محسن پرویز معاون وقت فرهنگی این وزارتخانه در این زمینه بارها و در قالب مصاحبه‌های مختلفی روایت کرده است که وقتی دیده بسیاری از ناشران به اسم یارانه کاغذ، حواله‌های دریافتی کاغذ از وزارت ارشاد را در بازار آزاد به فروش می‌رسانند، به این فکر افتاده که باید این نظام را تغییر دهد و مقصد و مبدأ یارانه‌ها را نیز دچار تغییراتی کند.
پرویز البته هیچ‌گاه به این سؤال پاسخ روشنی نداد که چرا ناشران در آن زمان بجای تکیه بر فعالیت فرهنگی خود تمایل به سوداگری در بازار کتاب داشته‌اند و فروش کاغذ را به فروش کتاب ترجیح می‌داده‌اند.
با تغییر مسیر یارانه از ناشران به مخاطبان، یک اتفاق تکلیفی به اتفاقی تشویقی مبدل شد.
در دو دولت قبل این نظام یارانه‌ای هر سال با کاهش میزان اعتبار و تخصیص مواجه و در نهایت با تعریف سیستم بن کاغذی و در نهایت الکترونیک در قالب سهمیه اهالی قلم، روزنامه‌نگاران، دانشجویان، اساتید دانشگاه، طلاب و حوزویان و بخش اعظمی نیز در اختیار مدیران، تغییر ماهیت یافت و بخشی نیز در قالب یارانه‌های این وزارتخانه به ناشران برای فروش کتاب با تخفیف در نمایشگاه‌های کتاب درآمد.
اما نظام یارانه کاغذی و پس از آن کارتی نیز چاره کار نبود. گزارش‌‌های متعدد از تخلفات در این زمینه اعم از بازار سیاه خرید و فروش آن در میدان انقلاب تا مافیای تبدیل آن به پول نقد در نمایشاه کتاب و نیز حتی متقبل نشدن بانک عامل برای نقد کردن این بن‌های کاغذی، تنها بخشی از این سیستم معیوب بود که در ده سال قبل چرخه نشر کشور را به خود مشغول داشت.
کتابفروشی به وسعت ایران
نظام یارانه‌ای در دولت تازه نیز با همین سبک و سیاق ادامه دارد، با این تفاوت که در دو حرکت طی سال قبل تلاش شد تا یارانه خرید کتاب بدون طبقه بندی مخاطبان و تنها بر مبنای میزان خرید کتاب میان علاقه‌مندان توزیع شود. مؤسسه خانه کتاب با اجرای طرح کتابفروشی به وسعت ایران و اخیراً با اجرای طرح عیدانه کتاب در این زمینه تلاش قابل توجهی از خود نشان داده و آمارهای منتشر شده در این زمینه نیز حاکی از موفقیت آن بشمار می‌رود.
به گفته مجید غلامی جلیسه مدیرعامل مؤسسه خانه کتاب در طرح
«کتابفروشی به وسعت ایران» که در ایام هفته کتاب و به مدت 15 روز گذشته برگزار شد، ۲۱۵ کتابفروشی ثبت‌نام کردند که از میان آنها از حدود ۱۰۵ کتابفروشی در قالب یارانه حمایتی برای فروش کتاب‌هایشان با تخفیف، حمایت شدند. در این بازه زمانی مبلغ ۱۰۰ میلیون تومان یارانه به کتابفروشیهای یاد شده اختصاص یافت و کتاب‌های عمومی با ۱۵درصد و کتاب‌های کودک و نوجوان با ۲۰درصد تخفیف به فروش رسیدند.
این طرح در نهایت در بیست استان کشور به مرحله اجرا رسید و طی آن استان‌های تهران، اصفهان و خراسان رضوی به ترتیب با ۳۲، ۲۰ و ۱۰ کتابفروشی بیشترین سهم را در مشارکت در طرح کتابفروشی به وسعت ایران داشتند.
در مدت اجرای این طرح ۱۴هزار و ۴۳۵ نفر توانستند با استفاده از مزیت موجود در این طرح، کتاب‌های خودشان را از کتابفروشیهای یاد شده خریداری کنند که بیشترین سهم خرید هم به ترتیب مربوط به اصفهانی‌ها، تهرانی‌ها و گیلانی‌ها بود. با این وجود بیشترین میزان خرید به ترتیب مربوط به اصفهان، تهران و خراسان رضوی بود.
در طرح عیدانه کتاب اما همین اتفاق با حضور تمامی استان‌های کشور در دست اجرا قرار گرفت و مطابق با آن نیز هر فردی با ارائه کارت ملی در تمامی کتابفروشیهای شرکت کننده در این طرح در تمام ایران قادر شد که با بیست درصد تخفیف تا سقف یک‌صد هزار تومان کتاب خریداری کند که به عبارت دیگر شامل 20 هزار تومان یارانه برای هر ایرانی حاضر در این طرح می‌شد.
اصفهانی‌ها از همه جلو زدند
در طرح عیدانه کتاب که امروز روز پایانی برگزاری آن بشمار می‌رود، استان اصفهان با فعالیت 59 کتابفروشی توانسته است با نزدیک به 16هزار خریدار، در صدر استان‌های پرفروش کشور براساس تعداد خریدار قرار بگیرد. استان تهران با 86 کتابفروشی و بیشتر از 11 هزار خریدار و استان خراسان رضوی با 31 کتابفروشی و بیش از 8800 خریدار، جایگاه‌های دوم و سوم را تا پایان روز بیست و هفتم از این طرح از آن خود کرده‌اند.
همچنین کتابفروشیهای مهرگان (اصفهان)، شهر کتاب (خرم‌آباد) و کتاب آبان (مشهد) به ترتیب، پرفروش‌ترین کتاب‌فروشی‌ها در طرح عیدانه کتاب هستند.
بنا بر آمارهای مؤسسه خانه کتاب، بیش از 88هزار فروش به علاقه‌مندان مطالعه در ایام نوروزی و فروش بیش از 242 هزار نسخه کتاب ماحصل اجرای این برنامه و سامانه تازه توزیع یارانه کتاب در کشور بوده است، هر چند که از میان 360 کتابفروشی ثبت‌نام کرده در طرح عیدانه کتاب، 315 کتابفروشی توانسته‌اند با ارائه تخفیف 20درصدی به مشتریان خود، فعالیت خود را ثبت کنند؛ یعنی 46 کتابفروشی، فروش هیچ کتابی را در سامانه سراسری عیدانه کتاب، ثبت نکرده‌اند.
این آمارها و نیز مشاهدات حضوری از اجرای این دو طرح با وجود برخی نواقص، جدای از عدالت محوری در نظام توزیع یارانه و کاهش فساد ناشی از تصرف دولتی و شبه دولتی در آن می‌تواند نویدی برای تولد یک عامل انگیزشی تازه برای خرید کتاب در میان مردم باشد.
نظر شما