اعظم طیرانی: خدمات نوین کتابداری در ایران و برنامه ریزی های مستقل در این حوزه ازسال 1316 آغاز شد.

کتابخانه؛ اولین جایی که چراغهایش را برای چراغانی می برند


در این سال اولین دوره کلاسهای آموزش کوتاه مدت کتابداری در دانشسرای عالی تهران برگزار شد و برحسب ضرورت در سایر مراکز آموزشی مشابه نیز ادامه یافت . در سال نیز یک دوره پنج ماهه آموزش کتابداری در دانشگاه تهران برگزار گردید ودر سال 1331 نیز به همت «ناصر شریفی ؛اولین کتابدار ایرانی با درجه دکتری» چند دوره کوتاه مدت کتابداری برگزار شد.
تا سرانجام در سال 1345 و همزمان با تاسیس انجمن کتابداران ایران، اولین دوره کامل آموزش کتابداری در سطح فوق لیسانس در دانشگاه تهران تصویب و برگزارشد و پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران نیز توسعه این علم مانند سایر علوم بیش از پیش همزمان با پیشرفت علم در سراسر دنیا گسترش یافت. اما آنچه طی سالهای اخیر موجب گلایه و نارضایتی اغلب متخصصان و دانش آموختگان رشته کتابداری و اطلاع رسانی شده است، نام این رشته می باشد که بیانگر هویت واقعی آن نیست .البته بحث تغییر نام رشته کتابداری چندین سال است که موضوع و دغدغه اصلی دانشجویان و دانش آموختگان و همچنین جامعه کتابداری ایران است، اما اینکه چرا این مسأله تا این حد برای جامعه کتابداری ایران حایز اهمیت شده، سوژه ای شد تا گفتگویی با دکتر علی حسین قاسمی، رئیس کتابخانه مرکزی دانشگاه پزشکی جندی شاپور اهواز داشته باشیم تا به برخی از دلایل ضرورت تغییر نام رشته کتابداری و اطلاع رسانی بپردازد.

نگاه جامعه به رشته های دانشگاهی متأثر از نام آنهاست
دکترقاسمی در خصوص ضرورت تغییر نام رشته «کتابداری و اطلاع رسانی» می گوید : نام هر رشته مانند ویترینی است که آن رشته را به دیگران معرفی و نگاه جامعه را به سوی آن جهت دار می کند؛ زیرا دیگران در وهله نخست از ماهیت رشته تصور خاصی ندارند و اولین مواجهه آنان، با نام رشته است .
وی ادامه می دهد: نام رشته باید به گونه ای تداعی کننده موجودیت، خاصیت ذاتی و یا کاربرد آن در جامعه باشد؛ چون نام رشته های تحصیلی ماهیت آنها محسوب می شوند وعلاوه بر معرفی آنها به جامعه، ارتباط مستقیمی با نگرش دانشجویان و دانش آموختگان این رشته دارد، ضمن آنکه نام هر یک از رشته های دانشگاهی موجب ایجاد جاذبه هایی می شود که منجر به جذب افراد توانمندتری برای تحصیل در آن رشته خواهد شد.
به عنوان نمونه نام رشته های پزشکی و مهندسی موجب ترغیب افراد توانمند به تحصیل دراین رشته هامی شود.بنابراین،دو دلیل عمده می توان برای تغییر نام این رشته عنوان کرد؛ شناختی که دیگران نسبت به کاربرد آن در جامعه پیدامی کنند و موجب به کارگیری دانش آموختگان این رشته و در نتیجه اثرگذاری آنان در جامعه خواهد شد و همچنین نوع نگرش دانشجویان و دانش آموختگان این رشته که این مهم در ایجاد انگیزه و منزلت شغلی آنان بسیار حایز اهمیت است.
این عضو هیأت علمی دانشگاه همچنین اظهار می دارد : دانش آموختگان کتابداری، حتی با همین وضعیت کنونی آموزش و با وجود تفاوتهای گاه بسیار چشمگیری که در کمیت و کیفیت آموزشهای ارایه شده در دانشگاه های مختلف قابل مشاهده است، از مهارتها و «زبان مشترکی» برخوردارند که ابزار کمینه برای کار در محیط کتابخانه را برای آنان به عنوان یک نیروی متخصص فراهم می کند.به گفته وی، از جمله مهمترین عواملی که موجب ناکارآمدی یا انزوای شغلی و مهارتی کتابداران می شود، بی انگیزگی شغلی است که سلب نشاط حرفه ای آنان را رقم می زند ومی توان گفت، کاهش منزلت اداری، و از دست دادن مزایای شغلی پیامدهای منفی آن محسوب می شود.

جاذبه هایی که بر تغییر نام رشته دامن می زند

به اعتقاد دکتر قاسمی، آنچه به جاذبه «تغییر نام رشته» دامن می زند، چشم اندازی است که دانشجوی امروز از فردای شغلی خود می بیند و در چنبره « آینده هراسی»، راه گریزی برای آن می جوید، غافل از اینکه دوران دانشجویی، دوران خوش ابراز وجود در جمع کسانی است که او را باور دارند؛ زیرا وقتی در کتابخانه ای مشغول کار شد که رئیس آن، هیچ تخصصی در زمینه کتاب و کتابخانه ندارد، در چنین شرایطی آنچه در رفتار وی هویدا می شود و بر کارورزان یا مراجعه کنندگان این کتابخانه بیش تر اثر خواهد گذاشت - سردی وانزوای شغلی - خواهد بود.
دانشجوی ما شاید توجه چندانی ندارد که دوران دانشجویی، نعمتی است که با پایان آن متوجه می شود همه آرمانهای شغلی وی رؤیایی بیش نبوده است؛ زیرا با ورود به خیل دانش آموختگان، اگر موفق شود از موانع متعدد موجود بر سر راه استخدام بگذرد، و در کتابخانه ای مشغول به کار شود، در واقع به کنج انزوا قدم می گذارد؛ زیرا امروزه کتابخانه در تناقضی گرفتار شده که از یک سو چشم و چراغ آموزش و سازمان آموزشی شمرده می شود، و از سوی دیگر اولین جایی است که چراغهایش را برای چراغانی می برند.
رئیس کتابخانه مرکزی دانشگاه پزشکی جندی شاپور اهواز در ادامه می افزاید: هر چه کتابداران از عرصه دانشگاهی و بویژه از مراکز آموزش کتابداری فاصله می گیرند، انگیزه های آنان بیشتر رنگ و بوی دلسردی می گیرد، از کتابداری که در او اثری اندک از شور و گرمای «وظیفه تامین نیاز اطلاعاتی کاربران» مانده باشد، چه انتظار می توان داشت جز اینکه - خواسته یا ناخواسته - مثل هر کارمند دیگر، در چاله ناکارآمدی بروکراتیک گرفتار آید، و او نیز یکی باشد، همچون «کارمندان» دیگر، ونه یک « کتابدار»، و نه کسی که تصور می رفته توان بهره مندی از منابع اطلاعاتی و مهارت سازماندهی اطلاعات را دارد، و همکار متخصصان آموزش و یاور دست اندرکاران پژوهش است.

نبود نظام صنفی تخصصی کتابداری

دکتر قاسمی با ابراز گلایه از نبود نظام صنفی تخصصی برای رشته کتابداری اظهار می دارد : آیا می توان تنها به «انجمن علمی» کتابداری دلخوش بود، و امید داشت که آموزش های کتابداری طی دوران اشتغال، به مرحله میوه چینی و «کاربرد» برسد؟ آیا وجه «علمی» انجمن، جذابیت کافی برای جذب عموم کتابداران را دارد؟ تعداد محدود فارغ التحصیلان این رشته در جامعه که موجب گلایه اعضای انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران شده است، چه دلایلی دارد؟ یا مسؤولان و مدیران این انجمن را قبول ندارند؟ یا فعالیتهای بیشتری را از انجمن انتظار دارند؟ هر یک از اینها که باشد، دلیل کافی برای کم شمار بودن جلسات و مجامع یک انجمن علمی نیست. به گمان من، دلیل اصلی آن است که یک انجمن صرفاً علمی را کافی نمی دانند، نیازها و انتظارات دیگر و بیشتری از آن دارند.
به گفته این استاد دانشگاه، دانشجویان و دانش آموختگان رشته «کتابداری و اطلاع رسانی» حق دارند که انتظار بیشتری داشته باشند، و این حق باید در چارچوب دیگری برآورده شود. در برخی مواقع تصریح شده چارچوب انجمن علمی کتابداری و اطلاع رسانی ایران به امور علمی محدود است. از این رو قالب و چارچوب دیگری لازم است تا به نیازهای حرفه ای و تخصصی کتابداران پاسخ دهد و این جای خالی را- بویژه پس از دانش آموختگی فارغ التحصیلان این رشته - پر کند.
این مسؤول با اشاره به اینکه نگاهی به رشته های دیگر نشان می دهد که به هیچ وجه این راه بسته نیست، می افزاید: سازمانهای تخصصی متعدد نظیر «سازمان نظام پزشکی» و «سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی» برخی از نمونه های موجود هستند. وجود سازمانی از این دست، مثلاً با عنوان «سازمان نظام کتابداری» علاوه بر اینکه به تقویت جایگاه حرفه ای و نیز مهارتی کتابداران شاغل و رتبه بندی و اعتبارسنجی مهارتهای آنان می پردازد، راه چاره ای نیز برای بحران هویت و منزلت کتابداران در عرصه شغلی خواهد بود که این مهم می تواند تأکیدی بر ضرورت استفاده از متخصص کتابداری در مشاغل مرتبط با کتاب، کتابداری و اطلاع رسانی باشد.
دکتر قاسمی در خصوص اهمیت رشته کتابداری در آینده نیز می گوید: حتی با روی کار آمدن کتابخانه الکترونیک نیز نیاز به افراد متخصص در حوزه کتابداری را نمی توان انکار کرد؛ زیرا استفاده از این فناوری نوین نیز نیازمند افراد متخصص برای سازماندهی و دسترس پذیر کردن محتوای اطلاعاتی مورد نیاز مراجعه کنندگان است، بنابراین رفع مشکلات و دغدغه جامعه کتابداران از این رو حایز اهمیت است تا از این طریق بتوان بخشی از مشکلات پیش روی جامعه و نسل آینده کتابداران را برطرف کرد.

پخش زنده

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.