به گزارش قدس آنلاین فیلم سینمایی «درخت گردو» که آخرین ساخته محمدحسین مهدویان است و برای نخستین بار در سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر روی پرده رفت، برای اکران سینمایی راهی کردستان شد و این هفته در پردیس سینمایی بهمن سنندج به نمایش درآمد. «درخت گردو» با این اکران می‌تواند یکی از بخت‌های سینمای ایران در اسکار ۲۰۲۱ باشد. انتخاب نماینده سینمای کشورمان برای حضور در جشنواره اسکار، همواره یکی از دغدغه‌های سینما در فصل پاییز است. سینمایی که امسال حال خوبی ندارد و به واسطه شیوع کرونا دوران رکورد را سپری می‌کند، شاید انتخاب نماینده‌ای شایسته برای حضور در اسکار و موفقیت آن در سینمای بین‌الملل بتواند رخوت سینمای ایران پس از شیوع بیماری کرونا را کم کند. باید منتظر ماند و دید مسئولان سینمایی در آذرماه کدام فیلم را به نمایندگی از سینمای ایران به اسکار ۲۰۲۱ معرفی می‌کنند. سینمای کشور سال غم‌انگیزی را پشت سر گذاشته و شاید حضور یک نماینده قدرتمند در اسکار بتواند کمی امید به این هنر ورشکسته بدهد.
براساس قانون اسکار تنها آثاری می‌توانند در این مراسم حضور یابند که در کشور خود یا کشورهای دیگر طعم اکران عمومی را چشیده باشند. در صورت اکران فیلم سینمایی «خورشید» و «درخت گردو» که این هفته اکران سینمایی داشته، دو گزینه محتمل برای حضور در اسکار سال میلادی جدید هستند.
به بهانه اکران فیلم سینمایی «درخت گردو» که آخرین ساخته محمدحسین مهدویان است، با چند منتقد سینمایی درباره بخت راهیابی این فیلم به اسکار ۲۰۲۱ گفت و گو کردیم.
* اهمیت پخش بین‌المللی
کیوان کثیریان، منتقد سینما، در این‌باره به خبرنگار ما می‌گوید: با وجود اینکه نام چند فیلم به عنوان گزینه‌های نمایندگی سینمای ایران برای اسکار مطرح است، اما رقابت اصلی بین «درخت گردو» و «خورشید» است، ولی هنوز افرادی برای شورای انتخاب معرفی فیلم به اسکار ۲۰۲۱ معرفی نشده‌اند.
وی با اشاره به تجربه سال گذشته برای معرفی نماینده سینمای ایران به اسکار، خاطرنشان می‌کند: با توجه به اتفاقی که سال گذشته افتاد، روال انتخاب چندان مشخص نیست. پیشتر می‌شد حدس زد، چون براساس اصول مشخص انتخاب‌های درستی انجام می‌شد، ولی انتخاب سال گذشته معادلات را به هم زد و دوستان اشتباه‌هایی کردند که شکل ماجرا عوض شد. فکر می‌کنم امسال هر گروهی به عنوان شورای انتخاب بیاید، فیلم خورشید را انتخاب می‌کند.
وی توضیح می‌دهد: در انتخاب فیلم برای معرفی به اسکار، چندان به محتوای اثر دقت نمی‌شود. بخشی از دلایل انتخاب معطوف به این است که کدام فیلم ایرانی توانسته در ماه‌های اخیر نظر جشنواره‌های خارجی را جلب کند. با توجه به اینکه «درخت گردو» حضور در جشنواره‌های خارجی را تجربه نکرده و «خورشید» در جشنواره ونیز حضور داشته؛ بنابراین بخت این فیلم برای انتخاب بیشتر است. ضمن اینکه آثار آقای مجیدی معمولاً برای نمایندگی سینمای ایران در اسکار انتخاب شده‌اند. فیلم خورشید برای پخش بین‌المللی اقدام کرده است و اسم مجید مجیدی پای کار است.
وی با بیان اینکه سابقه حضور فیلم‌های مجید مجیدی در اسکار روی این انتخاب تأثیرگذار است، یادآور می‌شود: سال گذشته ما برای هیچ فیلمی شانسی در اسکار نداشتیم، ولی با توجه به اینکه هم فیلم آقای میرکریمی جوایز بین‌المللی گرفته بود و هم فیلم سعید روستایی، یکی از این دو باید انتخاب می‌شدند و به نظر می‌آمد منطقی‌تر فیلم آقای میرکریمی بود، ولی هیچ‌کدام انتخاب نشدند و فیلم دیگری به اسکار رفت.
وی می‌گوید: در اسکار ۲۰۲۱ هم شانس زیادی نداریم، اما نمی‌شود آینده را پیش‌بینی کرد. فیلم‌هایی مثل «خورشید» و «درخت گردو» فیلم‌هایی نیستند که در گزینش نهایی اسکار حضور داشته باشند، ولی ما باید نماینده خودمان را معرفی کنیم.
کثیریان اضافه می‌کند: سرمایه سینمای امسال ما همچون سال‌های پیش، سرمایه‌ای قوی نیست، ولی در هر صورت باید بهترین فیلممان را به اسکار معرفی کنیم.
وی گزینه‌های احتمالی دیگر همچون «جنایت بی‌دقت» و «دشت خاموش» را خارج از گردونه انتخاب نهایی شورای داخلی دانسته و می‌گوید: امسال بسیاری از فیلم‌ها اکران نشدند و عملاً رقبای دیگری برای «خورشید» و «درخت گردو» وجود ندارد. ضمن اینکه انتخاب فیلم برای اسکار، یک انتخاب دولتی است و سازمان سینمایی نظرش را اعمال می‌کند.
وی درباره اینکه فیلم درخت گردو در کارنامه کاری مهدویان یک قدم رو به جلو محسوب می‌شود یا نه، پاسخ می‌دهد: مهدویان در کارگردانی پیشرفت داشته و کارنامه قابل‌توجهی را در چند فیلمش از خودش به جا گذاشته، ولی بهترین فیلم او «ایستاده در غبار» است.
کثیریان می‌افزاید: مهدویان به لحاظ کارگرانی پیشرفت‌هایی داشته است و «ماجرای نیمروز ۱» فیلم خوبی است. اگرچه برخی فیلم‌هایش مشکلاتی دارد، ولی به لحاظ کارگردانی و سبکی که برای خودش انتخاب کرده، در رده اول کارگردانان سینمای ایران قرار گرفته است.
این منتقد سینما، آخرین ساخته مهدویان را فیلم خوبی ارزیابی کرده و می‌گوید: «درخت گردو» بهترین فیلم این کارگردان نیست، با اینکه انتخاب پیمان معادی به عنوان بازیگر اصلی، انتخاب درستی بود.
وی اظهار می‌کند: با توجه به اینکه امسال شکل اکران در تمام دنیا ناقص بوده و فیلم‌هایی اکران نشدند که می‌توانستند رقابت اسکار را پر و پیمان‌تر کنند، سال خوبی برای اسکار نخواهد بود. بسیاری از کشورها هم احتمالاً یک فیلم را برای رفع تکلیف به این جشنواره جهانی معرفی می‌کنند.
* اندکی فاصله با روایت رسمی
امیررضا مافی، دیگر منتقد سینمایی، درباره اینکه بین فیلم «درخت گردو» و «خورشید» کدام یک شایستگی بیشتری برای نمایندگی سینمای ایران در جشنواره اسکار را دارند، به خبرنگار ما می‌گوید: هر دو این فیلم‌ها دارای ویژگی‌های مثبت و منفی هستند. فیلم خورشید پخش بین‌المللی داشته و در جشنواره ونیز دیده شده است، به جشنواره‌های خارجی دیگر دعوت شده و مورد توجه منتقدان بوده است. ضمن اینکه به یک مسئله انسانی می‌پردازد؛ چرا که سینمای مجیدی در جهان با پرداختن به مسائل انسانی شناخته شده است.
وی ادامه می‌دهد: اما ضعفش این است که سینمای جهان نسبت به فیلم‌های مجیدی به جز فیلم «بچه‌های آسمان» واکنش مثبت و توجه جدی نداشته و همیشه در حد فیلم‌های متوسط به آثار این کارگردان نگاه کرده است.
وی درباره ویژگی‌های مثبت فیلم «درخت گردو» ساخته مهدویان، عنوان می‌کند: این فیلم یک بازیگر بین‌المللی به نام پیمان معادی دارد و جنایت بزرگ بمباران شیمیایی سردشت را روایت می‌کند که از این جهت فیلم مهمی است. برای ما هم مهم است، چون به جهان نشان می‌دهد که صدام چه فاجعه‌ای را برای مردم کشورمان رقم زد، اما رویکرد مهدویان در این فیلم با روایت رسمی نسبت به جنگ متفاوت است. نکته مهم و مثبت فیلم این است که زیست فاجعه را نشان می‌دهد، اما نکته منفی اینکه روایت فیلم با روایت رسمی، اندکی فاصله دارد.
وی می‌گوید: با وجود اینکه این فیلم یک بازیگر شناخته‌شده جهانی دارد، اما پخش جهانی نداشته که جزو ضعف‌های آن به شمار می‌رود، چون فیلم‌هایی که پخش جهانی ندارند، نسبت به فیلم‌هایی با پخش جهانی، با اقبال کمتری مواجه می‌شوند. از این منظر هر دو فیلم دارای ویژگی‌های مثبت و منفی هستند و باید دید کدام یک انتخاب می‌شوند.
مافی یادآور می‌شود: احتمال انتخاب فیلم «خورشید» بیشتر است، چون رویکرد و موضعی که آقای مجیدی در جشنواره ونیز داشت، ممکن است روی نظر هیئت‌انتخاب اثرگذار باشد.
وی با بیان اینکه هر دو فیلم، اقبالی برای بردن جوایز اسکار در بخش خارجی را ندارد، عنوان می‌کند: بعید می‌دانم که نماینده سینمای ایران در اسکار ۲۰۲۱ حتی جزو پنج فیلم اول باشد، ولی احتمالاً جزو ۲۰ فهرست اولیه خواهد بود، اما جایی در فهرست نهایی نداریم. از این منظر فرقی ندارد «درخت گردو» به اسکار برود یا «خورشید» چون هیچ‌کدام فیلم‌های کاملی نیستند و ضعف‌هایی دارند.
مافی درباره احتمال انتخاب فیلم دیگری به جز این دو فیلم، اظهار می‌کند: انتخاب متفاوت سال پیش خیلی محافظه‌کارانه بود و یک فیلم مستند را برای معرفی به اسکار انتخاب کردند تا درباره انتخابشان پاسخگو نباشند. بعید می‌دانم امسال چنین انتخابی را داشته باشند، چون به فشار و هزینه‌ای که سال گذشته برایشان ایجاد کرد، نمی‌ارزد.
*فرصتی برای معرفی سینمای ایران
جبار آذین، منتقد سینما و تلویزیون نیز درباره بخت آخرین ساخته مهدویان برای معرفی به اسکار، به خبرنگار ما می‌گوید: در میان تولیدات جدید سینمای ایران، فیلم مهدویان جزو آثاری است که به لحاظ ساختار و محتوا با تولیدات رایج سینمای ایران متفاوت است، چون نگاه انسانی و ارزشی به مسئله جنگ تحمیلی دارد و ممکن است مورد توجه هنرمندان جهان و داوران جشنواره‌های سینمایی قرار بگیرد.
وی با اشاره به محدودیت‌هایی که کرونا در برگزاری جشنواره‌های جهانی به وجود آورده است، خاطرنشان می‌کند: با اوضاعی که پدید آمده، سینماگران و آثار سینمایی جهان در یک حالت تعلیق قرار دارند و امکان حضور در جشنواره‌ای همچون اسکار می‌تواند انعکاس‌دهنده فرهنگ و منش جامعه ایران به مردم جهان باشد.
وی ادامه می‌دهد: اینکه فیلم «درخت گردو» بتواند در چنین جشنواره‌ای عرض‌اندام کند بعید است؛ چرا که سرمایه‌گذاران و مجریان جشنواره اسکار بیش از فرهنگ به سیاست و تجارت می‌اندیشند. در واقع اگر یک اثر سینمایی همسو و منطبق با سیاست‌های آن‌ها نباشد، دیده نمی‌شود. اینکه فیلمی ایرانی صرف‌نظر از مسائل سیاسی بتواند در اسکار جایزه بگیرد، دور از ذهن است.
آذین با بیان اینکه انتخاب‌های اسکار معمولاً انتخاب‌هایی سیاسی است، یادآور می‌شود: اگر ملاک صرفاً تکنیک، فرم و پردازش هنری باشد، آثار سینمایی هالیوود در سینمای جهان سرآمد هستند، ولی اگر مضمون ملاک انتخاب باشد، نگاه سیاسی غالب می‌شود. به نظرم همین که فیلم مهدویان یا مجیدی به اسکار برود موجب معرفی ظرفیت‌های سینمای ایران به جهان می‌شود، چه دست پر و چه دست خالی از اسکار برگردند.
این منتقد سینمایی درباره اینکه بخت فیلم «خورشید» برای معرفی به اسکار بالاتر است یا «درخت گردو» می‌گوید: با توجه به مضمون و محتوای ویژه فیلم خورشید، امکان اینکه این فیلم مورد توجه داوران جشنواره اسکار قرار بگیرد، بیشتر است. ضمن اینکه فیلم در جشنواره‌های خارجی مطرح شده و جوایزی را گرفته است.
آذین با بیان اینکه مضمون این فیلم جهت‌گیری سیاسی ندارد، توضیح می‌دهد: با توجه اینکه نگاه مجیدی به دنیای کودکان، نگاهی لطیف و انسانی است، احتمال دیده‌شدن فیلم خورشید نسبت به فیلم درخت گردو در اسکار بیشتر است.
