قدس آنلاین: از پول‌های گزافی که خانواده‌ها هر ساله می‌پردازند تا چراغ کلاس‌های کنکور و تست‌زنی روشن بماند و بازار دلالی و کلاهبرداری مشاوره سکه شود که بگذریم، می‌ماند تنور داغ و ملتهب استرس و اضطراب پشت کنکوری‌ها و سال‌ها وعده حذف این گره همچنان کور و تقدیم صندلی‌های خالی‌مانده به داوطلبانی که رتبه‌های عالی ندارند.
آخرین وعده حذف کنکور را همین چند روز پیش از برگزاری کنکور امسال، احمدی لاشکی؛ نایب رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس داده و گفته بود: «کنکور همچون شلنگی با درزهای متعدد است که هر جای این درز را می‌گیریم باز هم آب بیرون می‌زند، ما به‌تازگی جلسه‌ای با آقای لاریجانی درباره کنکور داشتیم که تکلیف کنکور را تا سال ۱۴۰۰ مشخص کنیم».
گرچه گویا گشودن این بند و گره چند ساله از پای جوانان، برای مقاطع تحصیلات تکمیلی درد چندانی ندارد، اما هنوز بحث‌ها بر سر چگونگی تحقق این اتفاق ادامه دارد.
• نخستین وعده‌های حذف
نخستین اظهارات رسمی در خصوص حذف کنکور کارشناسی ارشد و دکترا در روزهای پایانی دی ۹۷ از سوی دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی شنیده شد. آن‌طور که سعید رضا عاملی می‌گفت قرار است این موضوع پس از حذف کنکور کارشناسی و در مقاطع زمانی مختلف و بر اساس برنامه زمان‌بندی محقق شود تا جذب مستقیم دانشجو از طریق دانشگاه‌ها صورت گیرد.
وعده‌ای که البته پس از درخواست دانشگاه‌ها برای واگذاری کنکورهای مقاطع تحصیلات تکمیلی به این مراکز آموزشی و اعلام موافقت وزارت علوم از سوی معاون آموزشی وقت این وزارتخانه داده شد.
مجتبی شریعتی با تأیید این موضوع که پذیرش مستقیم دانشجو توسط دانشگاه‌ها در مقاطع تحصیلات تکمیلی از کیفیت بهتری برخوردار خواهد شد، اما تحقق آن را مستلزم تدوین و تصویب قانون برای هر یک از این مقاطع می‌دانست.
عاملی، ۲۴ تیرماه امسال، باز هم از حذف کنکور کارشناسی ارشد و دکترا گفته بود و اینکه نخستین گام در ساماندهی نظام سنجش و پذیرش دانشگاه‌ها، حذف کنکور کارشناسی ارشد و دکترا و سپردن اختیار آزمون و پذیرش دانشجو در این مقاطع به دانشگاه‌هاست.
او یک‌ماه بعد هم شبیه همین اظهارات را در گفت‌وگو با «خانه ملت» تکرار کرد و گفت: حذف کنکور کارشناسی ارشد و دکترا و واگذاری پذیرش به دانشگاه‌ها برنامه‌ای است که در ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور دنبال می‌شود.
شنبه، چهارم مرداد امسال شورای عالی سنجش و پذیرش دانشجو در دوره‌های تحصیلات تکمیلی با حضور وزیر علوم و معاونانش نشست فوق‌العاده تشکیل داد تا شاید با یک تیر دو نشان بزند؛ هم بتواند تکلیف کنکور ارشد امسال را مشخص کند و هم دستی به سر و گوش ماده ۴ قانون سنجش و پذیرش دانشجو در دوره‌های تحصیلات تکمیلی و مراکز آموزش عالی بزند. قانونی که می‌گوید: سنجش در مقطع کارشناسی ارشد ناپیوسته بر اساس آزمون متمرکز از دروس تخصصی مقطع کارشناسی و تأثیر معدل داوطلب در رشته‌های مرتبط توسط وزارتین انجام می‌شود.
آن‌طور که علیرضا منادی سفیدان، رئیس کمیسیون آموزش مجلس می‌گفت، پیشنهاد مهمی که در این نشست ارائه شد و مورد استقبال وزیر و اعضای شورا قرار گرفت، ورود مجلس به موضوع اصلاح این قانون بود.
هر چند باوجود وعده منادی‌سفیدان و پیشنهاد تدوین طرح دو فوریتی سنجش و پذیرش دانشجو آن‌هم «فقط از طریق سوابق تحصیلی» به کنکور ارشد امسال نرسید، اما قرار شد او و همکارانش تمام هم و غم خود را برای تصویب دائمی این قانون در کمیسیون آموزش به کار بگیرند.
عزم مسئولان برای حذف
به نظر می‌رسد حذف کنکور در مقاطع تحصیلات تکمیلی، تصمیم جدی مسئولان وزارت علوم و رؤسای دانشگاه‌هاست. این عزم به روشنی در نظرات ابراز شده آن‌ها پیداست.
علی خاکی صدیق که سال‌ها بر کرسی ریاست دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی تکیه زده و حالا به عنوان معاون آموزشی وزارت علوم ایفای نقش می‌کند، با برگزاری کنکور برای تحصیلات تکمیلی مخالف است.
به گفته وی در تمام نظام‌های معتبر آموزشی دنیا، پروژه به جای کنکور برای مقاطع تحصیلات تکمیلی تعریف شده و ملاک سنجش محسوب می‌شود.
او به ایرنا می‌گوید: در ایران، تعدادی دانشجو توسط سازمان سنجش به دانشگاه‌ها برای مصاحبه معرفی می‌شوند که البته نظر اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها هم در پذیرش این داوطلبان ملاک محسوب نمی‌شود و در واقع تأثیری ندارد.
خاکی صدیق تأکید دارد کنکور ارشد و دکترا باید حتماً حذف و دانشجو در مقطع دکترا براساس آزمون تشریحی و توصیفی دانشگاه‌ها جذب شود.
جبارعلی ذاکری، رئیس دانشگاه علم و صنعت هم معتقد است باید در مقطع دکترا، اولویت با دانشگاه‌ها باشد تا بهترین دانشجویان دکترا را با ظرفیت بالا انتخاب کنند.
محمود فتوحی، رئیس دانشگاه صنعتی شریف نیز که رشته‌های دانشگاه تحت ریاستش همواره جزو ۱۵ درصد رشته‌های پر رقابت در کنکور سراسری بوده، معتقد است: باید در برخی رشته‌ها مانند ادبیات آزمون برگزار کرد اما مصاحبه برای پذیرش داوطلبان این رشته به طور کامل به دانشگاه‌ها واگذار شود.
فتوحی حتی سال گذشته در جایی دیگر گفته بود: «اگر قرار است در کنکور اتفاقی رخ دهد بهتر است از مقطع دکترا، سپس ارشد و در نهایت کارشناسی شروع شود و بهترین زمان برای اعمال تغییرات در کنکور، اول مهر سال آینده است».
او می‌گفت: «ما در دانشگاه شریف دانشجویی داریم که حاضر نیست در کنکور ارشد و دکترا شرکت کند چرا که می‌گوید فرایند قبولی در کنکور برایم سخت‌تر از اپلای کردن در دانشگاه‌های خارجی است».
معاون آموزشی دانشگاه تهران هم که مدتی مدیرکل دفتر گسترش آموزش عالی وزارت علوم بوده است، نظر مشابهی با سایر رؤسای دانشگاه‌های سطح یک دارد.
به نظر حسین حسینی، روش پذیرش دانشجویان کارشناسی ارشد و دکترا کارآمد نیست و باید از روش مناسب‌تری برای پذیرش استفاده کرد.
به گفته وی، دانشگاه‌های سطح یک و دو ۴۰ درصد ظرفیت خود را بر اساس آیین‌نامه وزارت علوم از طریق استعداد درخشان جذب می‌کنند که یک قدم به جلو است.
حسینی می‌گوید: امروزه در هیچ کجای جهان برای پذیرش دانشجو، نیازی به مصوبه مجلس نیست، امادر ایران حتی در مباحث اجرایی پذیرش مثل پذیرش دانشجوی دکترا نیز مصوباتی از طرف مجلس گذرانده شده که حقیقتاً دست و پای دانشگاه‌ها را بسته است.
مهدی طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد نیز در حذف آزمون تحصیلات تکمیلی با رؤسای دانشگاه‌های دولتی هم عقیده است. او در یادداشتی در صفحه اجتماعی خود به این ضرورت اشاره می‌کند و می‌نویسد: «در میان اعضای هیئت علمی که نظاره‌گر کیفیت دانشجویان ورودی تحصیلات تکمیلی هستند اتفاق نظر کامل بر ناکارآمدی کنکور تحصیلات تکمیلی وجود دارد و امروز باید اعتراف کرد همان بلایی که کنکور کارشناسی بر سر آموزش و پرورش آورده با برگزاری کنکور تحصیلات تکمیلی بر سر آموزش عالی آمده‌است».
این در حالی است که پیش از این، فرهاد دانشجو، رئیس سابق همین دانشگاه در خصوص وضعیت حذف کنکور در این دانشگاه گفته بود: «در مقطع کارشناسی ارشد با توجه به تقاضای زیاد، امکان حذف کنکور وجود ندارد».
رقابتی که فساد می‌آورد
عماد افروغ، جامعه‌شناس و نماینده دوره هفتم مجلس شورای اسلامی نیز در گفت‌وگو با ما نقدی به شیوه کنونی پذیرش کنکور دارد و می‌گوید: «شخصاً با برگزاری کنکور به شکل فعلی به شدت مخالفم؛ به دلیل آنکه سنجش خوبی از قابیلت‌ها، ظرفیت‌ها، استعدادها و علایق متقاضی بدست نمی‌دهد. این نحوه برگزاری بیشتر یک مهارت تست‌زنی است که خود این مهارت با انواع و اقسام فسادهای گسترده مالی و آموزشی همراه است».
افروغ ادامه می‌دهد: متأسفانه یکی از گلوگاه‌های فساد در کشور ما شیوه برگزاری کنکور است. البته این به آن معنا نیست که ما هیچ گونه سنجشی نداشته باشیم بلکه در این زمینه باید دید کشورهای دیگر چه روشی را برگزیده‌اند.
وی اضافه می‌کند: برای مثال در انگلیس بُردهای تخصصی وجود دارد که متقاضی برای کسب دانش امتحان می‌دهد و با توجه به اینکه دانشگاه‌ها در پذیرش دانشجو مستقل هستند و آزادی عمل دارند نسبت به پذیرش اقدام می‌کنند، در سوئیس مسئله‌ای به نام کنکور وجود ندارد و اگر شخصی می‌خواهد حتی در رشته‌های پزشکی تحصیل کند بدون هیچ آزمونی وارد دانشگاه می‌شود، البته در ادامه اگر بتواند خود را در سطح استانداردهای دانشگاه قرار دهد می‌تواند ادامه تحصیل دهد، در غیر این‌صورت از ادامه تحصیل باز می‌ماند. در این کشورها رشته تحصیلی دانشجو در دوره کارشناسی برای ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر اهمیتی ندارد و مصاحبه به جای کنکور انجام می‌شود. این جامعه‌شناس و سیاستمدار در پایان تأکید می‌کند:متأسفانه در کشور ما توجهی به تجربه‌های داخلی و خارجی نمی‌شود و به نوعی می‌توان گفت هیچ گوش شنوایی در این زمینه وجود ندارد و علت آن در منفعت افراد ذی نفع است.
• به یکدیگر بی‌اعتمادیم
دکتر محمدباقر منهاج، استاد دانشکده مهندسی برق دانشگاه صنعتی امیرکبیر نیز در گفت وگو با ما می‌گوید: اعتقاد من از گذشته مبنی بر حذف کنکور بوده است و روش پیشنهادی جایگزین این است که هر استان به صورت جداگانه آزمون برگزار کند. به نظر من یکی از دلایلی که در کشور ما این اتفاق نمی‌افتد بی‌اعتمادی به یکدیگر است و مشکل اصلی در زمینه حذف کنکور، خود ما مسئولان، استادان و خواص هستیم.
این دانشمند نمونه سال ۲۰۰۴ با بیان راهکار تشکیل کارگروهی ذیل استانداری‌ها ادامه می‌دهد: استانداری‌ها علاوه بر تمرکز بر مسائل سیاسی و اقتصادی، مسائل فرهنگی علمی را نیز در اختیار دارند و باید مباحث تحصیلات عالی دانشگاه‌ها را هم پیگیری کنند. وی در ادامه تأکید می‌کند: در زمینه پذیرش دانشجو در مقطع ارشد، استادان نباید از دایره عدل خارج شوند و با روشی، دانشجویان خود را در تحصیلات تکمیلی مورد پذیرش قرار دهند. البته استادان اندکی ممکن است دست به چنین کاری بزنند. به همین دلیل باید مدیریتی ذیل همان کارگروه مطرح شده وجود داشته باشد تا سؤالاتی را که برای پذیرش به یک دانشگاه خاص مطرح می‌شود، مورد ارزیابی قرار دهد.
منهاج با بیان اینکه استاد دانشگاهی که می‌خواهد دانشجو بپذیرد نباید بین دانشجوی خود و دانشجویی که از دانشگاه دیگر برای مصاحبه و امتحان آمده، تفاوتی قائل شود، می‌افزاید: پرسش‌هایی که طرح می‌شود باید به گونه‌ای باشد که همه دانشجویان بتوانند به آن جواب بدهند، نه فقط دانشجویی که در کلاس استاد حاضر بوده و جزوه‌های آن را در اختیار دارد. دکتر مهناج در جواب این پرسش مخالفان که با این روش سطح کیفی پذیرش دانشجو پایین می‌آید، بیان می‌کند: راه حل در همان کارگروه‌ها وجود دارد، وزارت علوم نیز می‌تواند در این زمینه به استانداری‌ها کمک و این کارگروه‌ها را کنترل و ارزیابی نماید تا سطح کیفی مد نظر حفظ و ارتقا یابد. وی در پایان با بیان اینکه باید آینده شغلی دانش‌آموختگان نیز مد نظر قرار گیرد، به ضرورت پذیرش دانشجو طبق ظرفیت‌های هر استان و تربیت نیروی متخصص بر اساس نیازهای استان اشاره می‌کند و معتقد است بدین صورت آینده شغلی دانشجویان نیز تضمین می‌شود.
بهترین راه چیست؟
به نظر می‌رسد حال که بیشتر مسئولان و دست اندرکاران دانشگاهی تا این حد بر ضرورت باز کردن بند کنکور از پای تحصیلات تکمیلی اصرار دارند، وقت آن است که وزارت علوم نیز با اتخاذ بهترین روش، چاره‌ای برای این پاشنه آشیل خود بیندیشد. مگر نه این است که مسئولان وزارت علوم بارها گفته‌اند کشور به ۱۰۰ هزار دانشجوی دکترا نیاز ندارد و صرف برگزاری کنکور و چند مرحله مصاحبه علمی و عملی، کلیدی برای حل مشکلات کشور نیست؟
