در بعضی از این نمایشگاه‌ها شرکت می‌کند؛ همین‌طورکه به‌تازگی نمایشگاه فرانکفورت به پایان رسید و اتفاقاً ایران هم در این نمایشگاه غرفه داشت. با توجه به اینکه نمایشگاه کتاب فرانکفورت علاوه‌بر اینکه یک اتفاق مهم در بازار عرضه کتاب است، نقش مهمی نیز در سهولت مذاکرات فروش حق انتشار و مجوز بین‌المللی کتاب‌ها دارد و ناشران، فروشندگان کتاب، کتابخانه‌داران، دانشگاهیان، هنرمندان، نویسندگان، شرکت‌های سازنده برنامه‌های کامپیوتری و چندرسانه‌ای و خدمات‌دهندگان همگی در این نمایشگاه شرکت می‌کنند، اما در همه این سال‌ها حضور ایران در این نمایشگاه‌ها چه دستاوردی برای ما داشته است؟
برنامه‌ریزی نمایشگاه‌های خارجی به کار ما نمی‌آید
کارشناسان حوزه نشر و نویسندگانی که سابقه حضور در نمایشگاه‌های خارجی را داشته‌اند، به‌طورکلی معتقدند حضور ایران در نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب زمانی تأثیر لازم را خواهد داشت که این حضور با برنامه‌ریزی و اتخاذ استراتژی همراه باشد.
بیوک ملکی که سابقه حضور در نمایشگاه «بولونیا» را دارد، معتقد است صرف حضور در نمایشگاه‌های خارجی تأثیری در روند برگزاری نمایشگاه‌های داخلی ندارد و نباید به‌دنبال دستاوردهای این حضور بین‌المللی باشیم.این شاعر کودک و نوجوان می‌گوید: علاوه‌بر اینکه باید یک استراتژی مشخص و معین برای حضور در نمایشگاه‌های خارجی وجود داشته باشد، دستورالعمل‌های آن کشورها هم برای کشور ما اجرا شدنی نیست؛ چون در کشورهای دیگر فعالیت‌های فرهنگی مخصوصاً نمایشگاه‌های بین‌المللی با برنامه‌ریزی همراه است، اما در ایران این هماهنگی و برنامه‌ریزی وجود ندارد.
ملکی می‌گوید: من سابقه حضور در نمایشگاه «بولونیا» را داشته‌ام و دیده‌ام که مدیر این نمایشگاه سی‌سال تجربه مدیریت برنامه‌ریزی این نمایشگاه را دارد و از کم‌وکیف آن به‌راحتی مطلع است. حتماً در آن کشورها رئیس جمهور و وزیر هم تغییر می‌کند، اما مدیر نمایشگاه ثابت است و قرار نیست دایم در حال آزمون و خطا باشد. این تفاوت در کشورهای دیگر و کشور ما وجود دارد و همین مسایل باعث شده نمایشگاه‌های کشورهای دیگر کاملاً از نمایشگاه کتاب تهران در کشور ما متفاوت باشد و تجارب ما هم به کار نمایشگاه‌های داخلی نیاید.
شاعر «در پیاده‌رو» با طرح این مسأله که دستورالعمل‌های نمایشگاهی که از یک‌سال قبل به جزیی‌ترین مسأله نمایشگاهش توجه کرده و حتی لیست مهمانانش هم مشخص است، برای نمایشگاه کتاب تهران که در فاصله دوماه باقی‌مانده به آغاز آن، تازه مسؤولانش می‌پرسند: «حالا چه کنیم و امسال چه کنیم؟» قابل اجرا نیست و ما را به این نتیجه می‌رساند که حضور در نمایشگاه‌های خارجی به‌عنوان تجربه فردی به کار شاعر و کسانی که در نمایشگاه حضور دارند می‌آید، اما به‌عنوان برنامه کاربردی به کار مسؤولان فرهنگی نمی‌آید.
دریافت تصویر واقعی و بلاواسطه
رؤیا صدر که سابقه حضور در نمایشگاه کتاب «مسکو» را دارد و به‌عنوان نویسنده در چند نشست و نمایشگاه شرکت کرده است، می‌گوید: با توجه به اینکه حضور من در این نمایشگاه‌ها با علاقه شخصی و هزینه خودم بوده است، پس همیشه در تجارب شخصی خودم از آن‌ها استفاده کرده‌ام و هیچ مسؤول فرهنگی از من نظر و پیشنهادی نخواسته است.این پژوهشگر و نویسنده طنزپرداز معتقد است: حضور در این نمایشگاه‌ها بین نویسنده ایرانی و مخاطب خارجی یک تأثیر دوسویه دارد؛ چون نویسنده ایرانی با فضای فرهنگی، فضای نشر و چاپ، و با نویسنده‌ها و فضای فکری‌شان آشنا می‌شود و همه این‌ها را در آثارش منعکس می‌کند.
صدر مهم‌ترین دستاورد حضور در نمایشگاه‌های خارجی را برای یک نویسنده، دریافت تصویر واقعی و بلاواسطه از فضای فرهنگی کشورهای دیگر می‌داند و با بیان یک تجربه می‌گوید: علی‌رغم آنچه که می‌گویند تیراژ کتاب در ایران پایین است و مخاطب ایرانی به کتاب بی‌توجه است و کتاب از سبد کالای خانواده حذف شده است، باید بگویم من در نمایشگاه کتاب مسکو متوجه شدم بی‌توجهی به کتاب فقط خاص مخاطب ایرانی نیست و یک مسأله جهانی است و تصویری که از مخاطب ایرانی ارایه می‌شود، یک تصویر واقعی نیست.
بنابه‌گفته این نویسنده آنچه در فضای فرهنگی جهانی دیده می‌شود این است که تیراژ کتاب در هیچ کشوری نجومی نیست و حتی یک ناشر مسکویی می‌گفت: کتاب‌های شعر آن‌ها هم در 200 نسخه منتشر می‌شود. البته منظورش شاعر شناخته شده نبود، اما شاعری که برای اولین‌بار می‌خواهد کتابش را منتشر کند در 200 نسخه چاپ می‌کند. با توجه به گفته‌های رؤیا صدر، دیدن این فضاها و شنیدن این اخبار باعث می‌شود تصویر واقعی از فضای فرهنگی جهان را ببینیم و منعکس کنیم.
شتاب به‌سمت نشر صنعتی
اما محمدعلی جعفریه مدیر نشر ثالث که امسال در نمایشگاه فرانکفورت حضور داشت، شرکت‌کردن ناشران ایرانی در نمایشگاه‌های کتاب خارجی نظیر نمایشگاه فرانکفورت را باعث آشنایی ناشران با صنعت روز نشر عنوان می‌کند و معتقد است: امروزه خرید و فروش حق کپی‌رایت در جهان بین ناشران متداول است و ناشران کشورهایی که حق مالکیت معنوی را به رسیمت شناخته‌اند، در این نمایشگاه به دادوستد این حقوق می‌پردازند، هرچند ایران این معاهده را امضا نکرده، ولی ناشران ایرانی با حضور خود و مذاکره برای این حقوق، خود را آماده می‌کنند تا زمانی‌که دولت معاهده را امضا کرد، به‌طور رسمی وارد این جرگه شوند.
جعفریه هم به کسب تجارب شرکت‌کننده‌های ایرانی در نمایشگاه‌های خارجی تأکید می‌کند و می‌گوید: اگر ناشران ایرانی به‌عنوان بازدیدکننده و یا غرفه‌دار در نمایشگاه شرکت کنند، به تجارب ارزنده‌ای دست پیدا می‌کنند و با توجه به اینکه صنعت نشر ایران چندسالی است که از حالت سنتی خارج شده و به‌سمت صنعتی‌شدن در حرکت است، پس مذاکره با ناشران و دست‌اندرکاران نشر دنیا به ما این فرصت را می‌دهد تا در رسیدن به این مقصود، یعنی نشر صنعتی شتاب بیشتری بگیریم و خطاهای احتمالی کمتر شود. امسال خوشبختانه با همدلی که بین ناشران مستقل و خصوصی با مسؤولین غرفه ایران انجام پذیرفت، شاهد حضور پربار ایران بودیم. غرفه آبرومند و برنامه‌های متنوع باعث شد که نشر ایران شاهد حضور پررنگی باشد که مطمئناً با ادامه آن در سال‌های دیگر نشر و فرهنگ ایران به جایگاه اصلی خود خواهد رسید.
