قدس آنلاین: «اگر هویزه مظلوم با دست جنایتکار صدام، این دشمن سرسخت اسلام و تشیع، به صورت ویرانه‌ای درآمد و آن جایگاهِ پروانه‌های شمعِ ولایت در کشور ثامن‌الائمه- علیه و علی آبائه الصلوات التحیات- چون جایگاه جغدان گردید و مسلمانان عرب مظلومِ آن شهرِ خون و شهادت، از صغیر و کبیر و مرد و زن، از آتش بیداد این کافرکیش مدعی دوستی عرب، سوخت؛ چه کس اولی از تولیت آستان مطهر و خدمتگزار مرقد نورانی حضرتش در ترمیم خرابی‌ها و بنای شهر دوستان معظم اوست؛ و کدام مقام والاتر از مقام ولایت آن سرور، در نوازشِ دوستانِ عزیز او می‌باشد که خیرخواهان و دوستان محترم آن مقام مقدس اقتدا به مولای خود کرده و در راه بازسازی خوزستان و دیگر خرابه‌های یادگار این ابرجنایتکار قرن، همت گمارند...».
این بخشی از پیام بنیان‌گذار کبیر انقلاب اسلامی است که در دوم خرداد ۱۳۶۱ با پیشنهاد تولیت فقید آستان قدس رضوی برای بازسازی شهر ویران شده هویزه موافقت کردند. بازخوانی این حماسه در آغاز هفته دفاع مقدس، خالی از لطف نیست.
شروع یک حماسه فنی و تاریخی
بازسازی و نوسازی هویزه از آذر سال ۱۳۶۱ یعنی ۶ ماه پس از فرمان تاریخی امام خمینی(ره) با پاک‌سازی مین آغاز شد.
هزینه لازم برای نوسازی، ۱۰ میلیارد ریال برآورد شد که بخشی از این مبلغ از طریق حساب ۱۲۵۰۰ نماینده امام در بانک سپه و حساب شماره یک ستاد بازسازی هویزه در بانک تجارت از سوی مردم ایثارگر خراسان جمع‌آوری و بقیه به طور عمده از طریق درآمد نذورات آستان قدس تأمین شد.
به منظور جلوگیری از اتلاف وقت و نیرو و تسریع در امر بازسازی، ۱۰ کارگاه تهیه مصالح اولیه از قبیل آجر، بلوکه، آهک و غیره با نظارت متخصصان که اغلب از مهندسان، معماران و کارگران ورزیده و ماهر آستان قدس رضوی هستند، مشغول کار شدند. آستان قدس رضوی علاوه بر پرداخت دستمزد، تسهیلات رفاهی از قبیل غذاخوری، خوابگاه و غیره را برای کارگران فراهم کرد و هزینه صبحانه، ناهار و شام کارگران را نیز به عهده گرفت، تهیه مصالح یکی از مشکلات عمده بود، اما به تدریج این مشکلات رفع شد به عنوان مثال: آهک مورد نیاز با ایجاد یک کوره آهک در دزفول تأمین شد.
بخشی از نیروی انسانی که در ساختن شهر هویزه سهم داشته‌اند از نیروهای مؤمن و مسلمان مشهد و استان‌های همجوار بودند که بحق می‌توان آن‌ها را نیروهای صلواتی نامید و بخش دیگر کارگران زحمتکش بوده‌اند که چه از مشهد و چه از شهرهای دیگر ایران در مقابل دریافت دستمزد در ساختن شهر هویزه زحمت کشیده‌اند، تعداد کارگران با توجه به فصول مختلف و شرایط دیگر متغیر بوده است، به طور تقریبی می‌توان گفت اگر کار انجام شده را به طور پیوسته در نظر بگیریم در مدت یک سال به طور متوسط روزانه ۲۰۰ کارگر روزی هشت ساعت کار کرده‌اند که با چنین حسابی به رقم ۳ میلیون و ۲۰۰ هزار ساعت کار می‌رسد.
امکانات شهری بر مبنای جمعیت آن یعنی ۱۵هزار نفر در محاسبه منظور شده است و با این مبنا مساحت کل شهر ۲۴۰ هکتار، سطح کل واحدهای مسکونی ۱۴۴ هکتار (۶۰ درصد کل مساحت شهر) در نظر گرفته شده و سهم سرانه مسکونی ۱۰۰ مترمربع است، به طور متوسط در هر هکتار ۱۰۰ نفر زندگی می‌کنند که این نسبت به زبان فنی از نوع «تراکم کم» به حساب می‌آید.
بر پایه آمار تهیه شده ۴۵ درصد جمعیت هویزه خانواده‌های ۶ نفری، ۳۵ درصد خانواده‌های ۷ و ۸ نفری و ۲۰ درصد خانواده‌های ۹ نفره و بالاتر هستند و با این احتساب از هر ۵۰۰ واحد مسکونی ۲۸۱ واحد دو اتاقه برای اسکان خانواده‌های ۶ نفری، ۱۴۶ واحد سه اتاقه برای اسکان خانواده‌های هفت و هشت نفری و ۶۳ واحد برای اسکان خانواده‌های ۹ نفری و بالاتر ساخته شده است.
سطح زیربنای واحدهای مسکونی نیز متفاوت است. واحدهای مسکونی دو اتاقه دارای ۳۰۸ مترمربع مساحت و ابعاد آن ۵۵/۲×۱۴ متر است، سه اتاقه ۳۵۰ مترمربع با ابعاد ۲۵×۱۴ متر و چهار اتاقه ۴۲۰ مترمربع با ابعاد ۳۰×۱۴ متر است.
برای ارتباط این منازل ۱۰ درصد از مساحت کل به کوچه‌ها اختصاص یافته است. تأسیسات دیگر یک محله که ۵۰۰ واحد مسکونی را دربرمی‌گیرد عبارت‌اند از: دبستان با مساحت ۲هزار و ۵۰۰ مترمربع، مسجد با مساحت ۶۰۰ مترمربع، مغازه‌ها با مساحت ۳۰۰ مترمربع، منازل و کوچه‌ها با مساحت ۱۷۸هزار مترمربع.
خانه‌هایی مناسب شیوه زندگی و آداب و رسوم مردم
طرح منازل مسکونی متناسب با شیوه زندگی و آداب و رسوم مردم هویزه در نظر گرفته شده، برای این منظور اطلاعات صحیح در مورد نیاز خانواده‌ها جمع‌آوری شد و با توجه به اینکه حتی یک واحد مسکونی قبلی هم در شهر باقی نمانده، شرایط تحقیق را دوچندان کرده بود، سرانجام پس از تهیه چند طرح مختلف، مناسب‌ترین طرح انتخاب و به مرحله اجرا گذاشته شد. در طرح مورد اجرا زمین‌های تحت بنا تقریباً نزدیک به مربع انتخاب شد و فضای بیرونی و اندرونی مدنظر قرار گرفت، با توجه به اینکه اهالی عرب این منطقه میهمان‌نواز هستند و معاشرت‌های خانوادگی دارند، بنابراین در بیشتر خانه‌ها اتاق میهمان در نظر گرفته شده و محوطه‌ای کوچک‌تر از حیاط اصلی که حدود ۹ الی ۱۰ مترمربع است و به اصطلاح حیاط خلوت نامیده می‌شود به آن مرتبط است. این تدبیر از آنجا ناشی شده که اهالی بیشتر اوقات زندگیشان در حیاط می‌گذرد. پس لازم است میهمانان هم از حیاط خصوصی بهره‌مند باشند.
از طرف دیگر بیشتر خانه‌ها رو به قبله ساخته شده‌اند و علاوه بر این در چنین طرحی زاویه تابش آفتاب و جهت وزش باد در منطقه هم در نظر گرفته شده است.
در بیشتر خانه‌ها محلی برای پناه بردن به احشام تعبیه شده زیرا اهالی معمولاً دارای گاو و گوسفند بوده‌اند، محل نگهداری دام در حداکثر فاصله تا محل سکونت ساخته شده تا مراعات بهداشت نیز شده باشد.
استفاده از پشت‌بام برای خواب در گرمای زیاد تابستان و دم ناشی از رطوبت یکی از سنت‌های اهالی شهر هویزه بوده است، بنابراین سقف‌های مسطح برای منازل مسکونی مناسب تشخیص داده شده است. به طور کلی خصوصیات اقلیم گرم و نیمه‌خشک شهر هویزه مانند میزان حرارت هوا، طولانی بودن فصل گرما و شدت رطوبت که تنفس را مشکل می‌سازد، به طور کلی شرایط آب و هوایی این اقلیم فعالیت‌های گوناگون را در قسمت‌های بیشتر سال دچار اشکال می‌کند. پس مواردی در طراحی بافت شهر و از جمله مسکن در نظر گرفته شده است.
برای جلوگیری از سرایت رطوبت و کنترل حرارت داخل و خارج ساختمان قطر دیوارها نیز نسبتاً زیاد انتخاب شده است. در قسمت‌های شمالی بنا فضای سرپوشیده‌ای که امکان کوران در آن‌ها وجود داشته باشد در نظر گرفته شده، این فضاها در فصل گرما محل مناسبی برای استراحت ساکنان به شمار می‌آید.
مساحت کل زمینی که در طرح هویزه در نظر گرفته شده ۲۴۰ هکتار است که ۱۴ هکتار آن به عنوان بقایای شهر قدیمی هویزه برای به یاد ماندن جنایت‌های حزب بعثی صهیونیستی عراق حفظ می‌شود. یک مرکز اداری به مساحت ۴/۳ هکتار برای دسترسی سریع‌تر و بهتر اهالی در محل تقاطع خیابان‌های اصلی شهر در نظر گرفته شده، ساختمان‌های شهرداری، بخشداری، آموزش و پرورش و... در آن مستقر خواهند بود. ۸/۲ هکتار به یک مرکز مذهبی- فرهنگی اختصاص داده شده که شامل ابنیه شامل: کتابخانه، بازار سنتی، سالن اجتماعات و خانه امام جمعه و... و این مرکز مذهبی- فرهنگی در ناحیه مرکزی شهر قرار دارد.
قبرستان قبلی شهر با امکان گسترش در محل قبلی حفظ شده و مساحت آن با قسمت‌های اضافی حدود ۷/۸ هکتار است.
محل استقرار صنایع، منطقه نظامی، گاراژ اتوبوس‌ها و تعمیرگاه‌ها به سوی دیگر جاده کمربندی منتقل شده است. مساحت هر کدام از قطعات به این ترتیب است: صنایع ۶/۷ هکتار، منطقه نظامی ۲هزار و ۶۰۰ هکتار، مرکز بهداشتی در کنار و دنیسان در زمینی به مساحت ۵/۱ هکتار احداث می‌شود، ورزشگاه و زمین‌های ورزشی ۳/۵ هکتار را به خود اختصاص داده که دارای زمین‌های فوتبال، والیبال، بسکتبال و غیره است.
در طرح اولیه تعداد ۲هزار و ۵۰۰ دستگاه واحد مسکونی در نظر گرفته شده بود اما در تجدیدنظر بعدی ۲هزار واحد مسکونی کافی تشخیص داده شد، ولی زمین تسطیح شده برای گسترش شهر و خانه‌های مسکونی وجود دارد.
از جمله تأسیسات دیگری که در هویزه در نظر گرفته شده، ایجاد یک مدرسه علمیه است، این شهر بنا بر سابقه تاریخی و علمی که متفکران و اسلام‌شناسان را در خود پرورش داده است، بحق شایستگی داشتن یک مدرسه علمیه را دارد.
بدین سان شهر هویزه از نو بنا شد و در تاریخ ۲۲/۰۶/۱۳۶۴ طی مراسمی با حضور نماینده امام(ره) و تولیت فقید آستان قدس رضوی و جمعی از علما و مسئولان کشوری و گروه زیادی از مردم حزب‌الله افتتاح شد.
می‌خواستیم عطوفت امام رضا(ع) را در سراسر مملکت نشان دهیم
کتاب «انقلاب اسلامی و آستان قدس رضوی» زمستان ۱۳۶۴ به همت «روابط عمومی آستان قدس رضوی» منتشر شد و حالا فقط می‌توان آن را در آرشیو کتابخانه و مراکز اسناد سراغ گرفت.
در این کتاب که با همکاری بنیاد پژوهش‌های اسلامی و مدیریت امور اسناد و مطبوعات سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی در اختیار روزنامه قدس قرار گرفت، تولیت وقت آستان قدس رضوی در مرداد سال ۱۳۶۳ هنگام بازدید از عملیات نوسازی هویزه خطاب به خبرنگاران می‌گوید: «در سراسر کشور و به خصوص در این مناطق به لحاظ درگیری‌ها و گرفتاری‌های زیاد، کمتر توانستیم به کارهای فرهنگی بپردازیم، ما در هویزه تصمیم به ساخت مدرسه علوم اسلامی، کتابخانه و مراکز اجتماعات برای تبادل فکری عقیدتی در آینده گرفتیم و ان‌شاءالله در آینده آستان قدس در هویزه کتابخانه‌ای خواهد داشت.
وی آن گاه در خصوص انگیزه انتخاب هویزه برای بازسازی می‌گوید: «اجازه بدهید من اول انگیزه کلی بازسازی را بیان کنم و بعد روی هویزه بحث کنم. اول چیزی که موجب شد ما اقدام کنیم به بازسازی توجه به نظر امام بود. چون احساس می‌کردیم نظر ایشان این است که سازمان‌هایی نظیر آستان قدس که جدای از دولت سرمایه مستقلی دارند خوب است همکاری بکنند.
و من همان اوایل جنگ که خدمت امام رسیدم، ایشان بالصراحه این مطلب را فرمودند و بعد از آزادی هویزه من نامه نوشتم و ایشان هم موافقت نمودند. دیگر اینکه می‌خواستیم در عمل عطوفت امام رضا(ع) را در سراسر مملکت نشان دهیم و اینکه این ثروت و سرمایه مادی فقط متعلق به مردم خراسان و مشهد نیست و همه ذی‌حق هستند. سوم به لحاظ اینکه اهمیت دادن به جنگ و پیروزی رزمندگان اسلام را در سرنوشت کشور مؤثر می‌دانیم، خواستیم با این اقدام این عمل را نشان بدهیم با توجه به مشکلات دولت در شرایط جنگ تحمیلی و شرایط اضطراری از طرف دولت‌ها و گروهک‌ها می‌خواستیم گامی در راستای رفع بخشی از مشکلات دولت برداشته باشیم.
آستان قدس رضوی با اینکه مستقل است اما ما خودمان را جدا از دولت نمی‌دانیم و خواستیم نشان بدهیم دولت و خدمتگزاران مملکت در رابطه با خدمات روی مساعدت‌های اجتماعی در چه حدی همکاری دارند و حاکمیت روح تعاون را ببینند.
و دیگر اینکه ما می‌خواستیم دولت‌های وابسته و ابرقدرت‌ها بدانند علیرغم جنگ تحمیلی و فشارها و ضربات اقتصادی و تبلیغاتی سیاسی با توجه به تمام این مشکلات آنچه بر مردم حاکم است آرامش و امید به آینده روشن است و این مسائل کوچک‌ترین اضطرابی به وجود نیاورده و ما در شرایط عادی زندگی می‌کنیم، دیگر آنکه با توجه به اخلاق اسلامی و وجدان انسانی خواستیم مشخص کنیم موازین اسلامی ایجاب می‌کند در مقابل گذشت و تحمل رنج‌های مردم ما نیز حق شناسیم و خود را ملزم به انجام این سری مسائل می‌دانیم. این تقریباً کل چیزهایی بود برای اقدام».
در بخش دیگری از همین کتاب و به نقل از نماینده امام در استان خراسان و تولیت آستان قدس رضوی مرحوم آیت‌الله واعظ طبسی(ره) در پاسخ به این پرسش که چرا هویزه برای بازسازی انتخاب شد، آمده است:
«... اما چرا هویزه؟ آستان قدس کلاً روی معماری قدیم و معماری سنتی تخصص منحصر به فرد دارد و آنچه دارای قدمت و اهمیت تاریخی است می‌تواند مورد توجه بیشتر آستان قدس باشد و هویزه شهری است که تاریخ بسیار عمیقی دارد و مورد توجه، این یک جهت بود.
مسئله دیگر آن ایثار و گذشت و فداکاری برادران دانشجوی پیرو خط امام بود و آن مظلومیتی که برای آنان ایجاد شد و آن ناجوانمردانگی که از ناحیه بنی‌صدر آن روز متوجه آنان شد با توجه به حقی که آن‌ها دارند، خواستیم هویزه را همیشه به عنوان یک الگو در رابطه با انگیزه سلحشورانه آن‌ها همیشه در تاریخ انقلاب اسلامی زنده نگه داریم و یاد آن حماسه‌سرایی‌ها برای همیشه بماند، وانگهی در بین شهرها، شهری که کلاً نابود شده بود، هویزه بود و ما ترجیح دادیم این سرمایه‌گذاری را در جایی انجام دهیم که بیشترین ضربات را دیده است ...
و با این انگیزه‌ها و مقاصد بود که ستاد بازسازی هویزه مطالعاتی را در زمینه طرح نوسازی هویزه آغاز کرد.
از مطالعات به عمل آمده، این نتیجه حاصل شد، چون محل شهر قدیم هویزه در بلنداب بوده است، لذا شهر جدید هم می‌بایست در کنار همان خرابه‌ها بنا گردد و نکته دیگر اینکه شهر جدید نبایستی روی خرابه‌های قدیمی ساخته شود، زیرا بهتر است قسمت ویران شده که آثار جرح و جنایت صدامیان است باقی بماند و مایه عبرت بینندگان باشد».
انتهای پیام/
