گرچه این روزها برگزاری همایش تجاری سه‌روزه میان ایران و اروپا به تأخیر افتاده، اما باید گفت این همایش در دل پروژه کلانی قرار دارد که کشورمان با مرکز تجارت بین‌الملل سازمان ملل و حمایت اتحادیه اروپا آن را به صورت مشترک و از سال ۹۷ کلید زده و اقدام‌ها و برنامه‌های پیرامونی آن همچنان در جریان است. علاوه بر آن، رئیس سازمان توسعه تجارت نیز چندی پیش از همکاری اطلاعاتی و آماری ایران با سازمان ملل و کمیسیون اقتصادی اتحادیه اروپا، با هدف طراحی راهبرد ملی صادرات ایران خبر داد.
جای خالی کشورهای منطقه‌ای در راهبرد ملی صادرات
به گفته حمید زادبوم، این یک قدم مثبت برای ادغام ما با تجارت بین‌الملل است و در آن بر ظرفیت صادرات ایران به اروپا تأکید می‌شود، اما نگاهی به آمارها نشان می‌دهد مقصد صادراتی ایران در سال‌های اخیر عمدتاً کشورهای منطقه‌ای و همسو در عرصه معادلات سیاسی و بین‌المللی بوده است.
براساس گزارش‌های منتشر شده، از میان ۲۰ کشور هدف صادراتی، تنها کشور اروپایی هدف صادراتی ایران در سال ۹۸، آلمان بوده که صادرات ما به این کشور در سال ۹۸ نسبت به سال ۹۷ از نظر ارزشی ۲۲درصد و از نظر وزنی ۳۸درصد کاهش یافته است.
اقدام‌های تقابلی و تحریم؛ رهاورد تدوین سیاست‌های غیربومی
در چنین شرایطی بسیاری از اقتصاددانان و تحلیلگران اقتصادی بر این باورند تدوین سیاست‌های تجاری کشور از سوی نهادهایی همچون مرکز تجارت بین‌الملل سازمان ملل و کمیسیون اقتصادی اتحادیه اروپا به نوعی افشای اطلاعات حیاتی کشور است و اروپایی‌ها با این اقدام به راحتی به داده‌ها و اطلاعات گلوگاه‌های کشور در حوزه صادرات دست می‌یابند و از این رهگذر مجموعه اقدام‌های تقابلی را در راستای اعمال تحریم‌ها و محدودیت‌های اقتصادی علیه ایران پیش می‌گیرند.
از منظری دیگر ، تدوین و پیاده‌سازی سیاست‌های صادراتی کشورمان با هدف ادغام در تجارت بین‌الملل می‌تواند آینده صادرات و تجارت کشور را در مسیر همان نیازها و خواسته‌های اروپایی‌ها قرار بدهد و برنامه پیشبرد اقتصاد بومی و خودکفا را به چالش بکشد.
سوئیفت؛ نمونه آشکار درز اطلاعات حیاتی
محمد امینی‌رعیا، مدیراندیشکده اقتصاد مقاومتی در گفت‌وگو با قدس اظهار کرد: ظاهراً اتحادیه اروپا به عنوان یکی از دستاوردهای برجام و مذاکرات آن، یک اعتبار پژوهشی را برای جمهوری اسلامی ایران در نظر گرفته و به همین دلیل سازمان توسعه تجارت ایران نیز برای استفاده از این اعتبار پژوهشی به اروپایی‌ها اعلام کرده در تدوین راهبرد ملی صادرات با ایران همراهی و تعامل کنند. انجام چنین کاری نیازمند اطلاعات بوده و بدیهی است تیم اروپایی برای اینکه این کار را انجام دهد، ابتدا از ما اطلاعاتی را درباره میزان صادرات، کالاهای صادراتی و کشورهای مقصد اقلام صادراتی درخواست کند و همین موضوع زمینه لو رفتن برخی اطلاعات حیاتی کشور را فراهم می‌کند که حتی آن را در اختیار پژوهشگران داخلی نیز نمی‌گذارند.
محمد امینی‌رعیا ادامه داد: ما در داخل کشور تیم‌های اقتصادی قوی، گروه‌های مطالعاتی و اندیشکده‌های بسیاری داریم که درباره موضوع‌های مختلف اقتصادی نظر و ایده دارند، اما مهم‌ترین مشکلشان عدم در اختیار داشتن اطلاعات است که سازمان توسعه تجارت و دیگر سازمان‌های مربوط، این اطلاعات را در اختیار قرار نمی‌دهند. این در حالی است که در دوران جنگ اقتصادی چنین اطلاعاتی به راحتی در اختیار نهادهای غربی قرار می‌گیرد و آن‌ها هم از همین اطلاعات کسب شده علیه کشور اقدام می‌کنند، چنانکه مسئله سوئیفت نیز به خوبی همین موضوع را به اثبات رساند. اروپایی‌ها همه اطلاعاتی که ما در سوئیفت داشتیم به راحتی در اختیار آمریکا قرار دادند و موجب شد مسیر صادراتی و ارزی کشور شناسایی و تحریم شود، در صورتی که مجموعه‌های داخلی می‌توانند برنامه راهبردی صادرات را تدوین کنند تا اطلاعات حساس اقتصادی افشا نشود.
صادرات به جیبوتی و سودان بیشتر از انگلیس و فرانسه است
وی تصریح کرد: تمامی این‌ها در شرایطی است که تجارت ایران با کشورهای غربی و اروپایی تقریباً صفر است. ما با اروپایی‌ها به غیر از نفتی که آن را هم به تازگی صادر کرده‌ایم و در حدود ۱۱ میلیارد دلار بوده، مراودات تجاری دیگری نداشتیم و کالایی از ما خریداری نمی‌کنند. عمده اجناسی که ایران از این کشورها وارد می‌کند جزو اجناس ضروری و راهبردی نیستند و می‌توان آن را به راحتی از دیگر کشورها تأمین کرد؛ بنابراین تجارت با اروپا هیچ مزیتی ندارد. در یک محاسبه‌ای که انجام دادیم، صادرات ایران به جیبوتی و سودان بیشتر از کشورهای انگلیس و فرانسه است، در چنین فضایی طبیعی است کشورهایی باید برای ما مهم و هدف صادرات و برنامه‌ریزی سیاست‌های تجاری باشند که حجم تبادلات تجاری با آن‌ها را داریم.
این کارشناس اقتصادی افزود: سازمان توسعه تجارت به جای اینکه تمرکز بر صادرات منطقه‌ای و تجارت با کشورهای منطقه را به عنوان یک اولویت راهبردی در نظر بگیرد، اما شاهدیم همایش تجارت با اروپا برگزار می‌کند. گرچه عمده صادرات ما به عراق، چین و کشورهای منطقه است، اما مسئولان درباره تجارت با اروپا سخن می‌گویند تا نشان دهند در جذب سرمایه‌گذاری اروپایی‌ها در داخل کشور موفق بوده‌اند. این در حالی است که برای سنجش میزان موفقیت عملکرد دستگاه تجاری و دیپلماسی اقتصاد کشور باید موضوع‌های ملموس و عینی همچون تعداد قراردادها و تعاملات اقتصادی صورت گرفته مورد بررسی قرار بگیرد. حتی آن زمانی که مورد تحریم نبودیم، حجم مبادلات اروپا قابل‌توجه نبود، چه برسد به دوره فعلی که میزان آن تقریباً به صفر رسیده است.
امینی‌رعیا همچنین درباره اقدام‌های ضروری برای سیاست‌گذاری صادراتی و بهبود آمار مبادلات تجاری گفت: در سطح کلان، اولویت تجاری و طراحی راهبرد اقتصادی ما باید در تعامل با کشورهای منطقه و کشورهایی که بیشترین مبادله اقتصادی را با آن‌ها داریم، قرار بگیرد. حتی خارج از منطقه نیز مناطق دوردستی همچون کشورهای آفریقایی و آمریکای‌جنوبی نیز فرصت بسیار خوبی برای ایران هستند.
انتهای پیام/
