قدس آنلاین: آستان قدس رضوی بر اساس رسالت ذاتی که در قبال واقفان و اجرای نیات آنان دارد، هر وقف‌نامه را به عنوان منشور و دستورالعمل لایتغیّر می‌داند که النعل بالنعل باید به مفاد آن عمل شود.
عمل به این منشور و اجرای نیات واقفان برابر مفاد وقف‌نامه‌ها همواره مورد تأکید تولیت‌های آستان قدس رضوی نیز بوده و هست؛ همچنان که تولیت آستان قدس رضوی در جلسه ۳۰ اردیبهشت سال جاری در جمع مدیران ضمن تأکید بر حفاظت و صیانت از موقوفات، اجرای امینانه نیات واقفان را امری ضروری و وظیفه شرعی دانست.
آستان قدس رضوی به عنوان بزرگ‌ترین سازمان موقوفه‌محور و در چارچوب وقف‌نامه‌ها و نظرات واقفان اقدام‌های مؤثری در رسیدگی به محرومان و بیماران مستمند از جمله بیماران جذامی داشته که برای این مهم می‌توان به استناد اسناد موجود در مرکز اسناد آستان قدس رضوی به ویژه به استناد کتاب «آستان قدس رضوی و موقوفه محراب‌خان» گواه فراوان آورد.
در گفت‌وگو با مدیر نظارت بر موقوفات آستان قدس رضوی از او درباره موقوفه محراب‌خان پرسیدیم.
غلام‌رضا پرنده با تأکید بر توجه آستان قدس رضوی به بیماران جذامی، توضیح داد که به گواه اسناد، این گروه از بیماران در دهه‌ها پیش از این، در اراضی محراب‌خان (موقوفه آستان قدس رضوی) اسکان داده شده‌اند و در سال ۱۳۲۷ شمسی در عداد موقوف علیهم رقبات مندرج در وقف‌نامه ۳۷۱۰ قرار گرفتند.
آقای پرنده! آیا جذامی‌خانه یا آسایشگاه محراب‌خان موقوفه است و اگر هست چه کسی آن را وقف کرده است؟
مزرعه محراب‌خان، پلاک ۱۱، بخش ۹ مشهد از موقوفات مرحوم محمود بیگا است که در تاریخ ۱۱۲۰ هجری قمری، وقف بر «روضه منوره حضرت رضا(ع)، نایب‌الزیاره واقف و مأکول و ملبوس ۴۰ نفر ایتام سادات و ذریه علویه» شده است که آستان قدس رضوی برابر مفاد وقف‌نامه، درآمد حاصله را به مصرف ۴۰ یتیم، از ملبوس و مأکول یعنی پوشاک و خوراک می‌رساند. تتمۀ عواید مطابق وقف‌نامه و نظر واقف هم بایستی در ماه مبارک رمضان حلیم تهیه و بین افراد مستحق توزیع شود که این مهم هم در زمان تولیت فقید توسط مدیریت امداد آستان قدس رضوی و هم اکنون توسط معاونت محرومیت‌زدایی آستان قدس رضوی انجام می‌شود.
پس مزرعۀ محراب‌خان وقف بر جذامیان نیست؟
خیر، همان طور که عرض شد مزرعه محراب‌خان وقف بر روضۀ منوره، نایب‌الزیاره، ایتام سادات و محرومان شده است.
پس چرا این شبهه ایجاد شده که مزرعه محراب‌خان وقف جذامیان است؟
برابر سوابق و اسناد موجود، سابقه حضور طولانی جذامیان در مزرعه محراب‌خان است که موجب شده است بسیاری از مردم فکر کنند که مزرعه محراب‌خان وقف بر جذامی‌خانه شده، حال آنکه برابر اسناد موجود، پیش از اینکه جذامیان سر و سامان بگیرند و تحت حمایت دولت و انجمن جذامیان قرار گیرند، از مشهد و شهرهای دیگر به حرم مطهر پناه می‌بردند و برای استشفا در اطراف حرم مطهر و صحن‌ها پراکنده بودند که آستان قدس رضوی آن‌ها را جمع‌آوری و در مزرعۀ محراب‌خان که آن موقع در خارج دروازه مشهد واقع بوده اسکان داد، نان روزانه به آن‌ها داده می‌شده و به مرور خیران به کمک دولت و آستان قدس رضوی آمدند. اوایل در تأمین مایحتاج (ملبوس و مأکول) آن‌ها را کمک می‌کردند و در نهایت در سرکشی‌هایی که خیران و نمایندگان بهداری در همان اوایل داشتند، از اینکه بیماران شب را در بیغوله به سر می‌بردند، متأثر بودند بنابراین اقدام به ساخت سرپناهی برای بیماران کردند که بعدها این سرپناه تبدیل به آسایشگاهی به نام آسایشگاه جذامیان برای بیماران جذامی شد که علاوه بر اسکان به تأمین مایحتاج روزمره و درمان آن‌ها نیز توجه می‌شد.
البته همه این اقدام‌ها، کمک‌های خیران و دولت با محوریت و مرکزیت آستان قدس رضوی بوده و جمع‌آوری بیماران جذامی از سطح شهر و اطراف حرم مطهر توسط مدیریت آستان قدس رضوی تا سال ۱۳۳۵ شمسی ادامه داشته و از سال ۱۳۳۵ وزارت بهداری در درخواست کتبی از آستان قدس رضوی می‌خواهد تا جذامی‌خانه و اداره امور جذامیان را به وزارت بهداری بسپارد که این مکاتبات حدود دو سال ادامه پیدا می‌کند و سرانجام در تاریخ ۰۲/۰۲/۱۳۳۷ وزارت بهداری اداره امور جذامیان را از آستان قدس رضوی می‌گیرد و عنوان آسایشگاه مجذومین را به «آسایشگاه محراب‌خان» تغییر می‌دهد، این تغییر عنوان که در واقع در اراضی موقوفه واقع شده بود، شبهات وقفیت اراضی مزبور را بر جذامیان تشدید کرد.
از آن زمان گرچه حمایت‌های آستان قدس رضوی و کمک‌های مالی همچنان ادامه دارد و با وجود اینکه مزرعه محراب‌خان موقوفۀ متعین‌المصرف است، یعنی زمینه مصرف درآمد آن کاملاً مشخص شده است و باید عواید آن صرف روضه منوره حضرت رضا(ع) و ایتام سادات و محرومان شود، به لحاظ رعایت امانتداری که از طرف واقف محترم باید امین موقوفه باشد، بیماران جذامی را هم در عداد محرومان دانسته و میزان حق تقدیمی که باید از محل آسایشگاه دریافت می‌کرد، سهم جذامیان محرومان قرار داده و هیچ گاه از این بابت وجهی مطالبه نداشته است، ضمن اینکه از محل موقوفات مطلقه کمک‌های مالی فراوانی برای تأمین لباس و خوراک بیماران داشته است.
آیا موقوفه یا موقوفاتی هم در آستان قدس رضوی وجود دارد که اختصاص به بیماران جذامی داشته باشد؟
بله، موقوفه ۳۷۱۰ آستان قدس رضوی که برابر آن ۱۲۵ رقبه وقف شده است، عواید آن برای مصرف امور فرهنگی، حرم مطهر، بهداشت و توسعه بیمارستان امام رضا(ع)، یتیمان، نوانخانه و از جمله جذامی‌خانه تعیین شده است که هر ساله برابر نظر واقف سهم هر یک از موقوفٌ علیهم به مجموعه‌های ذی‌ربط ابلاغ و به نیات واقف برابر مفاد وقف‌نامه عمل می‌شود.
ضمناً علاوه بر کمک مالی که از محل موقوفات مطلقه برای جذامیان می‌شود سهم جذامیان از موقوفه ۳۷۱۰ نیز به معاونت محرومیت‌زدایی آستان قدس هر ساله تحویل تا به مصارف جذامیان برساند.
انتهای پیام/
