قدس آنلاین: عنوان شعر آیینی شاید عنوان دقیقی برای مفهوم مورد نظر نباشد، زیرا ممکن است شعر سروده شده هر آیین دیگری را شامل شود؛ به همین منظور به نظر می‌رسد اگر عنوان شعر شیعی را برای آن به کار ببریم از تعبیر دقیق‌تری استفاده کرده‌ایم.
در مورد شعر شیعی یا شعر اهل بیت(ع) در کلام و نگاه مقام معظم رهبری باید عنوان کرد که ایشان سیر شعر شیعی پس از انقلاب را مثبت و خوب ارزیابی می‌کنند و از نگاه ایشان تاکنون مسیر خوبی را طی کرده‌ایم. ایشان نکات مهمی را به شاعران شیعی یادآور شده‌اند؛ از مهم‌ترین نکات این است که شاعر آیینی باید شناخت و انس کافی با معصومین(ع) پیدا کند و آنچه در شعرهای شاعران از معصومین(ع) نقل می‌شود آن چیزی باشد که با مستندات و حقیقت سیره آن بزرگواران و آنچه در تاریخ اتفاق افتاده و در نگاه و منظر معصومین(ع) وجود دارد، تطابق داشته باشد. اگر این اتفاق بیفتد، شعر هیئت‌ها و اشعار آیینی و شعرهایی که توسط مادحین خوانده می‌شود دیگر از نظر تطابق با مستندات تاریخی، روایی و سندی ضعیف و نامعتبر نخواهند بود.
شعر دینی باید موضع اهل بیت(ع) را در تمام موضوعات بیان کند
دغدغه دیگر ایشان در حوزه شعر شیعی این است که این شعر باید با موضوعات روز جامعه گره بخورد و در فضای اهل بیت(ع)، عاشورا، انتظار، مدح و مرثیه، صرفاً در مدح و مرثیه نماند. هر چند که مدح و مرثیه بسیار لازم است و مهم‌ترین و بابرکت‌ترین حوزه‌های شعر شیعی به حساب می‌آید اما نباید محدود به آن ماند. یعنی شعر ما منظری شود برای تماشای سیره اهل بیت(ع) که اگر آن بزرگواران در تقابل‌های امروزین حق و باطل بودند چه کرده و چه موضعی می‌گرفتند. به عبارتی دیگر شعر دینی باید شعری موضع‌مند در تمام موضوعات باشد و موضع اهل بیت(ع) را بیان کند. حتی ممکن است آن موضوع عاشقانه باشد؛ همسری برای همسر خود بخواند، پدری برای دختر خود بخواند و... این‌ها هم جزو شعر دینی محسوب می‌شود؛ مهم این است که آن شعر را با چه موضعی بیان می‌کنیم. باید آن موضع در تطابق با گفتمان اهل بیت(ع) باشد. شعر شیعی به معنای اخص هم وارد حوزه مدح و مرثیه می‌شود اما مهم این است که فقط به مدح و مرثیه صرف کفایت نکنیم و در شعر خود مواردی را بیان کنیم که برای انسان امروز حرف اهل بیت(ع) را زنده کند.
این مورد از مواردی است که در صحبت‌ها و یا بازخوردی که نسبت به برخی شعرها دارند جاری و ساری بوده است. به طور نمونه بازخوردی که ایشان نسبت به شعر عید فطر آقای مطیعی داشتند از همین جهت بود؛ اینکه بسیار خوب است که موضوع عید فطر، نیایش و مدح اهل بیت(ع) با موضوعات سیاسی و اجتماعی روز همراه شده است. از این جهت رهبری عنایت ویژه‌ای به آن اشعار داشتند.
شعر آیینی باید در خدمت اهداف انقلاب اسلامی باشد
نکته دیگر در حوزه شعر شیعی و مد نظر مقام معظم رهبری این است که باید شعر شیعی به گنجینه‌ای که در دفاع مقدس داشتیم، حماسه‌ها و صحنه‌های شگفت دفاع مقدس پیوند بخورد. حتی خوب است که وقتی از عاشورا صحبت می‌کنیم، گریزی به عاشورای ایران و حماسه‌های هشت ساله‌ای که عاشوراییان ایران رقم زدند داشته باشیم و از آن فضای ارزشمند دفاع مقدس پلی بزنیم به فضای شعر دینی و شیعی و این دو را به هم پیوند دهیم.
در موضوعات دیگر هم ایشان به نکاتی اشاره داشته‌اند؛ شعر آیینی امروزه باید در خدمت اهداف انقلاب اسلامی باشد و شاعر انقلاب اسلامی نیز باید خود را متعهد به اهداف انقلاب اسلامی بداند. اگر ما به گونه‌ای شعر عاشورایی می‌گوییم که ممکن است انسان غیرانقلابی هم همین نوع و نگاه را به عاشورا داشته باشد، مطلوب ما نیست. عاشورایی که می‌فهمیم عاشورای انقلابی، قیام علیه باطل و... این معنا در خدمت اهداف انقلاب بودن است. شاعر انقلاب در تمامی عرصه‌ها باید در خدمت اهداف انقلاب باشد.
نکته مهم دیگر مطالبات ایشان از شاعران آیینی استفاده از معارف قرآنی است. مقام معظم رهبری بارها تأکید داشته‌اند که شاعر انقلابی باید با قرآن انس داشته باشد. در آن صورت شعر زندگی است و در تمامی ساحت‌ها و موضوعات زندگی حرفی برای گفتن دارد و اگر حرفی می‌زند نشانه قرآنی دارد؛ مثال بارز این حوزه حافظ است که گفته است: «ندیدم خوش‌تر از شعر تو حافظ/ به قرآنی که اندر سینه داری» و عموماً حرف‌های او برآمده از معارف قرآن است.
شاعر آیینی باید شأن اهل بیت(ع) را رعایت کند
وظیفه دیگر شعر شیعی در حوزه تعلیمی است که از آن غافل شده‌ایم. شعری که می‌گوییم باید در حوزه تعلیم و آشنا کردن مردم با وظایف دینی‌گونه تعلیمی هم داشته باشد. پس از انقلاب در حوزه‌های مختلف شعر شیعی رشد کرده‌ایم اما در این حوزه شاعران خیلی کم وارد شده‌اند. رهبر انقلاب بارها تأکید داشته‌اند که شعر شیعی و آیینی مختص به یکی دو موضوع نماند و موضوعات مغفول مانده‌ای مانند نیایش، مناجات، اخلاق و... برجسته و پرداخته شود؛ متأسفانه آنچنان که به مدح و مرثیه پرداخته‌ایم، به این موارد نپرداخته‌ایم.
دور ماندن از نگاه‌های عوامانه، سطحی و جعلی در حوزه مدح و مصیبت نیز از تأکیدات ایشان است. شاعر باید به مستندات اشراف داشته باشد و موردی در روضه، مدح و شعر اهل بیت(ع) نیاورد که مستندات تاریخی نداشته باشد. رهبری بارها و بارها به شاعران فرموده‌اند که تراز شعر خود را بالا ببرند. از این جهت که هر چه شعرهای بهتری در موضوعات ارزشمندی مانند موضوع اهل بیت(ع) داشته باشیم شأن بهتر رعایت شده و ادای دین بهترین است. شاید اگر شعر ضعیف و کم‌ارزشی از نظر ادبی محضر اهل بیت(ع) ارائه کنیم، از دید مخاطب وهن اهل بیت(ع) تلقی شود. اگر شاعر در شناخت شعر و مفاهیم کوتاهی کند شأن شاعر اهل بیت(ع) را رعایت نکرده است.
ویژگی‌های شاعر مسلمان در قرآن
سبک زندگی اسلامی در زندگی شیعی باید برجسته باشد. در شعر آیینی باید شعر زندگی داشته باشیم. شعر زندگی به سبک زندگی، ارتباط پدر با فرزندان، همسر با همسر، نوع زندگی، نوع نگاه به حیات و مرگ، تعامل دو دوست، اعضای خانواده به هم، نوع تعامل با موضوعاتی مانند مصرف‌زدگی و... همه به طور غیرمستقیم می‌تواند در شعر آیینی جلوه کند.
این موارد بخشی از توصیه‌ها و مطالباتی بود که رهبری بارها در جمع شاعران کشور بیان کردند؛ البته تا رسیدن به چشم‌انداز حضرت آقا راه بلندی پیش رو داریم و باید بسیار تلاش کنیم تا خودمان را به آن معیارها نزدیک کنیم. در سوره شعراء خداوند ویژگی‌های شعرای گمراه را بیان کرده و شعرایی را استثنا می‌کند که مورد تأیید خداوند هستند؛ «إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَذَکَرُوا اللَّهَ کَثِیرًا وَانتَصَرُوا مِن بَعْدِ مَا ظُلِمُوا وَسَیَعْلَمُ الَّذِینَ ظَلَمُوا أَیَّ مُنقَلَبٍ یَنقَلِبُونَ» مگر کسانی که ایمان آورده و کارهای شایسته کرده و خدا را بسیار به یاد آورده و پس از آنکه مورد ستم قرار گرفته‌اند یاری خواسته‌اند و کسانی که ستم کرده‌اند به زودی خواهند دانست به کدام بازگشت‌گاه برخواهند گشت»؛ یعنی شاعرانی که ایمان دارند و عمل صالح انجام می‌دهند. این آیات سند راهبردی و معیارهای اصیل و متقنی است برای یک شاعر تا مسیر خود را بشناسد. ویژگی‌هایی مانند ایمان، عمل صالح، ذکر کثیر و ظلم‌ستیزی که در این آیات آمده باید ویژگی شاعر مسلمان باشد. ویژگی‌هایی که در کلام مقام معظم رهبری نیز بارها اشاره شده و پیشنهاد می‌کنم شاعران آیینی به این آیات عظیم نگاه دقیق‌تری داشته باشند.
انتهای پیام/
