دری که با گذشتن از آن، چشمشان به دیدن ضریح شمس‌الشموس روشن می‌شود.«قاضی الحاجات» یکی از این درهای مسیر رسیدن به پابوس حضرت عشق بوده است. دری که حدود ۹ قرن، خیلی‌ها برای توسل به آقا و گرفتن حاجت، کنارش می‌نشستند.

مقصد، در خانه دوست

با سلامی از ته دل؛ سلامی که از کیلومترها دورتر تا رسیدن به این نقطه زیرلب تکرار کرده‌اند و حالا در فاصله چند متری گنبد، دست روی سینه می‌گذارند تا عرض ادب کنند؛ با ادبِ باطن و ظاهر، حاضرند برای زیارت، برای دعا، برای استدعا.

اینجا هر که آمده، راه خود را می‌داند. یکی فاصله کوتاه ورودی تا روضه منوره را در پیش می‌گیرد. زائری هم به سوی پنجره فولاد می‌رود. در این بین او که سلام خود را از کیلومترها دورتر آورده بود می‌داند که چه می‌خواهد، می‌داند برای تضرع به این درگاه، خود را به حرم رسانده است.‌ او دنبال یک در است. آنجا که بر در چوبی بزرگ دست می‌اندازد و می‌خواهد امام مهربانی او و خواسته‌اش را ببیند. مقصد او مانند خیلی از ملتمسان درگاه رضا(ع) در قاضی‌الحاجات است.

از داستان زائرانی می‌گوییم که تا اواسط دهه۵۰ این نقطه از حرم و این در را برای دخیل بستن انتخاب می‌کردند. دری که بیش از چهار دهه است به موزه آستان قدس رضوی منتقل شده است.

جانمایی در قدیمی در رواق سادات

سال ۷۳۵ هجری قمری است. استاد علی نجار نیشابوری آخرین میخ را به دری می‌کوبد که سال‌هاست در حریم قدسی رضوی جا خوش کرده است. به سفارش یکی از امرای وقت آمده این در چوبی دارالسیاده را تعمیر و مرمت کند. این‌ها را روی کتیبه‌ای نوشته‌اند که داستان مرمت در را روایت می‌کند.

حشمت کفیلی، کارشناس موزه آستان قدس درباره قدمت این در می‌گوید: «تا همین چند سال پیش پژوهشگران ساخت این در را در دوره ایلخانی یا تیموری می‌دانستند. اما براساس تحقیقات جدید مشخص شده این در ۱۰۰ تا ۲۰۰ سال قبل‌تر یعنی پیش از دوره ایلخانی ساخته شده است. سندی در مجموعه اسناد آستان وجود دارد که بر اساس آن قدمت این در به ۵۰۷ هجری می‌رسد».

این اثر هنری‌ در یکی از ورودی‌های دارالسیاده نصب بوده است. رواقی که یکی از قدیمی‌ترین رواق‌های حرم مطهر و یادگاری گوهرشاد خاتون است. در بخش غربی مسجد بالاسر حرم بنا شده و چون از قدیم و ندیم مکان تدریس علما و محل آمد و شد خاندان سادات بوده، نامش را «دارالسیاده» گذاشتند.

رواق دارالسیاده هم مانند سایر رواق‌های بزرگ حرم مطهر از طریق چند در به جاهای مختلف حرم راه داشته است. مثلاً درهایی به ایوان شمالی مسجد گوهرشاد می‌رسیدند. اما آن یکی که با مابقی درها فرق داشته «قاضی‌الحاجات» بوده است. قدیمی‌ترین در چوبی حرم مطهر که در شمال دارالسیاده قرار داشته و راه ارتباطی زائران از مسیر ایوان طلای صحن عتیق به روضه منوره محسوب می‌شده است.

روزگار قدیم زائران زیادی کنار این در می‌نشستند و بند دلشان را به گره‌چینی‌های نشسته روی در وصل و از امامشان حاجت دل طلب می‌کردند. این توسل‌ها در طول این سالیان آن‌قدر زیاد بوده که نقش روی 1.5متر پایین در به خاطر دست‌خوردگی‌های زیاد تا حدی کمرنگ شده است. اصلاً این در نامش را از همین توسل‌ها گرفته و قاضی‌الحاجات شده است.

شاهکاری  از چوب شمشاد و چنار

زائران با عنایت به باور قبلی عمیق خود به گره‌گشایی در این نقطه، ساعت‌ها کنار این در می‌نشستند. دقیقاً مشخص نیست از چه زمانی این باور در میان زائران و مجاوران شکل گرفته، اما نصب این در بزرگ و باشکوه به پیش از عصر ایلخانی برمی‌گردد.

دری که حاصل دست هنرمندان منبت‌کار است. همانطور که می دانید منبت‌کاری نام یکی از صنایع دستی در چندین کشور ازجمله ایران است. ریشه کلمه منبت از کلمه نبات گرفته شده و به معنی رویانیده است؛ گفته می‌شود این نام‌گذاری به این دلیل بوده که برجستگی گل و گیاه روی چوب و سنگ مانند روییدن گیاه روی آن بوده‌است. هنر منبت حکاکی و کنده‌کاری روی چوب است و از آنجایی که در گذشته به زیبایی مقبره‌ها و مزارات نسبت به سایر ساختمان‌ها بیشتر توجه می‌شده نمونه‌های این هنر را می‌توان در ساخت درها، منبرها و... این اماکن دید. گفته می‌شود از قدیمی‌ترین آثار منبت، یک لنگه در چوبی متعلق به مسجد جامع عتیق شیراز است. در قاضی‌الحاجات نیز یکی از نمونه‌های همین هنر قدیمی است.

درِ منبت‌کاری و گره‌چینی دارالسیاده دو لنگه به ارتفاع ۲۴۹، عرض ۹۹ و ضخامت ۳۰ سانت‌متر از جنس چوب شمشاد و چنار دارد. هنرمند سازنده‌اش با ظرافت و سلیقه تزئینات زیبایی را متناسب با سبک طراحی دوره‌اش روی چارچوب و لنگه‌های در ایجاد کرده است. سه حاشیه چارچوب در با تلفیق نقش گیاهی طرح گل نیلوفر آبی و نقش گره پنج و شش منتب‌کاری تزئین شده که روش متداولی در قرن هفتم و هشتم محسوب می‌شده است.