صبا کریمی/
من مدیران تصمیم‌گیر دولت‌های مختلف در حوزه فرهنگ را به خوبی شناخته‌ام و کافی است به آن‌ها این باور را برسانید که نبود یک مسئله چندان اتفاق خاصی هم ایجاد نمی‌کند و نخستین کار این دوستان کم‌خرد همیشه این بوده که در گام بعدی آن را حذف می‌کنند و استنادشان هم این است که دیدید یک سال نداشتیم، مگر چه شد و با جمله‌هایی شبیه این از اصلی‌ترین مسئولیت‌های خود شانه خالی می‌کنند.
ایوب آقاخانی، نویسنده، کارگردان تئاتر و مدرس دانشگاه در ابتدای سخنان خود در گفت وگو با قدس، با اشاره به اجرای تئاترهای آنلاین که این روزها باب شده و میزان تأثیرگذاری و اهمیت آن‌ها اظهار کرد: با شناختی که شما و مردم از من دارید، می‌دانید که در هر شرایطی سعی می‌کنم صحنه را خالی نکنم و اگر به تئاترآنلاین اعتقاد داشتم حتماً تا به حال کاری کرده بودم. من در این دوران در معرض پیشنهادهای متنوعی قرار گرفتم، اما اعتقادی به آن ندارم و باید صادقانه بگویم حتی تئاترهای خودم را که فیلم‌برداری می‌شود تا امکان ارائه آن در قالب فیلم ـ تئاتر و حفظ آن به عنوان مدارک شخصی‌ام فراهم باشد را هرگز هنگام تماشا آن جان و جنمی که از صحنه دریافت می‌کنم، از این شکل آثار دریافت نمی‌کنم.
وی در ادامه افزود: به همین دلیل اعتقاد دارم در بهترین شکل، تئاترآنلاین شمایل تئاتر تصویربرداری شده را پیدا میکند و در نتیجه روح لازم را ندارد. ضمن اینکه مسئله آنلاین شدن تئاتر و استفاده از امکانات فضای‌مجازی برای مدیریت شرایط کنونی آن‌قدر کارشناسی نشده، شتاب‌زده و پرعجله و به عبارتی دم‌دستی و سطحی به کار گرفته شد که قرار هم نبود نتیجه شگرفی از آن به دست بیاید. این کار هم مانند بسیاری از تدابیر مسئولان صاحب رأی در حوزه‌های فرهنگی بیشتر در جهت اینکه اثبات کنند ما برای هر اتفاقی راه‌حلی داریم، ارائه شد و واقعاً فاقد کارشناسی‌های لازم و در نتیجه فاقد حصول نتیجه موردنظر بود.
این مدرس دانشگاه در تکمیل گفته‌های خود اظهار کرد: اما پرسش اینجاست که آیا راه دیگری برای شرایط امروز وجود دارد؟ صادقانه باید بگویم که خیر! در حال حاضر راهش همین است، اما این شکل از اجرا و برگزاری گرچه ناگزیر است و به دلیل شرایطی که با سرعت عجیبی دامان ما را گرفته است، ظاهراً فرصت کارشناسی به ما نداده، اما به هر حال نیاز به کارشناسی دارد. من شرایط را درک می‌کنم، موقعیت را می‌سنجم و در نتیجه متهم و محکوم نمی‌کنم، اما نتیجه‌ای که می‌بینیم چشمگیر نیست و بدی ماجرا اینجاست که گویی در این خصوص، نهادها، ارگان‌ها و مسئولان متنوع فرهنگی و تئاتر در حال رقابت با یکدیگر هستند و این وضعیت را قدری بدتر میکند.
کارگردان نمایش «رگ» یادآور شد: تنها گونه‌ای که میان فعالیت‌های این روزها می‌بینیم که چندان خالی از منطق و سلامت تصمیم‌گیری و رأی نیست، این است که تئاترهای پیشین که روی صحنه بودند در قالب فیلم ـ تئاترهایی با استانداردهای معقول از طریق فضای‌مجازی در اختیار تماشاگر قرار داده می‌شوند و این امکان را فراهم می‌کنند تا مخاطب به آن دسترسی داشته باشد و امکان تماشای اجراهایی که ندیده یا دیده و از آن لذت برده را برایش فراهم می‌کنند. این تنها تحرک قابل‌دفاعی است که در بهره‌گیری از قدرت فضای دیجیتال و مجازی و قدرت رسانه‌ای آن به چشم من آمده است و بقیه موارد ناسالم، قابل‌نقد و یا حداقل با سلیقه من ناهمگن است.
مدیران فرهنگی از اصلی‌ترین مسئولیت‌های خود شانه خالی می‌کنند
وی در بخش دیگری از سخنان خود در پاسخ به این پرسش که با توجه به اینکه شما اعتقادی به اجرای تئاتر آنلاین ندارید، به نظر شما ضرورت برپایی جشنواره‌های مجازی تئاتر در این شرایط احساس می‌شود و اساساً کارکردی دارد یا خیر، گفت: به نظر من چاره‌ای وجود ندارد و من کسانی را که جشنواره برگزار می‌کنند، ملامت نمی‌کنم، چراکه می‌خواهند تئاتر را از طریق آنلاین زنده نگه دارند. آنچه من نقد می‌کنم شیوه اجراست و نه فکر برگزاری آن. چرا می‌گویم ملامت نمی‌کنم، زیرا من مدیران تصمیم‌گیر دولت‌های مختلف در حوزه فرهنگ را به خوبی شناخته‌ام و کافی است به آن‌ها این باور را برسانید که نبود یک مسئله‌ای چندان اتفاق خاصی هم ایجاد نمی‌کند و نخستین کار دوستان کم‌خرد همیشه این بوده که در گام بعدی آن را حذف می‌کنند و استنادشان هم به این است که دیدید یک سال نداشتیم، مگر چه شد و با جمله‌هایی شبیه این از اصلی‌ترین مسئولیت‌های خود شانه خالی می‌کنند. وقتی این اتفاق می‌افتد مطمئن باشید اگر من هم مسئول باشم هرگز اجازه نمی‌دهم به ذهن بالادستی خودم که مسئول تصمیم‌گیری برای تمامی نهادها و حوزه‌ها در حیطه فرهنگ است خطور کند که می‌تواند به حقانیت و وجود یک امری دست بزند و به آن ورود کند.
آقاخانی تصریح کرد: امروز کشور و دولت ما در شرایط پیچیدهای قرار دارند، منظورم پیچیدگی‌هایی است جدا از آنکه دامن جهان را گرفته است. من از پیچیدگی‌های اقتصادی و تحریم‌های شدید و ناجوانمردانه‌ای صحبت می‌کنم و مسائلی که با چاشنی کم‌تدبیری حسابی ما را گرفتار کرده است. در این شرایط بهانه‌جویی برای حذف یکسری اتفاقات مهم کار سختی نیست و من تمایلی ندارم شرایط را برای بهانه‌جویی دوستان بالادستی آماده کنم. اینکه «اگر یک سال تئاتر نداشته باشیم چه اتفاقی می‌افتد»، مقدمه خیلی از اتفاقات بدتری است و من چون با تمام وجود این را در انواع و اقسام دولت‌ها و سمت و سوهای فکری و رویکردهای سیاسی دیده‌ام، همیشه این جنس از کوتاه آمدن‌های ما در نهایت به ضررمان تمام شده و فکر می‌کنم اگر من هم مدیر یک جای کوچک متصل به نمایش بودم یا نمایش در حوزه وظایف فرهنگی من بود، احتمالاً به هر قیمتی سعی می‌کردم در این دوران آن را زنده نگه دارم، بنابراین من آن‌ها را ملامت نکرده و صرفاً شیوه آن‌ها را نقد می‌کنم.
متن محصول قرنطینه است
وی یادآور شد: بنابراین تدبیری که به ذهن من می‌رسد این است که این سنگر را نه با فعالیت‌هایی در فضای آنلاین بلکه با تولید اندیشه و محتوا خالی نکنیم. چرا عزممان را جزم نکنیم در دورانی که نمی‌توانیم مانند گذشته از قابلیت‌های صحنه یا پرده سینما استفاده کنیم، زیرساخت‌های توان نویسندگی را ارتقا دهیم؟ چرا متن تولید و ذخیره نکنیم؟ متن که اصلاً محصول قرنطینه است و قرنطینه بهترین شرایط تولید برای آن است. ما می‌توانیم وارد فضاهایی شویم که از طریق گفت‌وگو، داد و دهش و دیتاهای ساده‌ای که حتی با یک پیامک هم تأمین می‌شود و نیازی به گردهمایی‌ها ندارد، به تولید متن به شکل کلان آن فکر کنیم تا این دوران به پایان برسد و وقتی از آن عبور کردیم، انبان پری از متون قابل‌دفاع داشته باشیم و بگوییم در این فرصت بخشی از ضعف نمایش‌نامه‌نویسی که همیشه به ما نسبت داده‌اند را رفع کرده‌ایم.
آقاخانی تصریح کرد: این شرایط که تمام شد بگوییم ما ۵۰ نمایش‌نامه قابل دفاع داریم که می‌توانند در بیلان تولیدات کلان کشور وارد شوند و نسبت درام ایرانی و فرنگی را در صحنه متعادل‌تر کنند و تعداد قابل اعتنایی نمایش‌نامه ایرانی در مقابل آثار خارجی داشته باشیم، نمایش‌نامه‌هایی که قابل دفاع باشند، چهره‌های جدیدی را در عرصه ادبیات نمایشی به مخاطب معرفی کنند و تاریخ ادبیات نمایشی را برای آیندگان پربارتر کنند. دقت کنید ما در دهه 40 و 50 نمایش‌نامه‌نویسان بزرگی داشتیم که هنوز هم در دانشگاه‌ها دانشجو را به آن‌ها ارجاع می‌دهیم و خودمان هم به آن‌ها رجوع می‌کنیم، اما شما بگویید چهره‌های برآمده از دهه 60 و 70، 80 و ... چه کسانی هستند؟ آیا ابعادشان قابل مقایسه با امثال موردنظر من در دهه 40 و 50 هست؟ اصلاً نیست، چرا این‌قدر ناگهان این پل، حلقه‌های میانی‌اش را از دست داد؟ چرا به ترمیم این‌ها فکر نکنیم؟
وی در پایان خاطرنشان کرد: اکنون بهترین زمان است و به جای اینکه وقت خودمان را با بازی‌های آنلاین هدر دهیم، بهتر است به تولید کلان و جدی محتوا فکر کنیم تا پس از گذر از این دوران محتوا داشته باشیم، نه اینکه ناگهان با یک دلزدگی و دلمردگی از تجربیات نیمه‌ای که در این دوران انجام دادیم، بدون اینکه استراحتی که در این تئاتر رنجور کرده باشیم، بخواهیم با تنی بیمارتر به ادامه فعالیتمان بپردازیم. پیشنهاد من در حال حاضر عقلانی‌ترین و تنها پیشنهاد موجود است و تأکید می‌کنم این نظرگاه شخصی من است، اما وقتی سعی می‌کنم منتقدانه و از زوایه‌های مختلفی این نظر را بررسی کنم، فکر نمی‌کنم به راحتی بتوان پیشنهاد بهتری را جایگزینش کرد و تجربیاتی که در این ماه‌ها انجام شده خودش مؤید این نکته است که ما با رویکردهای شتاب‌زده آن گونه که باید نتیجه نمی‌گیریم.
