زهرا طوسی/
اقتصاد کشور به خاطر درگیری با ویروس کرونا در کما به سر می‌برد و بازار خودرو هم با رکود فصلی هر ساله در فروردین و اردیبهشت و کاهش تقاضا سوت و کور است، اما تعلل ستاد تنظیم بازار در اعلام قیمت‌های جدید خودرو سبب شده فروشندگان با قیمت‌های سرسام‌آور و قابل تأمل مشتریان را غافلگیر کنند.
اینکه چرا رشد قیمت چشمگیر در بازار خودرو رخ داده می‌تواند با مسائلی مانند افزایش قیمت دلار، ترس مردم از کاهش قدرت خرید، معاملات کاغذی و مانور دلالان، کاهش عرضه خودرو به بازار و سرانجام خروج دو مدل تقریباً ارزان‌قیمت خودرو از خط تولید مرتبط باشد.
البته روند تولید خودرو در کشور در حال حاضر چندان مناسب نیست، چنان که به دلیل کمبود و نبود قطعات، بخش زیادی از محصولات به صورت ناقص تولید می‌شوند، بنابراین امکان عرضه به بازار را ندارند. در کنار این‌ها هنوز قیمت جدید خودروها در کارخانه نیز توسط ستاد تنظیم بازار اعلام نشده و مشخص نیست آنجا چه میزان رشد رخ داده است.
تعیین قیمت‌های جدید خودرو چند هفته‌ای است که در دستور کار ستاد تنظیم بازار قرار گرفته، اما اختلافات میان شورای رقابت و سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان عاملی شده تا این ستاد هنوز برای تعیین دستورعمل قیمت‌گذاری خودروهای داخلی به نتیجه‌ای دست پیدا نکند و همین امر اعلام قیمت‌های جدید را با تأخیر روبه‌رو کرده است.
آن‌طور که شنیده شد خودروسازان درخواست افزایش قیمت برای جبران ضرر و زیان خود را دارند. از طرف دیگر شورای رقابت معتقد است بخشی از زیان خودروسازان متوجه سرمایه‌گذاری آن‌ها در بخش‌هایی غیر از تولید بوده و به همین دلیل این ارقام به عنوان ضرر و زیان تولید محسوب نشده و نباید در دستورعمل جدید قیمت‌گذاری مورد توجه قرار گیرد. در این میان این تنها مردم هستند که از هر طرف مورد هجمه‌های گرانی قرار گرفته‌اند و فریادرسی ندارند.
فروش با این قیمت‌ها ضرر است
با این وجود، خودروسازان نیز از احوال ناخوش خود گلایه دارند. مدیران‌عامل خودروسازی‌ها بر این باورند که خودروها به دلیل حاشیه سود بالایی که دارند، دلالان را منتفع می‌کنند و از این بابت سودی نصیب خودروسازان نمی‌شود. آن‌طور که احمد نعمت‌بخش، دبیر انجمن خودروسازان ایران می‌گوید: در حال حاضر دو مشکل اساسی برای تحقق بخشیدن به جهش‌تولید وجود دارد. یکی از مشکلات خودروسازان قیمت‌هایی است که به ۱۴ ماه پیش یعنی بهمن ۹۷ برمی‌گردد؛ فروش با این قیمت موجب زیان هزاران میلیارد برای آن‌ها شده است.
به گفته وی، سال گذشته ایران‌خودرو و سایپا با توجه به تجدید ارزیابی‌هایی که انجام شد از ماده ۱۴۱ و وضعیت ورشکستگی به خاطر این زیان‌ها عبور کردند، ولی پولی به شرکت وارد نشد. در ضمن خودروسازان هزاران میلیارد به قطعه‌سازان بدهکارند و با توجه به این قیمت‌های تکلیفی، خودروها با زیان به فروش می‌روند.
به اعتقاد فروشندگان خودرو قیمت‌ها به صورت کاذب افزایش پیدا کرده و هیچ خریداری در بازار نیست. از طرفی شرکت‌های خودروساز هم با تعلل بسیار تعهدات خود را نسبت به مشتریان انجام می‌دهند که همین امر در نبود خودرو در بازار تأثیر گذاشته است.
قیمت‌ها در یک بازه زمانی ثابت می‌ماند
گمانه‌زنی کارشناسان نیز حاکی از آن است که قیمت تمام خودروها احتمالاً در نیمه نخست سال گران خواهد شد. بابک صدرایی، کارشناس خودرو معتقد است: پارامترهای اقتصادی از جمله قیمت نفت، قیمت دلار، تحریم‌ها و مشکلات پیش آمده در زمینه واردات قطعات خودرو، حکایت از کاهش عرضه خودروهاست. ممکن است قیمت خودرو بلافاصله گران نشود، اما در چند ماه آینده قیمت خودرو گران خواهد شد. وی می‌گوید: خودروسازان در نظر دارند تعهدات خودشان را انجام و خودروهای ساخته شده را به مردم تحویل دهند، بنابراین قیمت خودروها در یک بازه زمانی ثابت خواهد ماند.
فربد زاوه دیگر کارشناس بازار خودرو نیز می‌گوید: قیمت خودروها قطعاً روند افزایشی خواهد داشت، چرا که پیش‌بینی بانک مرکزی هم حاکی از افزایش نرخ تورم است. به هر حال دولت با کسری بودجه مواجه است. برنامه دولت نیز افزایش میزان تولید است و از طرفی مدیران دولتی برای مدیریت کرونا خلق پول کرده‌اند.
وی معتقد است: با توجه به میزان تورم، ما ماهیانه باید شاهد تورم ۴درصدی باشیم، یعنی اگر کالایی را ۱۰۰هزار تومان خریداری می‌کنید تا پایان ماه قیمت این کالا به ۱۰۴هزار تومان خواهد رسید. این میزان نرخ تورم به معنای فقیرتر شدن است.
میزان تولید خودرو نصف شده است
کاکایی دیگر کارشناس خودرو و عضو هیئت‌علمی دانشگاه علم و صنعت می‌گوید: میزان تولید خودرو نسبت به سال‌های گذشته نصف شده و در همین حال جایگزینی برای پراید که از چرخه تولید حذف شده، وجود ندارد. تیبا اولین خودرویی است که جایگزین پراید می‌شود، اما ۱۰ میلیون گران‌تر از پراید است. به گفته وی، به نظر می‌رسد رویکرد دولتی‌ها در سال جاری در بخش صنعت خودرو همان قیمت‌گذاری دستوری باشد و ثبات قیمت ظاهری خودرو، ارتقای استانداردها و اخذ یورو ۵ قطعاً موجب چالش‌هایی در تولید خودرو می‌شود. این چالش‌ها در ادامه سبب جهش‌های اضافه در بازار خودرو می‌شود. به نظر می‌رسد در سال جاری به دلیل تورم ۳۰ تا ۴۰ درصدی شاهد همین میزان افزایش در کف بازار باشیم. تمام اتفاقاتی که در اقتصاد کلان کشور رخ دهد یک به یک بر بخش خودرو نیز تأثیر می‌گذارد.
وی تأکید می‌کند: سال‌های گذشته نزدیک به یک‌میلیون و ۶۰۰ هزار خودرو در سال تولید می‌شد. در سال گذشته تنها ۸۰۰ هزار خودرو تولید شد، یعنی نصف تولید سال‌های قبل! به این معنا که نزدیک به ۳۰ درصد نسبت به سال ۹۶ کاهش تولید داشتیم. به گفته وی، دو نوع تقاضای ناشی از سرمایه‌گذاری و تقاضای ناشی از مصرف در بازار ما وجود دارد. واقعیت این است که تقاضای ناشی از مصرف بعید است بیشتر از یک‌میلیون و ۲۰۰ هزار باشد، اما با توجه به نحوه قیمت‌گذاری و اوضاع سرمایه‌گذاری حتی اگر یک‌میلیون و ۷۰۰ هزار خودرو تولید کنیم، وضعیت قیمت تغییر چندانی به دلیل وجود تقاضا در بازار ایجاد نمی‌کند؛ بنابراین اختلاف زیاد بین حجم تولید و تقاضایی که در بازار وجود دارد، قیمت‌ها را کاهش نمی‌دهد یا به عبارتی بازار خودرو در حال حاضر اصلاً تابعی از تولید نیست، بلکه تابعی از عوامل کلان سرمایه‌گذاری است که در تعیین قیمت‌های آن بسیار مهم است.
رشد قیمت خودرو در بازار
بررسی بازار نشان می‌دهد در حال حاضر پراید در مدل ۱۱۱ (هاچ‌بک) قیمتی حدود ۷۸ میلیون تومان دارد که نشان‌دهنده رشد چند میلیون تومانی آن در هفته جاری است. فعالان بازار معتقدند اعلام خبر حذف پراید ۱۱۱ از خطوط تولید سایپا، یکی از دلایل اصلی رشد قیمت این محصول به شمار می‌رود. دیگر مدل پراید یعنی ۱۳۱ که آن هم حدود دو ماه دیگر از چرخه تولید حذف می‌شود، با توجه به رشد قیمت در هفته جاری، ۷۲ میلیون تومان قیمت دارد. از بازار پژو ۲۰۶ تیپ ۲ هم خبر می‌رسد این محصول با رشد قیمت در این هفته مواجه شده و برای خرید آن باید ۱۲۸ میلیون تومان هزینه کرد.
همچنین تیپ ۵ این خودرو نیز در حال حاضر ۱۴۸ میلیون تومان قیمت دارد که نشان‌دهنده صعود چند میلیون تومانی در هفته جاری است. پژو ۲۰۶ صندوقدار نیز با توجه به صعود قیمتی که در این هفته داشته، در حال حاضر ۱۵۲ میلیون تومان به فروش می‌رسد. به گفته فعالان بازار، تیبا در مدل هاچ‌بک خود قیمتی برابر با ۸۹ میلیون تومان دارد و برای خرید مدل صندوقدار آن نیز باید ۸۴ میلیون تومان هزینه کرد. یکی از خودروهایی که قرار است با افزایش تیراژ آن، جای خالی پراید در آینده پر شود، همین تیباست.
دنا تیپ یک در حال حاضر قیمتی برابر ۱۸۵ میلیون تومان دارد که نشان می‌دهد این محصول نیز رشد قیمت را تجربه کرده است. همچنین برای خرید دنای توربو نیز باید ۲۱۸ میلیون تومان هزینه کرد، اما سمند نیز در مدل۷ EF این هفته روندی صعودی داشت تا قیمت آن به حدود ۱۱۵ میلیون تومان برسد. از سوی دیگر، پژو ۴۰۵ هم در حال حاضر ۱۱۲ میلیون تومان به فروش می‌رسد که نشان از رشد قیمت آن دارد. قرار است در یکی، دو ماه آینده مدل GLX پژو ۴۰۵ نیز مانند پراید از چرخه تولید خودروسازی کشور حذف شود.
رشد قیمت‌ها در بازار خودرو به رانا نیز سرایت کرده، چنان که این محصول در حال حاضر ۱۱۰ میلیون تومان به فروش می‌رسد. همچنین تندر۹۰پلاس نیز که البته به سختی در بازار پیدا می‌شود قیمت ۲۵۰ میلیون تومان را در این هفته به ثبت رسانده است. سراتو هم که مدت‌هاست دیگر مونتاژ نمی‌شود، در حال حاضر ۴۷۰ میلیون تومان قیمت دارد.
با در نظر گرفتن قیمت‌های فعلی، رشد قیمت (در بازار) سبب فاصله قیمتی کارخانه و بازار خودروها بیش از گذشته شده و کف آن به نزدیکی‌های ۳۰ میلیون تومان می‌رسد که نشان می‌دهد آن دسته از دلالانی که پیشتر اقدام به خرید خودرو کرده‌اند در حال تاخت و تاز هستند. حال باید دید اگر در روزهای آینده خودروسازان بتوانند موافقت ستاد تنظیم بازار را برای بالا بردن قیمت محصولات خود دریافت کنند، بازار خودرو چه نرخ‌هایی را تجربه خواهد کرد.
