرگ ۹۷ درصد است که بر اساس برنامه ۴۶ هزار هکتار از گستره ۲۰۰ هکتاری دشت سیستان با تخصیص ۴۰۰ میلیون مترمکعب آب از چاه نیمه‌ها آبیاری می‌شود.
