در کشوری مثل ایران که سرانه مصرف نان بالاست کمبودها خیلی زود خودش را نشان می‌دهد. بارندگی که کم و زیاد می‌شود خیلی‌ها شرایط تولید گندم، آرد و نان را با وجود آن پیش‌بینی می‌کنند و کارشناسی شده در موردش حرف می‌زنند.
در چنین شرایطی واضح است زندگی کشاورز گندمکار، فعال صنعت تولید آرد و نانوا وابستگی شدیدتری به این تحولات داشته باشد. گرچه این موضوع برای فعالان این عرصه در ایران چندان صادق نیست! دولت سیاست‌های خاص خودش را دارد. همه چیز گندم، آرد و نان در سیطره دولت است.
از نرخ‌گذاری برای خرید گندم گرفته تا عرضه آرد به نانوایی‌ها و در نهایت قیمت فروش نان به مردم. آخرش این می‌شود که با شتاب گرفتن تورم، دولت برای اینکه تورم تأثیر کمتری بر قوت قالب مردم داشته باشد قیمت خرید تضمینی گندم را افزایش می‌دهد هرچند در نهایت بازهم قیمتی نیست که کشاورز را راضی نگه
دارد. کارخانه‌های تولید آرد با ظرفیت پایین فعالیت می‌کنند و نانوایی‌ها هم که دخل و خرجشان با هم جور درنمی‌آید از کیفیت و کمیت نان می‌زنند تا به تعادل برسند.
افت تولید در کنار کاهش انگیزه کشاورز برای تحویل محصولش با قیمت ۵ هزارتومانی که به‌تازگی برای خرید تضمینی از طرف دولت اعلام شده و شرایطی که کارخانجات تولید آرد و نانوایی‌ها دارند از جمله مسائلی است که اگر برای آن چاره‌اندیشی نشود باید منتظر عواقب آن در آینده بود. چنان‌که خیلی از کارشناسان تبعات آن را گوشزد کردند. ازجمله اینکه رئیس اتاق بازرگانی صنایع، معادن و کشاورزی ایران از احتمال بروز بحران در بازار گندم و قاچاق آن به خارج از کشور گفته و شرایط حاکم بر بازار آرد و گندم را بحرانی توصیف کرده بود.
کاهش ۴۰ درصدی تولید گندم
رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی می‌گوید: در کل فروردین امسال حدود ۵ میلیمتر و در مهر و آبان پارسال نیز حدود نیم میلیمتر بارش باران در استان ثبت شده که این وضعیت به گفته روستاییان، عشایر و کشاورزان در۵۰ سال اخیر بی‌سابقه است. محمدرضا اورانی می‌افزاید: خشکسالی موجود در استان که در دو بخش کاهش بارش و پراکندگی نامناسب بارش قابل بررسی است موجب نگرانی بیشتر شده است. وی اضافه کرد: امسال ۱۲۶ هزار هکتار از کشتزارهای استان زیر کشت گندم آبی و حدود ۱۴۲ هزار هکتار نیز زیر کشت گندم دیم رفته است و ۸۰ درصد سطح گندم دیمی به دلیل خشکسالی قابل برداشت نیست و نمی‌توان به آن دلخوش کرد. رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: در بخش گندم آبی نیز به دلیل تنش آبی موجود، پیش‌بینی می‌شود بین ۳۵ تا ۴۰ درصد کاهش تولید گندم را تجربه کنیم، به این ترتیب امسال تولید ۴۰۰ هزار تن گندم پیش‌بینی می‌شود که امیدواریم مشکل‌آفرین نشود.
دولت همه کاره در داستان آرد و نان
دبیر انجمن صنفی کارخانجات آرد خراسان هم در خصوص آنچه در حوزه آرد و نان در حال وقوع است با اشاره به اینکه همه چیز در این مقوله دست دولت است و به اصطلاح در مدار بسته حرکت می‌کند، گفت: در کشور ما همه چیز نان وابسته به دولت است. قیمت محصول گندم که حاصل دسترنج کشاورز است را دولت مشخص می‌کند، آرد و نان هم قیمت‌گذاری‌اش از طریق دولت صورت می‌گیرد. تورم هم اگر مثل این چند سال اخیر صعودی شود قیمت خرید گندم، تولید آرد و فروش نان تغییری نمی‌کند که این شرایط را برای کشاورز، کارخانه‌دار و نانوا سخت‌تر و سخت‌تر می‌کند. در کنار همه این‌ها هزینه‌های افزایش دستمزد، انرژی و سایر هزینه سربار جاری هم به دلیل ثبات در قیمت آرد طی چند سال مشکلات خاص خودش را دارد. محمد سپانلو ادامه داد: در این بین هزینه‌هایی هم که از سوی دولت به صورت مابه‌تفاوت به کارخانه‌داران تولید آرد پرداخت می‌شود با تأخیر زیاد صورت می‌گیرد که این خود معضلی دیگر برای صنف تولیدکننده آرد است. با توجه به کاهش ارزش پول انگیزه تولید به‌شدت کاهش پیدا می‌کند. به اعتقاد ما باید پروسه تولید نان از انحصار دولت خارج شود و دولت فقط نقش نظارتی داشته باشد.
فعالیت کارخانه‌های آرد استان با ۳۰ درصد ظرفیت
وی همچنین بیان کرد: پس از اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها مگر قرار نبود نان و آرد قیمتش آزاد شود چرا این‌گونه نشد؟ دولت به جای اینکه یارانه برای خرید گندم بپردازد همان پول را به صورت کارت خرید یا هر چیز دیگری به مردم بپردازد و به جای دخالت مستقیم در موضوع آرد و نان، قیمت نان را آزاد اعلام کند مثل سایر کشورهای دنیا، بی‌شک مدیریتی که از طرف بخش خصوصی صورت خواهد گرفت هم به ارتقای کیفیت نان می‌انجامد و هم اینکه از برخی رانت‌خواری‌ها در موضوع آرد و نان جلوگیری خواهد شد. دبیر انجمن صنفی کارخانجات آرد خراسان در مورد میزان تولید آرد در خراسان رضوی اظهار کرد: در حال حاضر ۳۰ کارخانه تولید آرد در استان فعال‌اند که توانایی تولید ۲ میلیون و ۴۰۰ هزار تن آرد در سال را دارند، اما در واقع این کارخانه‌ها با ۳۰ درصد ظرفیتشان فعالیت دارند و سالانه ۸۰۰ هزار تن آرد در خراسان رضوی تولید می‌شود.
داستان افزایش نرخ تورم و ثبات قیمت نان تا کجا دوام می‌آورد؟
رئیس اتحادیه صنف نانوایان مشهد نیز به شرایط موجود در بازار نان ایراد گرفت.
مصطفی کشتگر می‌گوید: مشکل اصلی فعلی در موضوع نان اضافه شدن هزینه‌های جانبی و تورم قابل‌توجهی است که در یک سال گذشته اتفاق افتاده است. با یک حساب سرانگشتی متوجه می‌شوید دستمزد کارگر، هزینه‌های خرید خمیر مایه، بالا رفتن تعرفه آب، برق و گاز و مواردی از این دست که تأثیر زیادی در مجموع هزینه‌های نانوایی‌ها دارد افزایشی غیرقابل مهار در این مدت داشته است. در چنین شرایطی با ثابت نگه داشتن قیمت آرد که ۷۵ درصد از قیمت واقعی آن را دولت به صورت یارانه پرداخت می‌کند خیلی نمی‌شود شرایط موجود را مدیریت کرد. وی نیاز هر نانوایی به کارگر را به طور متوسط پنج نفر ذکر و بیان کرد: در این شرایط که هزینه‌های نانوایی افزایش یافته و نرخ مصوب نان تغییری نکرده است نانوایان مجبورند کارگران خود را تعدیل کنند و این موضوع روی کیفیت پخت نان اثر می‌گذارد.
ردیابی ماشین‌های توزیع آرد
معاون برنامه‌ریزی و توسعه فرمانداری و عضو شورای آرد و نان مشهد نیز با اشاره به اینکه در حال حاضر توزیع آرد توسط شرکتی از بخش خصوصی انجام می‌شود، گفت: این شرکت ضمانت‌های لازم برای توزیع درست را داده تا مشکلی در زمینه توزیع آرد در مشهد پیش نیاید. شکوه میرشاهی در خصوص نظارت‌هایی که بر توزیع آرد در مشهد انجام می‌شود نیز اظهار کرد: طرح برکت در راستای همین موضوع اجرا شد که دبیرخانه آن نیز هنوز فعال است در این طرح تمامی مواردی که برای توزیع مشکل‌ساز بود مورد بررسی قرار گرفت و برای رفع آن اقدام شد و چنانچه مواردی از جمله جلوگیری از فروش آرد به صورت آزاد مهار شود، نشان می‌دهد از این طرح نتیجه لازم حاصل شده است. وی بیان کرد: روی ماشین‌های حمل آرد شرکت مورد قرارداد جی‌پی‌اس نصب شده که امکان ردیابی وجود دارد ضمن اینکه تجهیزات به‌روزتری نیز قرار است این ماشین‌ها داشته باشند تا این امکان را فراهم نماید که از کارخانه تا نانوایی تمام راه قابل رصد باشد، پس از تحویل هم آرد تحویلی با حضور بازرسان کاملاً مورد بازرسی قرار می‌گیرد.
