در هر قسمت این مسابقه، سه گروه دونفره شرکت می‌کنند و در پایان تیم برنده اعلام می‌شود. پرسش‌های شفاهی درباره مسائل تاریخی و سیاسی معاصر، آرشیو تصاویر دیده‌نشده و شناخت شخصیت‌ها، از جمله آیتم‌های این مسابقه به شمار می‌روند. به تازگی انتشار یک ویدئوی کوتاه در رابطه با یکی از اجراهای این مسابقه موجب واکنش‌های قابل‌تأملی از سوی برخی رسانه‌ها از جمله بی‌بی‌سی‌فارسی شد. در این ویدئوی تقریباً یک دقیقه‌ای مجری برنامه پس از نشان دادن تصویری که در آن نزار زاکا، نازنین زاغری راتکلیف، عبدالرسول دری‌اصفهانی و جیسون رضائیان دیده می شوند، از شرکت‌کنندگان پرسش‌هایی را در مورد این جاسوس‌ها می‌پرسد که طرح این پرسش‌ها موجب خشم شبکه‌های رسانه ای معاند شد. این مسابقه تلویزیونی با تهیه‌کنندگی ناصر آراسته و امیرعلی آزادی و اجرای محمدرضا شهبازی در ۵۲ قسمت از شبکه افق پخش می‌شود. در ادامه با ناصر آراسته، یکی از تهیه‌کنندگان برنامه «رخداد» گفت‌وگو کردیم که مشروح آن را می‌خوانید.
انگیزه ساخت برنامه رخداد چه بود و چرا قالب مسابقه برای آن انتخاب شد؟
عوامل این برنامه پیشتر کارهای مشابهی در حوزه تاریخ انجام داده بودند. مثلاً برنامه «سرچشمه» برای شبکه پنج سیما، روایت تاریخ با آدم‌های دسته‌اولی بود که در آن حوادث دخیل بودند یا برنامه اینترنتی «رودررو» که در یک گفت‌وگوی چالشی به مرور تاریخ می‌پرداختیم. پس از پخش این برنامه‌ها، بازخوردهای مثبتی نسبت به مرور تاریخ داشتیم. واکنش مثبت مردم به مباحث تاریخی، ما را به سمتی برد که با جامعه مخاطب وسیع‌تری، مباحث تاریخی را مرور کنیم و برنامه فضای صمیمی‌تر داشته باشد و به همین دلیل قالب مسابقه انتخاب شد. اتاق فکر این برنامه شامل بنده، امیرعلی آزادی، سیدمحمدمهدی قادری، رضا ایروانی، میثم دانش، مهراد نجفی، امیرحسین ثابتی و احمد بروایه بودند. در آنجا قرار بود به راهکاری برسیم تا مرور تاریخ را به جامعه مخاطب وسیع‌تری داشته باشیم که به قالب مسابقه رسیدیم، چون در این قالب برنامه‌سازی بهتر می‌توانستیم با مردم ارتباط برقرار کنیم.
شرکت‌کنندگان این برنامه چطور برای حضور در مسابقه انتخاب شدند؟
در فراخوان اولیه که انجام شد بیش از 10هزار گروه نام‌نویسی کردند و هنوز هم ادامه دارد. برای اینکه بتوانیم ارزیابی اولیه‌ای داشته باشیم به صورت اتفاقی، شماره‌ها انتخاب می‌شد و با متقاضیان تماس می‌گرفتیم. افراد ساکن تهران به صورت حضوری و شهرستانی‌ها با تماس تصویری آنلاین، مصاحبه شدند. هر دو نفر که در یک گروه بودند باید به پرسش‌ها به صورت همزمان پاسخ می‌دادند. کار گروهی و سرعت پاسخگویی برایمان مهم بود. برای اینکه رقابت در مسابقه دارای توازن باشد نه اینکه یک گروه خیلی قوی یا یک گروه خیلی ضعیف باشد، براساس امتیازی که افراد می‌گرفتند، گروه‌بندی‌ها انجام شد.
پرسش‌های مسابقه بر چه مبنا و اساسی طراحی می شوند و چه ملاحظاتی را برای طراحی پرسش‌های مربوط به تاریخ معاصر در نظر می‌گیرید؟
ما در هر قسمت، از دوران قاجار تا زمان حال، پرسش‌های متعددی را طراحی کردیم تا این دوران تاریخی را مرور کنیم. بانک سؤالاتی داریم که متناسب با سختی گروه شرکت‌کنندگان، پرسش‌ها از بانک سؤالات انتخاب می‌شوند.
هدف ما این است که وقایع مهم تاریخ کشورمان مرور شود به‌ویژه مسائلی که متأخر است و درجه اهمیت بالایی دارد، چون اهمیت آن واقعه برای تاریخ کشورمان ملموس بوده است. این موضوع فقط شامل مسائل سیاسی نمی‌شود بلکه برخی پرسش‌ها مربوط به تاریخ دفاع‌مقدس و دوران پهلوی است. مثلاً در چند قسمت پیش، از شهید لشکری با 18 سال سابقه اسارت یاد کردیم که بازخوردهای بسیار خوبی داشت، بسیاری از جوانان نمی‌دانستند چنین شخصیت بزرگی را در دفاع‌مقدس داشتیم. ایشان نخستین رزمنده‌ای بود که در دوران دفاع‌مقدس اسیر و آخرین نفری هم بود که آزاد شد. سعی ما این است تنوع مسائل مختلف را در برنامه داشته باشیم و بخش‌هایی که دچار غفلت و فراموشی شده را یادآوری کنیم.
با وجود اینکه در عصر گردش اطلاعات به سر می‌بریم، منابع و روایت‌ها درباره برخی از اتفاقات روز سیاسی، مختلف و گاه متناقض است. هدف شما از طرح پرسش‌های سیاسی روز در برنامه چیست؟
اتاق فکر و گروه طراحی سؤالات برنامه از منابع متعدد بهره می‌برند، اما پرسش‌ها هم خیلی پیچیدگی ندارد. قرائت رسمی و اسناد منتشر شده قابل‌دسترسی درباره آن اتفاقات وجود دارد که می‌توان به جواب درست رسید. وقایع مشخص و آشکار است، ولی رسانه‌های معاند در پی انتشار قرائت‌های غیرواقعی از این وقایع هستند. تمام سعی ما بر این است که اسناد رسمی و واقعی را با مردم در میان بگذاریم. در واقع ما به دنبال بازنگری قرائت رسمی از اتفاقات معاصر هستیم که این قرائت رسمی، قابل استناد است. خوشبختانه آن‌قدر اسناد معتبر درباره اتفاقات روز وجود دارد که با مشکلی مواجه نمی‌شویم. وقایع تاریخی با شخصیت‌های مختلفی اتفاق افتاده است. مثلاً در یکی از برنامه‌ها نام و چهره چهار رئیس‌جمهور اخیر ایران را داشتیم و بر این باوریم که اگر قرار بر روایت تاریخ باشد، تمام افراد دخیل در آن اتفاق باید یاد شوند. نمی‌توان تک‌بعدی به روایت‌های تاریخی پرداخت.
در یکی از برنامه‌ها، پرسشی درباره چهره‌های جاسوس در ایران موجب خشم رسانه‌های معاند همچون بی‌بی‌سی شد، خودتان را برای این واکنش‌ها آماده کرده بودید؟
این رفتار و واکنششان برای ما قابل پیش‌بینی بود. اصلا قالب مسابقه را انتخاب کردیم که خود مردم، تاریخ را روایت کنند و قابل پیش‌بینی بود رسانه‌های معاند از این ماجرا عصبانی و ناراحت شوند، چون مردم، تاریخ را روایت می‌کردند. برنامه‌های متعددی درباره جاسوس‌هایی همچون جیسون‌رضائیان، نزار زاکا، نازنین زاغری و عبدالرسول دری‌اصفهانی پخش شده بود که کارشناس می‌آمد و حرف می‌زد یا در اخبار از آن‌ها گفته می‌شد، اما رسانه‌های فارسی‌زبان خارجی را چندان نگران و خشمگین نمی‌کرد و اینکه این برنامه عصبانی‌شان کرد زیرا در «رخداد» مردم دارند تاریخ را روایت می‌کنند. مثلاً نزار زاکا در مصاحبه با بی‌بی‌سی یا جیسون رضائیان در توییت‌هایش گله داشتند که چرا مردم ایران ما را جاسوس می‌دانند و این مسئله برایشان ناراحت‌کننده بود. مشکلی نداشتند که حاکمیت به آن‌ها جاسوس بگوید، اینکه مردم آن‌ها را جاسوس می‌دانستند عصبانی‌شان کرده بود. ما می‌خواستیم مردم خودشان تاریخ کشورشان را روایت کنند.
مخاطب این برنامه را افراد علاقه‌مند به مسائل سیاسی در نظر گرفته‌اید؟
مخاطب این برنامه همه اقشار جامعه هستند. در مرحله مصاحبه متقاضیان با تعداد زیادی از نوجوانان با تیپ‌های مختلف روبه‌رو شدیم که به واسطه این برنامه به مسائل تاریخی علاقه‌مند شدند. در مرحله اولیه شاید تعداد زیادی از آن‌ها به دلیل ضعف اطلاعات تاریخی، نمره قابل‌قبولی کسب نکردند، اما به آن‌ها منابعی را معرفی کردیم که پس از مطالعه، در قسمت‌های بعدی حضور یابند. یکی از اهداف ما این است که شرکت‌کنندگان از سنین مختلف در برنامه حضور پیدا کنند به‌ویژه نوجوان‌ها. ما محدودیت سنی یا دسته‌بندی جناحی در این برنامه نداریم و همه اقشار جامعه، مخاطب برنامه هستند. برنامه «رخداد» یک برنامه سیاسی نیست بلکه در دل یک مسابقه سرگرم‌کننده، تاریخ را روایت می‌کند که به ناچار ابعاد سیاسی هم پیدا می‌کند، اما اولویت ما سیاست نیست، اولویت ما مرور تاریخ است. مثلاً در بخش تصاویر چهارگانه یکی از برنامه‌ها، درباره خانم مرضیه دباغ، طرح سؤال داشتیم که دخترشان پس از برنامه، پیام دادند و تشکر کردند که یاد و نام مادرشان را زنده کردیم.
عجیب و دردناک است اینکه بسیاری از چهره‌های مؤثر در تاریخ معاصر کشورمان را نمی‌شناسیم.
متأسفانه همین‌طور است. سعی ما بر این است که در مرحله روایت چهره، تصویری جاندار و ماندگار را در ذهن مخاطبان ثبت کنیم.
چطور برای اجرا به محمدرضا شهبازی رسیدید؟
محمدرضا شهبازی اجراهای مختلفی در شبکه افق داشته است. در لحن و بیانش طنازی دلچسبی دارد که می‌تواند با مخاطب ارتباط قوی‌تری برقرار کند. از همه مهم‌تر اینکه نسبت به مسائل تاریخی، بی‌سواد نیست. دنبال این نبودیم که یکی فقط اجرا بلد باشد و از مسائل تاریخی سردرنیاورد. بسیاری از قسمت‌های برنامه باید روایت شود و فقط با یک پرسش قابل بیان نیست بلکه نیاز به شرح و بسط دارد. دنبال آدمی بودیم که نسبت به تاریخ ناآشنا نباشد، سابقه اجرا داشته باشد و با طنازی‌اش، اضطراب شرکت‌کننده را کم کند و محمدرضا شهبازی همه این موارد را داشت.
واکنش‌ها نسبت به برنامه چطور بوده است؟
برای ما انرژی‌بخش بوده است. مثلاً گفته‌اند در برنامه «رخداد» اتفاق نویی در روایت تاریخ رخ داده و از قالب خشک و قرائت رسمی به یک قالب جذاب و سرگرم‌کننده برای مردم رسیده است. خوشبختانه مردم لطف زیادی به ما داشتند که امیدوارمان کرده است. برنامه در 52 قسمت آماده می‌شود که پخش آن تا پایان سال ادامه دارد. اگر شبکه با ادامه ساخت برنامه موافقت کند، به دنبال تنوع‌بخشی در مراحل مسابقه و قالب‌های جذاب‌تری برای فصل‌های بعدی هستیم.
نظر شما