قدس آنلاین: درحالی‌که لحظه‌به‌لحظه به پایان مهلت یکماهه شورای امنیت برای تصمیم‌گیری درباره اقدام غیرقانونی آمریکا در درخواست فعال‌سازی «مکانیسم ماشه» باقی‌مانده، نگرانی محافل سیاسی کشورمان در میان بی‌اعتمادی تاریخی به اروپا درباره بازگشت احتمالی تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی ایران افزایش‌یافته است.
بدبینی نسبت به‌طرف اروپایی
دولت ترامپ دوشنبه ۲۰ مرداد و پس از دو بار تلاش ناموفق در شورای امنیت برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران، با ادعای عدم پایبندی کامل ایران به تعهدات برجامی خواستار فعال شدن مکانیسم ماشه شد؛ اقدامی که به دلیل خروج آمریکا از برجام و عدم امکان استناد این کشور به «اسنپ بک» با مخالفت دیگر کشورهای شورای امنیت مواجه شد. با این حال، واشنگتن همچنان اصرار می‌کند که فرایند ۳۰ روزه آغاز شده و در ۲۰ سپتامبر (۳۰ شهریور) به پایان خواهد رسید و صرف‌نظر از اینکه اعضای برجام و شورای امنیت چه اقدامی انجام می‌دهند، تحریم‌های بین‌المللی بار دیگر علیه ایران بازخواهند گشت. حالا اما این مهلت یکماهه تنها چند روز دیگر پایان خواهد یافت. درحالی‌که به نظر می‌رسد دولتمردان کشورمان بر روی شرکای اروپایی برجام در ناکام گذاشتن سیاست‌های خصمانه واشنگتن حساب ویژه‌ای بازکرده‌اند، تحلیلگران نسبت به همراهی اروپا با سیاست‌های کشورمان بدبین بوده و قدرت عمل محکم ایران را تنها واکنش منطقی در برابر زیاده‌خواهی‌ها ترامپ می‌دانند.
یا رومی روم یا زنگی زنگ
ایران در مواجهه با اروپا می‌تواند شمشیر بُرنده‌ای داشته باشد و آن شمشیر برنده تصمیمات پارادوکسی غرب در دو سال اخیر در مورد برجام است. «حنیف غفاری» کارشناس مسائل اروپا در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران دراین‌باره گفته است: پس از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای کشورهای اروپایی بیانیه‌ای را در بروکسل ارائه دادند و در آن متعهد به انجام تعهدات یازده‌گانه خود همچون مسئله خرید نفت، مسائل اعتباری، بیمه، مبادلات بانکی و سوئیفت شدند، اما در عمل هیچ‌گونه اقدام جدی در راستای تأمین تعهدات خود نکرده و درنهایت کانال اینستکس را به صورت گنگ، مبهم و غیرعملیاتی راه‌اندازی کردند که مبادلات چندانی هم در آن صورت نگرفت. غفاری افزود: مقامات کشورمان باید این مطالبه را از طرف اروپایی داشته باشند که دقیقاً در دو سال و چهار ماه اخیر که از خروج آمریکا از برجام می‌گذرد، چه گام عملی برای تأمین منافع ما به‌ویژه منافع اقتصادی برداشته‌اند؟ وی تصریح کرد: ایران باید از منظر یک طلبکار در مقابل اروپا ظاهر شود، نه صرفاً یک بدهکار که شنونده پیام‌های آن‌ها باشد.
در بن‌بست نیستیم
بااین‌وجود درحالی‌که تنها چند روز تا پایان مهلت بررسی درخواست آمریکا در شورای امنیت برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه مانده و در طول مدت گذشته کمترین تحرکی از طرف شرکای برجامی ایران برای جلوگیری از این روند صورت نگرفته، برخی تحلیلگران داخلی معتقد هستند اگر دولت در مقابل رویکرد خصمانه اخیر آمریکا کنش فعالانه‌ای صورت ندهد، با بازگشت تحریم‌ها وضعیتی بدتر از سال ۱۳۹۲ (اواخر دولت احمدی‌نژاد) ایجاد خواهد شد. این تحلیلگران با بیان اینکه ما در مقایسه با گذشته از نظر هسته‌ای هم برخی کارت‌های بازی‌مان را از دست داده‌ایم، معتقد هستند وضعیت کنونی مشابه سال ۱۳۸۲ است که ایران برای نخستین بار از طرف غربی به انجام فعالیت‌های مشکوک هسته‌ای متهم شد.
اما محمدصادق کوشکی، تحلیلگر حوزه سیاست خارجی در گفت‌وگو با قدس ضمن رد این سناریو که وضعیت کشور مشابه سال‌های ۸۲ یا ۹۲ است، گفت: معتقد هستم آن‌گونه که برخی می‌گویند ما در بن‌بست قرار نداشته و دست ما از اهرم فشار خالی نیست. حتی برخلاف نظر این عده من معتقد هستم از این شرایط به‌ظاهر بن‌بست هم می‌توانیم با دست پر خارج شویم، ولی این نیازمند یک اراده است و آن اراده عنصر کاملاً گمشده در دولت فعلی است؛ یعنی هر چه ما بنشینیم، راهکارهای پیش رو را بررسی و تجزیه‌وتحلیل کنیم، اما در مقام عمل اراده جدی برای اجرایی کردن آن‌ها نداشته باشیم، بی‌فایده خواهد بود. کوشکی دراین‌باره تصریح کرد: پس همان‌گونه که گفتم اعتقاد ندارم وضعیت مشابه گذشته است. این مشابه‌سازی‌ها کار را خراب می‌کند. وضعیت الآن مختص الآن است. نکات مثبت و منفی خود را دارد و این ما هستیم که باید با شناخت این نقاط خاص ضعف و قوت برنامه‌ریزی خاص خود را در راستای کسب حداکثر منافع ملی داشته باشیم.
بد یا خوب ربطی به تحریم ندارد
سال ۱۳۸۹ و درحالی‌که گفت‌وگوها درباره پرونده هسته‌ای بین ایران و پنج قدرت هسته‌ای به بن‌بست خورده بود، برای تغییر معادله گفت‌وگو با ابتکاری که از سوی تهران صورت گرفت، دو کشور برزیل و ترکیه به‌عنوان میانجی وارد گود شده و تلاش‌های جمهوری اسلامی برای دستیابی به سوخت هسته‌ای موردنیاز رآکتور تحقیقاتی وارد مرحله جدیدی شد. حال هم به نظر می‌رسد ابتکاراتی این‌گونه می‌تواند در کاهش تنش ایران و آمریکا بر سر تمدید یا عدم تمدید تحریم تسلیحاتی کشورمان راهگشا باشد.
محمدصادق کوشکی اما می‌گوید در شرایط کنونی بر روی سازمان‌های بین‌المللی دیگر برای ورود در تنش اخیر و میانجیگری دراین‌باره نمی‌توان حساب کرد؛ چراکه دولت ترامپ اصولاً نظر هیچ‌کدام از این نهادها را اگر در جهت منافع این کشور نباشد، نخواهد پذیرفت. وی ادامه می‌دهد: ورود دیگر کشورها هم همین‌گونه است و اصلاً نیاز نیست سراغ دیگر کشورها برویم. نکته مهم این است که در شرایط حاضر اگر ما برای خروج از این فضا اراده قوی داشته باشیم، می‌توانیم با کارت چین و روسیه بازی کنیم و موقعیت‌های دیگر هم وجود دارد، به شرط اینکه این اراده وجود داشته باشد. چین و روسیه اکنون با ۲۰ سال پیش تفاوت بسیاری داشته و قدرت تعیین‌کننده بیشتری درصحنه جهانی دارند. دیگر آن جهان تک‌قطبی بعد جنگ سرد نیست که آمریکا هر چه بگوید انجام شود. از سوی دیگر مسکو و پکن نیز مانند تهران در تیررس تحریم‌های آمریکا قرار دارند و طبیعتاً با این کشور سرشاخ هستند و این مسئله آن‌ها را بیشتر از گذشته در حمایت از ما مصمم می‌کند. کوشکی در انتها سناریوهای مختلف در مورد تمدید یا عدم تمدید تحریم‌های تسلیحاتی علیه کشورمان را بی‌اهمیت دانسته و تصریح کرد: بدترین سناریو احتمالی روزهای آینده بازگشت تمامی تحریم‌ها علیه کشورمان است؛ اما حقیقت آن است که این اتفاق درصحنه میدانی اثر چندانی نخواهد داشت. وضعیت فعلی کشور هر چه که هست؛ بد یا خوب ربطی به تحریم ندارد، بلکه محصول کم‌کاری در داخل است. واشنگتن پیشتر تمامی ابزارهای تحریمی خود علیه جمهوری اسلامی را عملیاتی کرده و عملاً هیچ‌چیز جدیدی در چنته ندارد، پس اگر اراده حل مشکلات با تکیه بر توان داخلی را داشته باشیم، می‌توانیم از پس مشکلات براییم. عدم اقدام متقابل در برابر بی‌عقلی‌های بی‌مهابای دولت ترامپ، یعنی فرستادن پالس ضعف به غرب، بی‌میلی به شرق، بست ناامیدی در داخل و گره زدن حل مشکلات معیشتی به انتخابات آمریکا.
انتهای پیام/
