اما این روزها این امر نتایج و بازخورد خود را نشان داد و با تغییر اقلیم کاهش سفره های آبی و بی تفاوتی به نابودی منابع طبیعی، فرسایش خاک و در نتیجه وقوع سیل ها موجب شده است. در این بین گرایش به ساخت سدهای زیرزمینی و بخصوص اجرای طرحهای آبخیزداری با هدف تقویت و تغذیه سفره‌های آبهای زیرزمینی راهکاری است که در سایه بی تفاوتی مغفول مانده است.

در دهه های گذشته بیشتر بارندگی ها در پاییز و زمستان به شکل برف بود. ماحصل این بارشها ذخیره حجم قابل توجهی از منابع آبی در دامنه کوه‌ها و در پایین دست سود بردن روستاییان و بهره برداران بود.

از سوی دیگر با ورود آب به زیرزمین، چشمه ها و قناتها پرآب می‌شدند که این روزها تغییر اقلیم و گرم شدن زمین موجب شده این بارندگی ها به شکل باران ظهور پیدا کند و حجم بالایی از منابع آبی ذخیره نشود و در نهایت شکل سیل به خود بگیرد. 

نعمتی که اکنون رنگ و بوی بلا به خود گرفته و انسان کنونی را به این فکر فرو برده تا برای کنترل سیل در کنار تقویت سفره‌های آبی زیرزمینی و ذخیره آن به دنبال راهکار باشد.

 سدسازی در دنیا منسوخ شده است

معاون آبخیزداری منابع طبیعی استان زنجان در این باره می‌گوید: با ادامه این روند حجم بارندگی ها به شکل برف از دسترس خارج می‌شود و چاره ای جز اجرای طرحهای آبخیزداری با سازه های مختلف برای کنترل سیل و حفظ پوشش گیاهی نداریم.

سید جمال موسوی با بیان اینکه در دنیای کنونی، سدسازی منسوخ شده و دولتمردان به این نتیجه رسیده اند که این شیوه روش درستی برای احیای منابع طبیعی و تقویت سفره های آبی زیرزمینی نیست، عنوان می‌کند: هزینه ساخت سد بسیار قابل توجه است؛ در حالی که اجرای یک پروژه آبخیزداری اندک بوده و نتایج آن در گذر زمان بروز پیدا می‌کند.

وی محدود بودن اعتبارات این بخش را یادآور می‌شود و  با ابراز تأسف می‌گوید: با وجود تأثیری که این طرحها در طبیعت و ذخیره سازی سفره های آبهای زیرزمینی دارد، در دراز مدت بروز پیدا می‌کند که متأسفانه محدودیت منابع مالی دامن این بخش را  برای اجرای عملیات گرفته است.

 آبخیزداری دیربازده، اما زیر بنایی است

وی با بیان اینکه عملیات آبخیزداری جزو اقدامهای زیربنایی و دیربازده هر کشوری است،خاطرنشان می‌کند: علاقه‌مندی مسؤولان به زودبازده بودن هر پروژه ای موجب شده تمایلی برای ساخت پروژه های آبخیزداری نداشته باشند و به خاطر زودبازده بودن سدسازی و تأثیر آن در صنایع، توجه به بخش آبخیزداری فراموش شده است.

با این حال، موسوی سدسازی را با هدف توسعه صنایع نفی نمی کند و می‌گوید: با توجه به محدود بودن زمین و بارش باید در ساخت سد به موقعیت مکانی مناسب و منطقه ای توجه شود. هم اکنون در سطح کشور برخی سدها ساخته شده که محدود بودن بارشها موجب شده ذخیره آبی این سدها بسیار اندک باشد.

موسوی می‌افزاید: در سایه نبود مدیریت جامع، برنامه ریزی و تصمیم های بدون کارشناسی موجب شده منابع آبی ذخیره شده از گزند بهره برداران و پدیده سیل در امان نباشد.

 مدیریت منابع آبی ضروری است

از سوی دیگر گرایش به سمت کاشت محصولات با مصرف آب کم نیز باید جزو سیاستهای بخش کشاورزی برای مدیریت مصرف آب باشد که در این راه شناسایی اراضی مستعد برای کشت گونه های پسته و زالزالک جزو برنامه های منابع طبیعی استان بوده است.

موسوی، پرهیز از کاشت صیفی جاتی همچون هندوانه که  مصرف آبی بالایی دارد،  گامی برای مهار مصرف آب یادآور می‌شود و می‌افزاید: این قبیل محصولات را می‌توان در اراضی پرآب کاشت یا حتی می‌توان برای تامین نیاز بازار نسبت به واردات آن اقدام کرد.

به گفته وی،گرایش به سمت کاشت محصولات با نیاز آبی اندک و پوشش گیاهی بالا همچون پسته وحشی، بادام و زالزالک و همخوان بودن با اقلیم استان ضرورتی برای همیشه است.

  روی خط قرمز

ایران در نقشه های جهانی جزو کشورهای دارای شرایط بد به لحاظ آبی قرار دارد که برای همین منظور برنامه ریزی جامع برای مدیریت آب لازم و ضروری است.

یک استاد دانشگاه نیز با بیان اینکه نقشه‌های اقلیمی سال2050 کره زمین از بحران و تنشهای آبی حکایت دارد، می‌گوید: در این نقشه ها ایران جزو کشورهای نیمه خشک کامل جای دارد که با این شرایط بحران عرضه و تولید آب در عرصه های منابع طبیعی مطرح است. 

خلیل آقاجانلو با اعلام اینکه اکنون در30 درصد شبکه های آبرسانی هدر رفت آب داریم، می‌افزاید: متوسط سرانه مصرفی آب در ایران 1700 لیتر است که اکنون به مرز 4500 لیتر در سال رسیده است.

وی، با تاکید بر اینکه گسترش صنایع مستلزم تأمین زیرساختها و جانمایی صحیح است،عنوان می‌کند: همین بی تفاوتی‌ها در گذر زمان موجب می‌شود، ذخایر آب زیرزمینی را فدای صنایع کنیم.  این استاد دانشگاه، هدر رفت آب را یکی از دغدغه های استان عنوان می‌کند و می‌افزاید: مصرف آب بالای 90 درصد گزارش شده که در این اوضاع واردات آب مجازی حایز اهمیت است. 

 بی تفاوتی به هشدارهای کارشناسان

این روزها گسترش ساخت و ساز صنایع، سد سازی و حتی اکتشاف معادن در حریم جنگل و مراتع موجب شده بیش از گذشته منابع طبیعی استان در معرض نابودی قرار گیرد. اما آیا مسؤولان و نیز صاحبان صنایع به این موضوع بی تفاوت هستند؟ مسؤول اداره مطالعات و مهندسی آبخیزداری استان در این باره می‌گوید: بی تفاوتی به منابع طبیعی در گذر زمان بروز پیدا می‌کند؛ برای مثال بحران آب به وجود آمده یا وقوع سیل در مناطق مختلف استان پیامد این امر بوده است.

بیات، با ابراز تأسف از بی تفاوتی به هشدارهای کارشناسان منابع طبیعی طی دهه‌های اخیر،عنوان می‌کند: سرانجام این بی‌تفاوتی روزی خود را نشان داد و تاکنون به مرز بحران در کاهش سفره های آبهای زیرزمینی رسیده‌ایم.