در همین راستا، براساس گفته روح‌الله ایزدخواه، رئیس کمیته خودرو کمیسیون صنایع و معادن مجلس، طرح در صف بررسی در صحن مجلس قرار دارد. در گفت‌وگویی با حجت‌الله فیروزی، سخنگوی کمیسیون صنایع و معادن، به بررسی مهم‌ترین مسائل و موانع بهبود شرایط بازارخودرو، نقش شورای‌رقابت، عرضه خودرو در بورس کالا و اثرات اجرایی شدن آن بر وضعیت بازار پرداخته‌ایم.
مهم‌ترین مسائل و علل نابسامانی بازارخودرو را ناشی از چه عواملی می‌دانید؟
متأسفانه به میزانی که تقاضا برای خرید خودرو در جامعه وجود دارد، تولید و عرضه انواع خودرو توسط خودروسازها صورت نمی‌گیرد و همین تناسب نداشتن میان عرضه و تقاضا سبب شده همواره شاهد بازارسیاه یا ثانویه‌ای در این‌باره باشیم. از سوی دیگر همین عامل موجب شده میان قیمت کارخانه‌ای خودروها با قیمت حاشیه بازار فاصله فاحشی را شاهد باشیم، بدین‌صورت که همواره یک قیمت حاشیه بازار وجود دارد که بیشتر از قیمت اعلامی خودروسازهاست.
مسئله بعدی که شاید ریشه در مشکل اول داشته باشد، این است که در کشور ما به خودرو به صورت یک کالای سرمایه‌ای نگاه می‌شود و بسیاری با هدف اینکه بتوانند در حوزه خودرو سرمایه‌گذاری کنند، وارد بازار آن می‌شوند و با ثبت‌نام خودرو به نام خودشان یا دیگر افراد، در این عرصه سرمایه‌گذاری می‌کنند.
همین موضوع سبب می‌شود تقاضا نسبت به مصرف و عرضه خودرو بالاتر برود و خودرو تولیدی به دست مصرف‌کننده واقعی از طریق کارخانه نرسد. این در حالی است که چون ظرفیت کارخانه‌های بسیاری از تولیدکنندگان محدود است و نمی‌توانند نیازهای بازار را سریعاً از کارخانه تأمین کنند؛ بنابراین افراد مجبورند خودرو را از بازار آزاد با قیمت گران‌تر تهیه کنند.
مشکل دیگر این است به دلیل وجود سیاست‌هایی که در سال‌های قبل بوده و عملاً هم منع قانونی ندارد، سیاست‌گذاری و ریل‌گذاری اشتباهی صورت گرفته که دولت‌ها اجازه واردات خودرو به میزانی که بتوانند بازار خودرو را متعادل کنند، نداشته‌اند. در حقیقت عدم‌همخوانی میزان تولیدات و عرضه و تقاضای محصولات خودرویی ناشی از فاصله و شکافی است که وجود دارد؛ بنابراین این فاصله را می‌توان با واردات خودرو مدیریت کرد تا وضعیت بازارخودرو بحرانی‌تر نشود. با این حال تنظیم‌بازار به وسیله واردات خودرو نیز عملاً امکان‌پذیر نیست زیرا نه‌تنها عوارض گمرکی ناشی از واردات خودرو بسیار گران است بلکه دولت‌ها با اعمال محدودیت‌ها سبب شده‌اند واردات خودرو به گونه‌ای که بتواند موجب تنظیم‌بازار شود، وجود نداشته باشد.
به نظرتان اقدام‌ها و قیمت‌گذاری‌ها توسط شورای‌رقابت و ورود این شورا به تعیین قیمت‌ها، چاره‌ساز مشکلات حوزه خودرویی خواهد بود؟
در حال حاضر شورای‌رقابت متولی و مسئول قیمت‌گذاری در بحث خودروهای داخلی است، موضوعی که هم خودروسازها و هم مردم از آن گلایه دارند. خودروسازها مدعی‌اند شورای‌رقابت متناسب با تورم و قیمت تمام‌شده محصولات در کارخانه‌ها قیمت‌گذاری نمی‌کند و قیمتی که این شورا در نظر می‌گیرد بسیار پایین‌تر از قیمت تمام‌شده کارخانه‌هاست. از سوی دیگر، مردم نیز نسبت به افزایش قیمت‌هایی که توسط شورای‌رقابت مطرح می‌شود و مجوز افزایش قیمت را برای چندین ماه به کارخانه‌دارها و خودروسازها می‌دهد، ابراز نارضایتی شدیدی دارند و عملاً هر دو طرف از عملکرد شورای رقابت ناراضی هستند. بسیاری معتقدند اصلاً شورای‌رقابت نباید در عرصه قیمت‌گذاری ورود کند و تنها باید زمینه رقابت را در کشور فراهم سازد، بدین‌صورت که ظرفیت‌های رقابت را فعال و دراین‌باره تصمیم‌سازی و سیاست‌گذاری کند.
مهم‌ترین محورهای طرح ساماندهی بازارخودرو و آخرین وضعیت آن به چه صورتی است؟
مجلس یازدهم از زمانی که شروع به کار کرد، طرحی را در دست بررسی قرار داد که هنوز هم در جریان است و جلسات متعددی با خودروسازها، قطعه‌سازان و فعالان بخش خودرو با دولت و مجموعه وزارت صمت درباره آن برگزار شده است. بدین‌ترتیب راهکار پیشنهادی مجلس این بود که خودرو در بورس عرضه شود تا در نتیجه آن قیمت‌گذاری خودروها رقابتی و آزاد شود؛ زیرا وقتی خودروها در بورس عرضه شوند، امکان اعمال کنترل‌ها در آنجا بیشتر است. همچنین سازوکارهایی در طرح دیده‌شده که مثلاً براساس آن هر فردی تا سه سال نمی‌تواند خودرو دیگری را برای بار دوم از بورس خریداری کند یا بفروشد. البته این طرح برای دوران نابسامانی بازار است و وقتی شرایط بازار خودرو بهتر شود، دیگر نیازی به اجرای آن نیست؛ بنابراین با اجرایی شدن طرح، تنها کسانی به سمت بورس خودرو می‌روند که مصرف‌کننده واقعی باشند. علاوه بر آن، طرح این را در نظر گرفته که مردم بتوانند قیمت تمام‌شده خودروها و آنالیز ساخت آن را به صورت برخط در سایت مشاهده کنند و بدانند قیمت خودرو مورد نظر در بورس چقدر است. بناست همین روند به مبنای رقابت در بورس تبدیل شود تا هر کسی که درصدد خرید خودرو است، بتواند با همان قیمت حاکم در بورس خریداری و رقابت کند.
طرح ساماندهی بازار خودرو، طرح کاملی است و موضوعاتی همچون راهکارهای بحث‌های ایمنی، خدمات پس از فروش و کیفیت نیز در طرح آمده است. طرح در حوزه‌های کارشناسی همچنان در حال بحث است و کمیسیون صنایع نیز در هفته‌های اخیر جلسات متعددی را با خودروسازها داشته و مباحث کارشناسی کماکان جریان دارد.
شاه‌بیت طرح، عرضه خودرو در بورس است و یکی از دلایل طولانی شدن بررسی و تصویب آن در صحن، وجود مخالفت‌ها و موافقت‌های جدی درباره طرح است. استدلال مخالفان طرح این است که چنین طرح و سازوکاری وجود ندارد و تابه حال نمونه مشابهی نداشته است، به همین دلیل امکان دارد در زمان اجرا به‌درستی اجرا نشود. در مقابل، موافقان طرح نیز معتقدند شاید تنها سازوکار تنظیم‌بخشی بازار خودرو در شرایط فعلی، عرضه خودرو در بورس باشد. بدین‌ترتیب اگر بتوان این اختلافات را رفع و نظرات موافقان و مخالفان را به یکدیگر نزدیک کرد، شاید از آن قانونی استخراج شود که مفید باشد.
با این تفاسیر، اگر قرار است بر همین تولید داخلی خودرو یعنی عرضه و تقاضای داخلی اتکا کنیم باید برای آن راهکاری مانند بورس داشته باشیم تا بتوان بازار خودرو را تنظیم کرد؛ اما اگر به دنبال انجام چنین راهکاری نیستیم، باید خلأ و فاصله موجود بین تولید و تقاضای خودرو را با واردات خودروهای خارجی پر کنیم تا بازار تنظیم شود. علاوه بر این‌ها، می‌توان جذابیت بازارخودرو را کاهش داد تا افراد در حوزه خودرو سرمایه‌گذاری انجام ندهند و سرمایه‌ها به حوزه‌های دیگر گسیل شود و عملاً کسانی مطالبه و تقاضای خودرو داشته باشند که مصرف‌کننده واقعی هستند.
به نظرتان اجرای طرح ساماندهی بازار خودرو چه اثراتی بر بازار خواهد داشت؟
اجرای این طرح چند تأثیر اساسی بر بازار خودرو دارد، نخست اینکه خودرو را از کالای سرمایه‌ای خارج و به یک کالای مصرفی تبدیل می‌کند. مورد دیگر اینکه، با اجرایی شدن آن تنها کسانی برای خرید خودرو به بورس وارد می‌شوند که مصرف‌کننده واقعی هستند. علاوه بر آن، به نظرم وقتی خودرو در بورس عرضه می‌شود قیمت را متعادل و منطقی می‌کند. در واقع عرصه بورس، عرصه رقابت است و همین طرح موجب می‌شود کیفیت و خدمات پس از فروش هم مورد توجه خودروسازها قرار بگیرد. به نظرم این طرح می‌تواند موارد گفته شده را رقم بزند، مشروط به اینکه قانون به خوبی اجرا شود؛ بنابراین اگر روند تصویب و اجرای محتوای طرح به همین روالی که گفته شد تصویب و اجرایی شود، می‌تواند نتایج خوبی را در عرصه تنظیم‌گری قیمت‌ها و متناسب‌سازی آن داشته باشد.
آیا عرضه خودرو در بورس موجب تشدید قیمت‌ها و نابسامانی بازار خودرو نخواهد بود؟
به نظرم این‌گونه نیست، زیرا از آنجایی که خودرو در بورس عرضه می‌شود دیگر کسی نمی‌تواند خودرو خریداری و در انبار دپو کند و شرایط و ضوابط خاصی گذاشته می‌شود؛ بنابراین همین عامل موجب می‌شود سوءاستفاده‌ها پیش نیاید و سوداگران نتوانند خودروها را بالاتر از ارزش واقعی آن بفروشند. بدین‌ترتیب شروط تعیین‌شده در طرح به نوعی خودبه‌خود تقاضا را محدود می‌کند و زمانی که تقاضا محدود شود، تولیدکننده‌ها بهتر می‌توانند میزان تقاضای واقعی خودرو را تولید کنند.
