قدس آنلاین: سفر امروز محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان به بغداد برای تنظیم برنامه سفر مصطفی کاظمی نشان می‌دهد تهران نیز حسابی ویژه روی این سفر باز کرده و برنامه مفصلی برای رایزنی و همکاری با دولت جدید عراق دارد. مسائل مهمی همچون امنیت منطقه‌ای، همکاری در زمینه مبارزه با تروریسم و برقراری امنیت، توسعه همکاری های اقتصادی و برگزاری کمیسیون اقتصادی مشترک، حل و فصل مسائل مالی و برخی موانع در مورد بازپرداخت طلب ایران از بابت صادرات انرژی، موضوع پیگیری حقوقی و قضایی ترور سردار سلیمانی، توسعه همکاریهای فنی و مهندسی و .... مهمترین محورهای گفت‌وگو و رایزنی مقامات دو کشور است مسائلی که پیشبرد آنها می‌تواند فصل جدیدی در روابط ایران و عراق دو همسایه راهبردی را شکل دهد.
گروه سیاسی قدس آنلاین به همین دلیل و در آستانه این رویدا مهم ابعاد این سفر را در گفت‌وگو با حسن هانی‌زاده کارشناس و تحلیلگر ارشد مسائل منطقه و کشورهای عربی به بحث گذاشته است. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه بخوانید
-اولین سفر خارجی آقای کاظمی نخست وزیر عراق به عربستان و سپس ایران انجام خواهد شد. پیش سفر آقای ظریف به بغداد برای انجام مقدمات این سفر و دیدار با مقامات عراقی بیانگر اهمیت ویژه این سفر است. ابعاد اهمیت این سفر و محورهای آن را بفرمایید؟
سفر قریب الوقوع آقای کاظمی نخست وزیر عراق به عربستان و ایران از اهمیت بالایی در کاهش تنش‌های منطقه‌ای برخوردار است. سفر آقای ظریف مقدمه‌ای است برای تهیه جدول کاری در سفر نخست وزیر عراق به تهران که چارچوب مناسبات آینده ایران و عراق در مسیر خاصی مشخص شود و در عین حال فشارهای آمریکا به عراق برای کاهش رابطه با تهران کم شود.
این دو سفر یعنی سفر ظریف به بغداد و کاظمی به تهران یک نوع شروع جدید برای همکاریهای منطقه‌ای ایران و عراق تلقی می‌شود که تأثیر خود را باقی خواهد گذاشت.
در تجزیه و تحلیل روابط دو کشور باید خارج از پروتکل های سیاسی و روابط بین‌المللی تعریف کرد به اعتبار اینکه اکثریت عراقی‌ها ایران را یک آغوش گرم برای ملت عراق می‌دانند این فرهنگ در بین مردم عراق است که صرف نظر از روابط رسمی در سخت ترین شرایط ایران پشتوانه و حامی مردم عراق است و به همین دلیل هیچ دولتی در بغداد بر سر کار باشد، نمی‌تواند نسبت به ایران یک سیاست منفی بکار گیرد
اگر چه کاظمی زیر فشار آمریکا می‌کوشد روابط را در سطح متعارف بین‌المللی نگه دارد و از واژه متوازن در این زمینه استفاده می‌کند اما فراکسیون‌های پارلمان تأکید دارند کاظمی باید روابط خود را در حوزه سیاسی و نظامی و امنیتی به نحوی تنظیم کند که تحت تأثیر فشار آمریکا نباشد.
این سفر در تنطیم مجدد روابط مؤثر است ،خوب در حوزه اقتصادی به دلیل گسترش ویروس کرونا روابط را تنزل داده و بسته شدن مرزها در این مسئله مهم بود ولی در ابعاد سیاسی و منطقه‌ای سفر آقای کاظمی می‌تواند به شکل گیری یک همکاری منطقه‌ای بدور از دخالت آمریکا منجر شود هرچند عربستان سعودی ثابت کرده که خارج از اراده آمریکا نمی تواند یک سیاست مستقلی را در رابطه با ایران و محور مقاومت اتخاذ کند اما چون پیش‌بینی‌ها از احتمال شکست ترامپ در انتخابات آینده در مقابل جو بایدن سخن می‌گویند از هم اکنون سعودی‌ها تلاش می‌کنند سطحی از نرمش و چرخش را در سیاستهای خود نسبت به ایران و محور مقاومت نشان بدهند و سفر آقای کاظمی می‌تواند این فرصت را برای آنها ایجاد کند.
- تأکید عمده تحلیلگران عراقی و جهان عرب در مورد سفر کاظمی به عربستان و تهران غلبه رویکرد امنیتی و حل چالش‌های سیاسی-امنیتی آن‌هم در ارتباط بین ریاض و تهران در سیاست خارجی بغداد است. همواره نیز سفر اول نخست وزیران عراق به این دو کشور همسایه بوده است؟
عراق محکوم به دو نظریه است. یک نظریه اعتقادی هست که رگه های آن ارتباط بین ملت‌های ایران و عراق را تنظیم می‌کند. یعنی عنصر مذهبی در روابط ملت ایرن و عراق بسیار تاثیرگذار است و تحت هیچ شرایطی هیچ دولتی در عراق نمی‌تواند اتین رگه ها را قطع کند. این یک رابطه چند صد ساله است. موضوع دیگر ارتباطات قومیتی است. به هر حال بخشی از مردم مناطق شمال و غرب عراق به یک مذهب مشخصی وابسته هستند و از دایره عربی خارج نخواهند شد. محور دایره عربی عربستان سعودی است و ریاض با همین تلقی تلاش دارد بر سیاستهای منطقه‌ای و بین‌المللی عراق تاثیرگذار باشد.
اما عملاً چون عربستان نفوذ زیادی در عراق ندارد و روابط رسمی بغداد و ریاض همواره دچار چالش و تنش بوده حکومت ریاض سعی می‌کند از طریق فشارهای اقتصادی و همسویی با آمریکا دولت عراق را وادار کند که محور ارتباطات عربی- عربی را بر محور ارتباطات مذهبی ترجیح بدهد.
لذا آقای مصطفی کاظمی نخست وزیر و اسلاف او به همین شکل عمل کرده و کوشیده‌اند از محور عربی و مذهبی خارج نشده و یک تعادل منطقی بین این دو حوزه برقرار کنند. از اینرو این مسئله یک موضوع پیچیده در سیاست خارجی عراق است. عربستان سعودی سعی می‌کند عراق را در اختیار بگیرد و ارتباطات تهران و بغداد را کاهش دهد تا نفوذ خودش را توسعه ببخشد اما به دلیل پیوند ملت ایران و عراق تاکنون موفق نشده. کاهش تنش تهران و بغداد قطعاً می‌تواند محیط دلپذیری برای تعامل عراق در سطح منطقه و جهان مخصوصاً در رابطه با دو دایره مذهبی و عربی ایجاد کند.
- یکی از مسائل مورد توجه بین دو کشور روابط اقتصادی است. روابط اقتصادی ایران و عراق سال گذشته بالغ بر ۱۳ میلیارد دلار بوده که چندین برابر روابط اقتصادی ما با کل اتحادیه اروپایی است و هدفگذاری دو کشور برای ارتقای آن تا ۲۰ میلیارد دلار مورد توافق قرار گرفته بود. اما در ماه‌های اخیر این روابط با چالش‌هایی روبه‌رو بود که که سبب کاهش ملموس آن شده است. چقدر از این کاهش ناشی از تحریم و تبعیت عراق از فشارهای آمریکا بوده و آیا بستر برای رسیده به هدف ۲۰ میلیارد دلار وجود دارد؟
عراق در طول ۱۷ سال گذشته و بعد از سرنگونی رژیم صدام متحمل هزینه‌های زیادی به دلیل ناامنی‌ها، جنگ، درگیری در شهرهای مختلف و ظهور و حضور داعش و ویرانی‌های ناشی از این رویدادها شده است. لذا عراق نیازمند همکاری ایران است و اقبال بالایی نسبت به کالاها و تولیدات ایرانی دارد. این امر ناشی از ارتباط فرهنگی ملت دو کشور هم هست تا آنجا که مردم عراق کالاهای ایرانی را بسیار می‌پسندند و ترجیح می‌دهند. از سوی دیگر وجود یک مرز ۱۴۰۰ کیلومتری بین دو کشور موجب شده هر اتفاقی سلبی یا ایجابی در عراق دهد بر ایران هم تاثیر گذار باشد و بالعکس.
به هر حال روابط ایران و عراق خارج از پروتکل‌های بین‌المللی است و به همین دلیل به نظر میرسد حتی ایران می تواند برنامه ریزی بکند که در ۱۰ سال آینده حجم تبادل اقتصادی دو کشور به بیش از ۲۰ میلیارد دلار در سال هم برسد به دلیل اینکه عراق نیازمند بازسازی و توسعه زیرساخت‌های خود است، نیازمند فرآورده‌های نفتی است، نیازمند ارتقا و احیای صنایع بالادستی در بخش انرژی، برق، پتروشیمی و امثالهم است و متقابلاً ایران توان فنی و مهندسی بالایی در این زمینه دارد و برای عراق بسیار مقرون به صرفه است که در این زمینه از توان همسایه خود ایران استفاده کند.
به نظر میرسد اقبال و رویکرد عراقی‌ها برای استفاده از توان ایران در بازسازی و توسعه کشور خو بسیار بالا است و رسیدن به سطح تجاری ۲۰ میلیارد دلاری در سال و فراتر از آن یک رویا و حتی کاری دشوار نیست بلکه حداقل مطالبات مردم عراق است که باید به واقعیت بپیوندد.
به همین دلیل به نظر میرسد آقای کاظمی تحت تأثیر مطالبه ملت عراق و فراکسیون های این کشور باید بپذیرد که روابط عراق و ایران را به سطح بالایی برساند زیرا ایران هیچ انگیزه منفعت طلبانه‌ای ندارد و تمام تلاشش این است که همسایه غربی‌اش به ثبات برسد.
- اما ظاهراً عمده موانع روابط تجاری ما با عراق در بخش دولتی بوده زیرا به گفته آقای آل اسحاق رئیس اتاق بازرگانی ایران و عراق در بخش خصوصی تمام ارز صادراتی به این کشور بازگشته اما بیش از ۳ میلیارد دلار طلب ایران ناشی از صادرات برق و انرژی که بدهی دولت عراق به تهران بوده هنوز باقی مانده و پرداخت نشده است! یعنی دولت عراق هم تا حدی متأثر از فشار تحریم ها عمل کرده است. آیا در این سفر ممکن است این مسئله و مانع حل شود؟
قطعاً اینطور است. از آنجا که آمریکایی‌ها سیستمی را در تبادلات بین بانکی تعریف کرده‌اند که در این مکانیزم هر مبادله دلاری در سطح بین‌الملل در نهایت باید از دایره نظارت وزارت خزانه داری آمریکا عبور کند، بنابراین واشنگتن کنترل سخت‌گیرانه‌ای روی مبادلات دلاری جهانی به ویژه منطقه‌ای دارند و به همین دلیل سیستم مالی دولت عراق هم تحت نظارت آمریکا است به همین دلیل پرداخت هزینه صادرات انرژی ایران از سوی دولت عراق با مشکلاتی مواجه شده است ولی راه‌هایی وجود دارد که این سیستم نظارتی را دور بزنند و طلب ایران را بپردازند.
این یک مسئله حاشیه‌ای است. مهم این است که ثبات در منطقه برقرار بشود ، آمریکایی‌ها همواره بر خلاف ایران دنبال ناامنی کردن عراق هستند درحالی که منفعت و مصلحت ایران در اینست که امنیت و ثبات در عراق برقرار باشد و به همین دلیل رسیدن به سطح تبادل اقتصادی بالا بین دو کشور بسیار بالا است و استفاده از پول ملی دو کشور نیز در این زمینه یک راه حل کارگشا است.
- یکی از مسائل مهم برای تهران در رابطه با عراق پیگیری حقوقی و قضایی ترور سردار سلیمانی است. معاضدتهای قضایی اعلام شد در این زمینه بین دو کشور صورت گرفته است. آخرین وضعیت این پرونده و شکایت ایران در سیستم قضایی عراق چگونه است؟
پرونده درحال بررسی است. یک کمیسیون امنیتی و قضایی در عراق تشکیل شده و تاکنون چند نفر از کسانی که به نحوی در رابطه با شهادت سردار سلیمانی و ابومهدی مهندس معاون حشدالشعبی مظنون و متهم بوده شناسایی و بازداشت شده‌اند. تحقیقات پیچیده امنیتی آغاز شده با همکاری دو کشور و سرنخ هایی هم بدست آمده است.
آقای ظریف هم در سفر امروز خود در دیدار با آقای «فائق زیدان» رئیس شورای عالی قضایی عراق این مسئله را پیگیری کردند و باید دستگاه قضایی و امنیتی عراق به این نتیجه قطعی برسد که چه کسانی در ترور سردار سلیمانی و ابومهدی مهندس با آمریکایی ها همکاری داشته‌اند و پس از حصول نتیجه قطعی این پرونده رسانه‌ای خواهد شد.
اقای ظریف امروز عزم تهران و مطالبه جدی جمهوری اسلامی در این زمینه از دولت و دستگاه قضایی عراق را به رئیس شورایعالی قضایی این کشور گوشزد کردند و مقامات عراقی هم آخرین اطلاعات خود را در رابطه با این پرونده در اختیار آقای ظریف قرار دادند.
- آقای ظریف قرار بود با فرمانده حشدالشعبی هم دیدار کنند. این دیدار بویژه پس از مسائلی که در عراق در مورد این نیروی مردمی رخ داد و موجب انتقاد جدی به دولت آقای کاظمی شد چطور تفسیر می‌شود؟
دیدار آقای ظریف با آقای فیاض یک دیدار کاملاً راهبردی است به اعتبار اینکه حشد الشعبی جزئی از قواعد بازی نظامی و امنیتی و سیاسی در عراق است و نمی‌توان این نهاد گسترده و مردمی را که با فتوای مراجع شکل گرفته نادیده گرفت.
در موازنه داخلی عراق در حوزه امنیتی و سیاسی و نظامی نقش حشدالشعبی و حزب الله و عصائب اهل‌الحق در کنار نیروی ارتش بسیار مهم است و به همین دلیل با توجه به فشاری که آمریکا و عربستان برای کاهش نقش حشدالشعبی وارد می‌آورند تا آن را خلع سلاح کنند، طبیعی است که دیدار آقای ظریف با فرمانده این نیروی مردمی بسیار مهم است و آقای فیاض مسائل مهم حشدالشعبی را با وزیر خارجه ایران در میان خواهد گذاشت موضوع ایران هم مثل اکثریت مردم و احزاب عراقی تثبیت جایگاه حشدالشعبی در ساختار نیروهای نظامی عراق و یکی از ارکان امنیت و ثبات عراق است، بویژه الان که برخی عناصر داعش در حال بازگشت و تحرک مجدد در عراق هستند.
- بریخی کارشناسان عرب می‌گویند برقراری توازن در سیاست خارجی عراق توسط آقای کاظمی اگر ناممکن نباشد کار ساده‌ای نیست چون وی حداقل پیش از رسیدن به قدرت یک چهره سیاسی بیطرف نبود و مورد حمایت آمریکا قرار داشت. از سوی دیگر ما شاهد برخی اقدامات او در مورد حشد الشعبی بودیم که موجب بروز تنش در عراق و واکنش احزاب و مردم شد. گروه‌هایی که نزدیک به ایران هستند. آیا معتقدید آقای کاظمی می‌تواند آنگونه که اعلام شده یک سیاست متوازن درا در مورد ایران و عربستان و در فضای داخلی عراق ایجاد و اعمال کند؟
آقای کاظمی یک سیاستمدار زیرک و توانمند است. او یک حرکتی را انجام داد و آن حمله به یکی از مقرهای فرماندهی نظامی حشدالشعبی بود که به نظر میرسد یک سناریوی طراحی شده بود. به این معنا که آقای کاظمی در گفتمان با آمریکا که تحت عنوان مذاکرات راهبردی با آمریکا صورت گرفت نتوانست واشنگتن را قانع کند که جایگاه حشد الشعبی در عراق یک جایگاه بالاست و هیچ دولتی قادر نیست آن‌را تضعیف یا خلع سلاح کند.
اتفاقی که افتاد این بود که آقای کاظمی دستور بازداشت ۱۴ نفر از فرماندهان حشدالشعبی را داد و حمله نیروهای مبارزه با تروریسم عراق به مقر حشدالشعبی با واکنش شدید و خروج مردم در خیابانها و حضور صدها هزار نفر در حمایت از این نیرو روبه‌رو شد.
این حرکتی بود به نظر من برای اینکه جایگاه حشدالشعبی در عراق را به آمریکایی‌ها نشان دهد و به آنها نشان دهد هیچ دولتی در عراق قادر به خلع سلاح حشدالشعبی یا عصائب اهل‌الحق نیست و به نظر میرسد آمریکایی‌ها هم این موضوع را گرفتند.
تا وقتی حشدالشعبی حضور دارد بازگشت داعش به عراق ممکن و ساده نیست و این موضوع برای جمهوری اسلامی ایران بسیار مهم است چون امنیت عراق بخشی از امنیتی راهبردی ایران است وقتی عراق ناامن شود تاثیر آن بر مرزهای ایران محسوس است این مسئله هم کوچ آوارگان را در پی دارد هم ناامنی مرزها و هم آسیب به روابط اقتصادی دو کشور را. از اینرو حشد الشعبی به عنوان بخشی از ساختار نیروی نظامی و دفاعی رسمی عراق مورد حمایت ایران است و دیدار آقای ظریف با آقای فیاض اهمیت این نیرو را برای تهران نشان می‌دهد.
- آقای کاظمی فکر می کنید از ریاض پیامی برای تهران بیاورد؟
سعودی‌ها بر مبنای آخرین گزارش رسانه‌های آمریکایی از نظرسنجی‌ها اعلام کرده‌اند به ویژه مقاله گاردین به قلم یکی از سیاست‌مداران آمریکایی حاکی از این است که بخت بایدن برای پیروزی به بیش از ۷۰ درصد رسیده و امکان پیروزی ترامپ بسیار ضعیف است.
سعودی ها تلاش دارند قبل از اینکه احتمالاً بایدن به قدرت برسد که سیاست کاملاً متفاوتی با ترامپ دارد در صدد بازبینی در سیاستهای تخریبی خودشان در منطقه هستند.
یکی مسئله حمله به یمن است که ۵ سال از این حمله و محاصره می‌گذرد و ۳۵۰ میلیارد دلار هزینه برای ریاض و میلیونها کشته و آواره در یمن را بر جای گذاشته، نقش تخریبی عربستان در لبنان و سوریه هم موجب افزایش ناامنی و افزایش ماجراجویی اسرائیل در منطقه شده و به همین دلیل به نظر میرسد سعودی ها تلاششان بر این است که یک بازتعریف ولو تاکتیکی در نقش و سیاستهای منطقه‌ای خود داشته باشند و چه بسا آقای کاظمی در سفر به ریاض پیامی از سوی مقامات سعودی برای تهران دریافت کند.
- آقای ظریف امروز به اقلیم کردستان هم سفر و با مقامات این منطقه نیز دیدار می‌کنند. ایران در ماه‌ها و سالهای اخیر با چالش‌های امنیتی و سیاسی متعددی از ناحه مرز اقلیم کردستان روبرو بوده که بعضا موجب واکنش و حتی اقدام نظامی هم شده. روابط تهران با دولت اقلیم در شرایط موجود چگونه قابل توصیف است؟
روابط ایران و اقلیم کردستان بخشی از دروازه‌های بغداد عبور می‌کند به لحاظ اینکه اقلیم هر چند خودمختاری دارد اما بخشی از حاکمیت کلی عراق است. لذا ایران پروتکل‌های بین‌المللی را محترم می‌شمارد و در رابطه بین تهران و کردستان عراق دولت عراق را در جریان قرار می‌دهد.
مسئله‌ای که در این میان رخ داده این است که منطقه کردستان و دولت اقلیم مورد سوء استفاده برخی دشمنان جمهوری اسلامی ایران و گروه‌های تروریستی قرار گرفته است.
مردم کردستان به خوبی از کمک‌های ایران در دوران جنگ و فشارهای رژیم بعث و ادامه این کمک‌ها در ۲۰ سال گذشته خبر دارند و آن‌را فراموش نکرده‌اند ولی برخی عناصر موجود در دولت اقلیم کردستان معمولا خارج از اراده مردم کرد یکسری ارتباطاتی با گروه‌های تروریستی و دشمن ایران برقرار کرده‌اند. مخصوصا منافقین هم در سالهای اخیر از فضای موجود در اقلیم کردستان برای ایجاد ناامنی و آسیب زدن به ایران در مرزهای شمال غرب استفاده کرده‌اند که این موضوع با اعتراض ایران همراه بوده است.
از اینرو تعریف یک چارچوب رابطه منظم امنیتی و سیاسی و اقتصادی بین اقلیم و ایران نیز بخشی از خواست ایران است لذا مسئله کنترل مرزهای اقلیم با ایران در دستور کار مذاکرات آقای ظریف د کنار موضوع روابط تجاری است. در واقع برقراری امنیت موجب خواهد شد که رابطه اقتصادی ایران و اقلیم کردستان به سطح مطلوبی برسد و تبادلات تجاری دو طرف نیز به شکل عادی برگردد. اتفاقاتی که رخ داده، حضور نظامی ترکیه در شمال عراق و ناآرامی ها در کردستان در مدار توجه ایران وزیر خارجه ایران قرار دارد و باید یک پروتکل تعریف شده‌ای برای برقراری منضبط مناسبات و مبتین بر منافع دو طرف شکل بگیرد.
- یعنی این موضوع نیز در دستور کار دولت مرکزی و سفر آقای کاظمی خواهد بود؟
در دو نوع هماهنگی در سطح دولت اقلیم و دولت مرکزی عراق وجود دارد.
با توجه به نگرانی های ایران در مورد وجود و تحرک برخی عناصر ضد انقلاب در کردستان، دولت مرکزی عراق هم مسئول است اما مسئولیت اصلی با دولت اقلیم است. لذا به نظر میرسد سفر آقای ظریف می‌تواند در شکل گیری یک چارچوب جدید نظارت و کنترل مرزهای اقلیم با ایران هم موثر باشد.
- این نگاه متقابل در سیاست آقایان نیچروان و مسرور بارزانی هم وجود دارد؟
مقامات اقلیم کردستان یک نوع بازیگری خاص سیاسی را دنبال و از تناقض‌های ساسی موجود منطقه استفاده می‌کنند.این سیاست از گذشته و در دوران مرحوم جلال طالبانی و حتی در دوران مرحوم ملا مصطفی بارزانی وجود داشته که معمولاً رهبران کردستان از همه تناقض‌ها و درگیری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی به نفع خود استفاده می‌کردند.
الان هم مقامات جدید دولت کردستان نگاهشان به سمت آمریکا و کشورهای غربی است و نقش تأثیرگذار ایران را در ثبات و امنیت منطقه نادیده می‌گیرند که اشتباه بزرگی است.
ایران به مفهوم عام امنیت منطقه‌ای در وحله نخست و عراق در درجه دوم و در مرحله بعد اقلیم کردستان اهمیت می‌دهد لذا مقامات کردستان باید بدانند امنیت ایران بخشی از امنیت اقلیم و کل عراق است و باید از برگ سوخته گروه‌های تروریستی علیه ایران استفاده نکنند و راهی را دنبال کنند که امنیت و رفاه مردم کردستان را به دنبال داشته باشد و بدانند ایران از این بابت باجی به آنها نخواهد داد.
- آیا تنظیم مجدد روابط ایران با بغداد در سفر فردای کاظمی به تهران می‌تواند در رفتار اقلیم هم تأثیر بگذارد؟
این موضوع بی‌تأثیر نیست اما مقامات اقلیم و کردستان سیاست خاص خود را دارند و سعی می‌کنند دولت مرکزی عراق خیلی قدرتمند نباشد تا بتوانند از این ضعف به نفع خود استفاده کنند.
مقامات و شخصیت‌های کرد در اقلیم به هر حال در طول سالهای گذشته مخصوصا در دوران رژیم بعث تجربه گران‌سنگی در مورد نقش ایران در کمک به مردم کرد دارند. بنابراین رهبران کرد باید در یک تعامل مثلثی با دولت بغداد و دولت ایران به سمت و سویی بروند که بک حاکمیت قوی در عراف حاکم شود و ثبات و امنیت منطقه فراهم شود تا متعاقب ان رفاه در کردستان نیز بوجود آید.مسئله مهم رفاه مردم کردستان است که دهه‌ها مورد ظلم و ستم بوده‌اند و اکنون حق مردم کردستان است که از آسایش برخوردار باشند و این رفاه و برقرار نمی‌شود مگر با تأمین امنیت مرزهای اقلیم با همسایگان و نخوردن فریب گروه‌های تروریستی.
انتهای پیام/
