۲۴ مهر ۱۳۹۹ - ۱۷:۱۰
کد خبر: 724084

راهبردهای امام رضا(ع) در مدیریت اسلامی برجامعه

سید فرزاد هاشمی، پژوهشگر و مدرس دانشگاه

آخرین روز از ماه صفر مصادف است با شهادت مهاجری که برای گسترش دین خدا و هدایت امت به قلمرویی روی آورد که مردمانش در طول تاریخ اسلام، مهر دوستی و محبت او و خاندانش را چونان گوهر جان خویش پاس داشته اند .

قدس آنلاین: آخرین روز از ماه صفر مصادف است با شهادت مهاجری که برای گسترش دین خدا و هدایت امت به قلمرویی روی آورد که مردمانش در طول تاریخ اسلام، مهر دوستی و محبت او و خاندانش را چونان گوهر جان خویش پاس داشته اند و خود وهویت تاریخی خود را با قرار گرفتن در دایره محبت خاندان رسول اکرم، حضرت محمد(ص) اثبات نموده اند.

حضور ما در عرصه تاریخ مرهون و مدیون قرار گرفتن در سایه همای سعادت اهل بیت علیهم السلام است و حضرت ثامن الحجج امام رضا(ع) نخستین کوکبی سعادتی است که در آسمان ایران پرتو افشانی نمود.

اگر این خاندان شریف، سایه حمایت و محبت خویش را بر سر ملت ما نمی افکندند ما نیز در عرصه تاریخ، در اقوام دیگر مضمحل می شدیم، او عطر شهادتی است که از بوستان محمدی(ص) در سرزمین ایران پراکنده شد و طی اعصار و قرون، میلیونها شیعه را مشتاق خود کرد، این میهمان غریب که اکنون جهانی بر حلقه دوستی اش در آمده اند، صورت نهادین دوستی ملت ما با خاندان شریف نبوت است.

بی شک گسترش دایره ارادت ،مهربانی و مجذوبیت میلیونها انسان از ایران، کشورهای مسلمان، غربی و اروپایی، آسیا، آفریقا و حتی دیگر ادیان، ما حصل تدبیری به جا در عصر خود بوده است.تدبیری که می توانیم امروزه به جرات از آن به عنوان " مدیریت بر دلها، کانون مدیریت اسلامی" نام ببریم. مدیریتی که میراث رسول مهربانی، خاتم الانبیاء، محمد مصطفی(ص) بوده و نسل به نسل، سینه به سینه از خاندان مطهرش تا فرزندان برومندش بر صفحات زرین تاریخ، ثبت و این میراث گرانبها به امام دوازدهم شیعیان، حضرت ولی عصر(روحی و ارواحناه لفداه) رسیده است؛ و ما محبان و شیفتگان این خاندان با کرامت، در این مکتب بزرگ پرورش یافته ایم، مکتبی که این روزها با شور حسینی همراه است.

در کلام امام رئوف، علی بن موسی الرضا(ع)، مهربانی نیمی از ایمان بر شمرده می شود. ویژگی خاص که تبیین و ترویج آن در جامعه اسلامی، فرهنگ مختص به خود را به همراه داشته وپس از نهادینه شدن در جامعه، بخش ها و گروه های مختلف انسانی جامعه را به یکدیگر پیوند داده و جزئی جدا نشدنی از ویژگی های رفتاری افراد آن جامعه می گردد.

در دوران حکومت هارون، چنین فرهنگی وجود نداشته و بستر مناسبی هم برای خلق آن فراهم نبوده است، حتی با توسل به زور و یا فریب زر، اما با حضور امام هشتم شیعیان در سرزمین ایران، از آغاز سفر تا اقامت در منطقه طوس، دوران امامت، ولایت و نهایتا" شهادت آن بزرگوار، تاریخ اینگونه شهادت می دهد که ردپای مهربانی و نفوذ پذیری براعماق دلهای مردمان ایران، از همان ابتداء به درستی و زیبایی شکل گرفته و تا کنون تاثیرات مطلوب و کارآمد خود را نشان داده و از این پس هم نشان خواهد داد، چرا که ما حصل چرخش پرگار مهربانی و تلفیق آن با دوراندیشی، آینده نگری و برنامه ریزی صحیح و مناسب آن حضرت، به فرهنگی مبدل گردید که در عصر حاضر به عنوان فرهنگ رضوی از آن یاد می شود.

در فرآیند مدیریت، وظایفی برای مدیر بیان شده که در ترتیب منطقی، برنامه ریزی بر همه مقدم است ودر مدیریت اسلامی و فرهنگ مدیریت رضوی همین برنامه ریزی به وضوح قابل مشاهده است، برنامه ریزی شامل تعریف اهداف، تدوین راهبرد کلّی برای دست یابی به اهداف و تهیه برنامه های عملیاتی برای یکپارچگی و هماهنگی فعالیت هاست.

هدف نهایی در مدیریت اسلامی به کمال رسیدن انسان است و اهداف میانی عبارتند از: مبارزه با ظلم، جلوگیری از پیشروی سیستم ظالمانه حاکم، زمینه سازی برای برقراری قسط و عدل در جامعه، و حفظ پایه های اسلام اصیل و به دور نگه داشتن آن از انحراف می باشد.  نمونه های تاریخی از برنامه ریزی و عملکرد امام رضا(ع)، نشان دهنده مدیریت آن حضرت برای رسیدن به اهداف والای اسلامی به نحوی مناسب است، راهبردهای کارآمدی که آن حضرت در برابر خدعه های دشمن بکار گرفته و به بهترین وجه به منصه ی اجرا در آوردند که در نهایت، موجب بهره وری از فرصت ها شد.

امام رضا(ع) در برابر حکومتی قرار گرفته بود که با سوء استفاده از موقعیت ویژه اهل بیت و با شعار "خشنودی آل محمد صلی الله علیه و آله " سرکار آمده بود، ولی پس از استحکام پایه های خویش روی بنی امیه را سفید کرده و توحّش، شکم بارگی و عیاشی و فساد را به اوج خود رساند.از طرفی تزلزل سیاسی عباسیان و از سوی دیگر محبوبیت امامان شیعه(ع) و علویان در نزد مردم و نیز راهبرد امام در برابر ظالمان بی پروا مبنی بر مبارزه منفی، باعث شد هارون با امام رضا علیه السلام مدارا کند و امام نیز از این موقعیت به بهترین شیوه سود جست و با توجه به مقام علمی خویش همچون اجداد بزرگوار خویش امام باقر علیه السلام و امام کاظم علیه السلام به تربیت نفوس و تعلیم آنان و کادرسازی در سراسر عالم اسلام همّت گماشت.

ایشان در مقابل تهاجم فرهنگی یونان و هند، به مفاهیم درست دین، از جمله توحید و یکتاپرستی، امامت و ویژگی های امامت پرداخته، با تشخیص به موقع شرایط و تحلیل موقعیت ها و تبدیل تهدید به فرصت، گامی مستحکم در مدیریت اسلامی برداشتند.

استراتژی ایشان به عنوان مدیر جامعه اسلامی، حفظ پایه های دین اصیل و مبارزه منفی با دستگاه ظلم، راهبردی تبلیغی آن حضرت بود که در آن برهه تاریخی موجب شد بسیاری از مردمان این جامعه عظیم که با وجود راهنمایی مطمئن، عمدتا در جهل و گمراهی به سر می بردند، در مسیر هدایت و تشخیص درست قرار بگیرند که هدایت و رهبری آن امام رئوف،به عنوان یکی دیگر از وظایف اصلی مدیران و رهبران، سر آغاز تحولات مهمی گردید.

اقامه مراسم عزاداری بر سید مظلومان و سرور آزادگان جهان، حضرت حسین بن علی(ع) ، رفتن به زیارت آن امام مظلوم و ذکر فضایل یاران ظلم ستیز و مظلوم اهل بیت علیهم السلام ،مثل اباذر و مقداد، از برنامه های امام رضا(ع)در عصر قبل از هجرت است.

مدیر اسلامی در برابر بحران هایی که دشمنان می سازند بهترین راه را انتخاب می کند و تهدیدها را به فرصت تبدیل می کند. اتخاذ تصمیم به هنگام در هر موقعیتی، جامعه را از بحران نجات می دهد، اعتماد عمومی افزایش و با تحکیم فرهنگ اخوت و برادری، زمینه وحدت فکر و عملکرد، مهیا و مبانی و اصول زندگی درآن جامعه را گسترش می دهد.

در نهایت این سبک مدیریتی و در آمیخته شدن با فرهنگ مهربانی، مهر ورزی و احسان که در فرهنگ رضوی خلاصه می شود، منتج به تثبیت موقعیت مدیر بر جامعه اسلامی گردید. دستاوردی که امروزه به عنوان یکی از مهم ترین و کارآمدترین استراتژیهای مدیران جوامع اسلامی تلقی شده و شاکله آن را می توان در مهربانی و مدیریت بر قلب های افراد یک جامعه برشمرد.

انتهای پیام/

برچسب‌ها