سارا صالحی/
نزدیک دو دهه از نخستین روزهایی که ستون خیمه امام حسین(ع) را در مدارس امام رضا(ع) برافراشته‌اند، می‌گذرد. هیئتی به نام «محبان اهل بیت(ع)» که بچه هیئتی‌های زیر این خیمه، حالا پس از ۲۰ سال برومند شده و می‌کوشند دست کوچک‌ترها را بگیرند تا مثل خودشان پاگیر دستگاه سیدالشهدا(ع) شوند.
چند واحد از مدارس امام رضا(ع) در قلب بولوار خیام، این شب‌های ماه محرم، کانون حضور عزاداران حسینی شده‌اند. فضای حیاط بزرگ و چشمگیر است و در این روزهای مبتلا به کرونا، گزینه خوبی برای برپایی خیمه امام حسین(ع) است. صندلی‌های زیادی در حیاط به شکلی منظم و فاصله‌دار جانمایی شده و شمار زیادی از دختر و پسرهای نوجوان در قامت خادم مشغول راهنمایی عزاداران مجلس آقا امام حسین(ع) هستند.
تربیت محبان
مراسم با قرائت قرآن کریم و زیارت عاشورا آغاز می‌شود. پس از دعا، سراغ مسئول هیئت «محبان اهل بیت(ع)» بنیاد فرهنگی امام رضا(ع) را می‌گیریم. کسی که به این عنوان نشان می‌دهند، برخلاف معمول، پیرمردی ریش‌سفید و دنیادیده نیست. سیدمهدی علوی، جوانی است اهل درس و بحث و تجربه که هنوز قلمش را زمین نگذاشته و استاد دانشگاه است و به دلیل دور نشدن از دوران کودکی و نوجوانی حرف نسل جدیدتر را خوب می‌فهمد.
او سررشته حرف را می‌گیرد و تعریف می‌کند؛ ماجرای تشکیل هیئت به سال ۱۳۸۰ برمی‌گردد. دورانی که خود و همدوره‌هایش در واحد۴ مدارس امام رضا(ع) مشغول تحصیل بودند. در آن سال، به همت شماری از دانش‌آموزان ممتاز و چند تن از مدرسان این واحد آموزشی، ستون هیئت «محبان اهل بیت(ع)» را در این مدرسه می‌گذارند. علوی می‌گوید؛ فعالیت هیئت پس از پایان تحصیلات متوسطه توسط دانش‌آموختگان همان دوره آموزشی تا امروز ادامه پیدا کرده است.
خودش استاد دانشگاه است و روی ممتاز بودن دانش‌آموزان مؤسس هیئت تأکید می‌کند که پس از دو دهه برای خودشان کسی شده‌اند؛ یکی جراح مغز و اعصاب شده، یکی استاد دانشگاه و... ولی هنوز که هنوز است دامنگیر این مدرسه و هیئت‌اند و هر یک به بهانه‌ای خادم دستگاه امام حسین(ع) و اهل بیت(ع).
او به کیفیت اجرای مراسم محرم در هیئت «محبان اهل بیت(ع)» از گذشته تا امروز اشاره‌ای کرده و می‌گوید: تا سال گذشته، مراسم در مسجد قبا در همین حوالی چهارراه خیام برگزار می‌شد، اما امسال به خاطر شیوع بیماری، فضای بزرگ و جادار مدرسه، بهترین شرایط را برای اقامه عزای حسینی به شکلی کاملاً بهداشتی و استاندارد داشت.
از هر لحاظ تراز
این فعال فرهنگی تصریح می‌کند: از صفر تا ۱۰۰ برگزاری برنامه‌ها دست خود بچه‌های هیئت است که حداکثر ۲۲ سال سن دارند و دانش‌آموز و دانشجو هستند. حتی هزینه برپایی و دعوت از میهمانان مراسم را خود بچه‌ها عهده‌دار هستند. همه تلاش خودمان را به کار بستیم که مجلس حسینی از هر لحاظ نمونه و الگو باشد؛ چه از نظر کمی با رعایت پروتکل‌های بهداشتی و دعوت از میهمانان و پذیرایی از عزاداران و چه از نظر محتوایی که به دنبال رفع برخی تقابلات مطرح شده بین کرونا و برپایی مجلس عزا بودیم که با وجود همه مشکلات و چالش‌ها سهم خودمان را در رونق بخشیدن به مراسم عزای سرور و سالار شهیدان ادا کنیم.
او به کیفیت مدیریت این هیئت هم اشاره‌ای می‌کند و می‌گوید: اعضا با تشکیل هیئت امنایی متشکل از دانش‌آموزان مدارس امام رضا(ع) در خصوص سیاست‌گذاری و برنامه‌های پیش رو تصمیم‌گیری می‌کنند. مهم‌ترین اقدام این هیئت، انتخاب دانش‌آموختگان ممتاز علمی و فرهنگی مدارس امام رضا(ع) برای کمک و مشورت گرفتن از توان آن‌ها در راستای اهداف فرهنگی و مذهبی به نفع دانش‌آموزان است. بخش دیگری از فعالیت این هیئت به «واحد فارغ‌التحصیلان» که دانشجویانِ دانش‌آموخته از مدارس امام رضا(ع) هستند، اختصاص دارد.
علوی، «کافه محرم» را از دیگر فعالیت‌های فرهنگی هیئت محبان اهل بیت(ع) معرفی و بیان می‌کند: این ایده، شکل متفاوت ایستگاه صلواتی است که توسط اعضای واحد فارغ‌التحصیلان و مبتنی بر اقتضائات روز و نیاز اقشار مختلف جامعه در ماه محرم به اجرا درمی‌آید. هدف ما برای اجرای آن هم برقراری گفت‌وگو در خصوص فرهنگ دینی و مذهبی با رهگذران جوان در مناطق برخوردارتر شهر مشهد است.
وی با بیان اینکه اجرای این طرح پس از شیوع بیماری کرونا به صورت مجازی ادامه پیدا کرده، اضافه می‌کند: پنج میهمان برجسته از جمله رضا امیرخانی در میان دعوت‌شدگان به کافه محرم مجازی ما هستند که حول محور بحران‌های اجتماعی با مخاطبان خود به گپ و گفت می‌پردازند.
راهی برای گفتمان‌سازی دینی
حرف را به دیگر روزهای سال و به سایر کارکردهای این هیئت فراتر از برپایی یک مراسم مناسبتی می‌برد. به شماری از آن‌ها اشاره می‌کند: سالانه یک مسابقه فوتبال برای اعضای هیئت برگزار می‌کنیم و همین طور سال تحصیلی گذشته رقابتی با عنوان «شاخص» در رشته‌های مختلف علمی، هوش، فرهنگی، ورزشی و سیاسی برگزار شد تا سطح استعدادی بچه‌ها را هم بسنجیم. همین طور بچه‌های ممتاز هیئت به دیگر دانش‌آموزان مدرسه که نیاز به مشاوره تحصیلی دارند، کمک می‌کنند. البته حمایت‌های هیئت شامل بخش‌های مختلف زندگی هیئتی‌ها هم می‌شود؛ پیدا کردن کار مناسب و ادامه مدارج تحصیلی در مقاطع عالیه از این جمله است.
یک جریان خوب که راه می‌افتد، امواج و نفحات آن شامل حال دیگران هم می‌شود. واحد۳ مدارس امام رضا(ع) هم به تازگی هیئتی را با الگو گرفتن از این هیئت، با عنوان رعیت‌الرضا(ع) راه‌اندازی کرده و مشغول فعالیت مذهبی است. از کافه محرم هم غیر از مدارس امام رضا(ع) دو مجموعه فرهنگی شهر الگوبرداری کرده و از راهنمایی آن‌ها استفاده می‌کنند.
علوی ضمن تأکیدی که بر هویت هیئت «محبان اهل بیت(ع)» دارد، شاخصه آن را از دیگر هیئت‌ها، غلبه عقلانیت بیش از احساسات‌گرایی معرفی می‌کند. اینکه بروبچه‌های هیئت در هر پست و موقعیتی، به هر بهانه از دعوت کارشناسان و سخنوران مراسم تا روضه‌خوانی و برپایی آیین سینه‌زنی؛ زمینه گفتمان‌سازی و ارتباط میان قشر مذهبی و غیرمذهبی را برقرار می‌کنند و در این زمینه تاکنون موفق عمل کرده‌اند.
نگاه واقع‌بینانه و همه‌جانبه
حجت‌الاسلام محمد فرجادی در جایگاه سخنران قرار می‌گیرد و سخنش را با ذکر مصادیق تأسف‌باری از نگاه‌های نادرست به انحراف‌های اجتماعی و اخلاقی عصر حاضر آغاز می‌کند و ادامه می‌دهد: گناهان در اثر بی‌توجهی فرد فرد ما به گناهان عمومی تبدیل می‌شود و مانند این است که توده سرطانی را نادیده بگیریم و در پی راه درمان نباشیم مثل برخی نظرات، توجه به بیماری و یافتن راهکار رفع معضل به وجود آمده را سیاه‌نمایی تلقی کنیم.
این کارشناس علوم دینی توجه صرف به ابعاد مثبت اجتماعی را مصداق خیانت دانسته و ادامه می‌دهد: شکوفایی استعدادها و خداجویی انسان‌ها، تنها بخشی از واقعیت موجود است؛ بخش دیگر آن بی‌توجهی به کیفیت اعمال عبادی، کج‌روی در پندارها و اشتباه در برداشت‌های عقیدتی است که باید به برکت مداقه و تحقیق در قیام حسینی و مکتب اهل بیت(ع) اصلاح شود.
وی تأکید می‌کند: ما باید خود را در مکتب اهل بیت(ع) و امام حسین(ع) طوری تربیت کنیم که مصداق فرازی از دعای کمیل «إِلَهِی وَ رَبِّی مَنْ لِی غَیْرُکَ» باشیم؛ یعنی بر این باور باشیم که غیر خدا کسی را نداریم. باید طوری باشیم که مخاطب دعوت و دلدادگی امام حسین(ع) باشیم.
سرانجام مراسم با ذکر مصیبت حضرت اباعبدالله(ع) و یاران شهیدش و نیز دقایقی سینه‌زنی به پایان می‌رسد؛ در حالی که آرزوی همه از مسئول جوان هیئت گرفته تا سخنور مراسم این است که مخاطب دعوت و دلدادگی امام حسین(ع) باشند و نه مصداق این سخن گهربار امام سجاد(ع) : «پدرم با برترین مردان زمانش در خون غلتید تا مردم «بفهمند» اما آنان فقط گریه کردند».
بدون تردید فقط گریه کردن بر مصائب ایشان کافی نیست، بلکه معرفت و داشتن ایمان حقیقی و عمل صالح شرط قبولی گریه و ورود به بهشت است و به تعبیری «مَن بَکی عَلیَ الْحسیْن عارِفا بِحَقَّه وَجَبتْ لَه الجنَّه».
--
