به گزلرش قدس آنلاین، 20 سال پیش ، یک بار ، معادله مرگ ، تا ته دره دنبالش رفته بود. وقتی اتوبوس حامل دانشجویان نخبه ریاضی در بازگشت از مسابقات دانشجویی در اهواز ، به جای تهران از  دره ای عمیق سردرآورد ، چراغ عمر 7 نخبه  ریاضی کشور خاموش شد. «مریم میرزاخانی» اما هنوز در آغاز راه بود و هوش و حواسش پی ِ معادله های دیگر . بنابراین ، مرگ هم انگار در محاسباتش او را از قلم انداخت. چراغ عمر «مریم» روشن ماند...ماند  تا 20 سال بعد روی تخت بیمارستانی در آمریکا ، این بار سرطان بهانه بشود و چراغ پرفروغ عمرش را خاموش کند. ریاضیدانی که  از چهار سال پیش به جنگ با فرمولهای پیچیده سرطان رفته بود ، دیروز تن به تقدیر سپرد و از میان ما رفت تا معادله چند مجهولی مرگ ، همچنان حل ناکرده باقی بماند.

خودت را جدی بگیر

 آن روزها هنوز هفده یا هجده ساله بود . اردوی تابستانی مرکز المپیاد و هفده هجده ساله هایی که از سروکول هم بالا می رفتند. «مریم» اما انگار رفتارش کمی بیشتر از سنش نشان می داد. سرش بیشتر توی کار خودش و فرمولهایش بود. «میم . میم» صدایش می کردند و گاه و بیگاه برای هوش سرشارش، جوک های بامزه و محترمانه  می ساختند. با دیگران وسط حیاط ایستاده بود به گفت و گو . نیسان وانت ، بارآورده بود و  راننده داشت دنده عقب حرکت می کرد و کم مانده بود کلی نابغه ریز و درشت ریز را زیر بگیرد! یکی از مدرسین به دادشان رسید ، دختر و پسرهای وحشت زده را جمع کرد ، شوخی و جدی گفت : «خودتان مواظب خودتان باشید! شاید شما فکر کنید آدمهای خاصی هستید. اما ما مثل شما زیاد دیده‌ایم. می‌آیند و می‌روند و بخشی از آمار می‌شوند! ما شما را جدی نمی‌گیریم. خودتان باید خودتان را جدی بگیرید...»! مریم شاید بیش از همه خودش را جدی گرفت . جدی گرفت و با جدیت به نابغگی ادامه داد.

زودتر از حد معمول

40 سال پیش ، در همین تهران خودمان برای نابغه شدن زاده شده بود. دوره ابتدایی را که تمام کرد ، به عنوان نخستین دانش آموزان استعدادهای درخشان به دبیرستان «فرزنگان» رفت. درخشش استعدادهای نهفته «مریم» خیلی زودتر از حد معمول آغاز شد. «عبادالله محمودیان» استاد دانشگاه صنعتی شریف در آن سالها یکی از مسئولان برگزاری المپیاد بود . او در خاطراتش گفته است : « سال ۱۳۷۲ «مریم» هنوز کلاس دوم دبیرستان بود. چون فقط سال سوم به بالا حق شرکت در آزمون المپیاد را داشتند از دکتر حدادعادل خواستم اجازه بدهد «مریم» در المپیاد شرکت کند ... شرکت کرد و انتخاب شد و دو سال پشت سرهم طلای جهان را گرفت».

نخستین های بی پایان

نخستین دختری بود که به تیم المپیاد ریاضی کشور رفت... نخستین دختری که در ایران طلا گرفت...نخستین دختر ایرانی که در المپیاد جهانی طلا گرفت ... نخستین دختری که در المپیاد ریاضی نمره کامل را گرفته بود و... این نخستین ها را همانطور تا 40 سالگی ادامه داد. تا جایزه معتبر « فیلدز» که آن را نوبل ریاضی می دانند و هر چهار سال یک بار به دانشمند برتر ریاضی جهان (با سن کمتر از 40 سال ) داده می شود . نابغه ، لیسانس و فوق لیسانسش را در دانشگاه صنعتی شریف گرفته و در نهایت بورسیه دانشگاه «هاروارد» شده بود تا این همه افتخارِ نخستین بودن را بزند به نام «زن ایرانی» . او نخستین زنی است که برنده جایزه «فیلدز» می شود و البته «فیلدز» تنها یکی از 13 جایزه و عنوان معتبر ریاضی است که او در 20 سال گذشته به دست آورده است.

نه نویسنده شد ، نه مهندس

استاد دانشگاه های «استنفورد» و «پرینستون» - خانم دکتر «مریم میرزاخانی» - با همه نابغگی و هوش سرشارش در کودکی تنها آرزو داشت نویسنده شود. آن روزها هنوز ریاضی و جذابیت هایش را کشف نکرده بود. چراغ اول را برادر بزگترش روشن کرد که یک بار روش ساده ای برای جمع کردن اعداد یک تا 100 را برایش توضیح داد. حتی بعدها وقتی به کلاسهای المپیاد رفت بازهم به فکر ریاضیدان شدن نبود. تصور می کرد قرار است مهندس شود. نشست و برخاست با ریاضی دوست های همسن و سال سرانجام کار خودش را کرد و «مریم» وقتی به خودش آمد که غرق شده بود در دنیای شیرین اعداد و فرمولها.

جواهر جهان ریاضی

«نجفی» مشاور رئیس جمهور و وزیر پیشین آموزش و پرورش ، چند روز پیش در باره اش نوشت : « او را می توان در عالم ریاضی با بزرگترین ریاضیدانان دنیا مانند «امی نوتر» مقایسه کرد و بدون شک آثار او در ریاضیات تا سال های متمادی مورد استفاده و بحث مجامع علمی ریاضی دنیا قرار خواهد داشت . اما آنچه مرا در طول این سال ها پیش از پیش از نبوغ ریاضی مریم تحت تاثیر قرار داده است، سجایای اخلاقی و به خصوص سادگی و تواضع علمی و سایر خلقیات نیکوی او است که از وی یک انسان به تمام معنا ساخته است . او واقعا یک جواهر است و نه تنها برای زن ایرانی که برای همه بانوان جهان می تواند الگوی فروتنی و انسان دوستی در کنار توانمندی علمی و ذهنی باشد. وی به کشورش ایران عشق می ورزید و در طول سال های اقامتش در آمریکا بارها به ایران سفر کرد و ریاضیدانان ایرانی را از نتیجه تحقیقات خود بهره مند ساخت».

شهود هندسی

نه علم ریاضی من و شما آنقدرها هست که بتوانیم از پیچیدگی روشهای حل مسأله ای که «مریم» ابداع کرد سر دربیاوریم و نه گزارش از شخص جای ریاضی پردازی است. پس اجازه بدهید فقط بخشی از بیانیه مطبوعاتی جایزه «فیلدز» را در باره اهمیت کار نابغه ایرانی اینجا بنویسیم : « اغلب به نظر می‌رسد که به خاطر پیچیدگی‌ها و ناهمگنی‌های فضاهای مدولی، این غیرممکن است که بشود مستقیم روی آنها کار کرد. اما نه برای «میرزاخانی». او شهود هندسی قوی‌ای دارد که به کمک آن می‌تواند مستقیما با هندسه فضاهای مدولی دست و پنجه نرم کند». اگر بازهم چیزی دستگیرتان نشده ، سخنان «بهرنگ نوحی» از استادان دانشگاه «کویین مری» را هم اضافه می کنیم : « نه فقط مسائلی که «مریم» حل کرده مسائل مهمی هستند، بلکه روش‌هایی که برای حل آنها ابداع کرده به دیگر ریاضیدان‌ها ابزار و دیدگاه‌های خوبی برای حل مسائل دیگر جهان ریاضی می‌دهد».

آهان... !

دو روز پیش از مرگش ... تنها دو روز مانده به قراری که با مرگ داشت ، 4 سال پس از تحمل درد و رنج سرطان ، سرحال و قبراق ، مثل دوران دانش آموزی اش ، مثل روزهای المپیاد های ریاضی ، نوشته بود: « هر چقدر بیشتر برای ریاضیات زمان گذاشتم، بیشتر هیجان زده شدم». سه سال پیش نیز در باره ریاضی گفته بود : « بدون علاقه داشتن به ریاضی ممکن است آن را سرد و بیهوده بیابید. اما زیبایی ریاضیات خود را تنها به شاگردان صبور نشان می‌دهد... پرارزشترین بخش ریاضی لحظه‌ای است که می‌گویی 'آها!'. ذوق کشف و لذت فهمیدن چیزی جدید. احساس ایستادن بالای یک بلندی و رسیدن به دیدی شفاف و واضح... ». اینجور نگاه کردن به پیچیدگی های ریاضی و جهان شگفت آورش نشان می دهد عمر «مریم» هرگز در برابر معادله های پیچیده و سنگین تسلیم نمی شد اگرچه در 40 سالگی به احترام معمای سترگ مرگ ، سکوت کرد!