همراستا با این موضوع تغییر و تحولات جهانی از باب شکل‌گیری طیف‌ها و ائتلاف‌های جدید، با توجه به رخداد اخیر هم مورد توجه هست. در این باب مواضع کشورهای عربی در قبال جنگ میان روسیه و اوکراین از سوی تحلیلگران زیر ذره‌بین است. به نظر در این مسیر تغییر مواضع از سوی کشورهای عربی در خصوص هم پیمان سنتی و راهبردی‌شان آمریکا کمی مشهود است. هرچند این تغییرات آرام بوده و با شیب ملایم در حال اتفاق است، اما بیانگر نوعی فرار از «منازعه – تنش فراگیر» بین آمریکا و روسیه است. کشورهای عربی در تلاش‌اند ضمن حفظ روابط خود با ایالات متحده، کمی از واشنگتن فاصله گرفته و با نزدیک شدن به روسیه، از منافع اقتصادی و سیاسی این روابط بهره مند شوند.
اعراب تحت فشار غرب
در این راستا همین چند روز پیش بود که وزرای خارجه هفت کشورعربی (گروه تماس) درباره نقش دیپلماتیکشان در رسیدن به راه حلی مسالمت‌آمیز برای بحران اوکراین به ویژه در حوزه‌های امنیت غذایی و انرژی گفت‌وگو کردند. «احمد ابوالغیط» دبیرکل اتحادیه عرب اعلام کرد کشورهای عربی تحت فشار غرب برای
«رد عملیات ویژه نظامی روسیه در اوکراین» و محاصره روسیه هستند، ولی کشورهای عربی در قبال فشارها ضعیف نخواهند شد. ابوالغیط افزود: زمانی که قیمت مواد غذایی در جهان دو برابر می‌شود، جنگ باید متوقف شود؛ یک موضع عربی واحد در خصوص بحران روسیه و اوکراین وجود دارد.
نباید از یاد برد بسیاری از کشورهای عربی عمدتاً برای تأمین نیازهای داخلی خود به واردات گندم روسی یا اوکراینی وابسته هستند؛ کشورهایی مانند یمن، لبنان، لیبی، مصر، تونس و الجزایر. این‌ها عموماً کشورهایی هستند که از بحران‌های معیشتی رنج می‌برند و جنگ روسیه با اوکراین ممکن است رنج مردمشان را در نتیجه افزایش احتمالی قیمت گندم در نتیجه کمبود عرضه در بازار جهانی بیشتر کند. خبرگزاری آناتولی هم در گزارشی ضمن اشاره به همین نکته اعلام کرد در بحران اوکراین، کشورهای مصر، عراق و سایر دولت‌های منطقه به تقویت همکاری‌های اقتصادی و مبادلات تجاری با روسیه و چین تمایل داشتند. به همین خاطر برخی از مراکز تصمیم‌گیری آمریکایی گسترش روابط امنیتی و اقتصادی روسیه و چین با تعدادی از کشورهای خاورمیانه را چالشی از سوی مسکو و پکن برای منافع آمریکا در منطقه می‌دانند. کشورهای عربی نگرانند با ورود آمریکا به درگیری، منطقه به میدان رقابت‌ها و تکالیف جدید غربی تبدیل شود.
سعودی و به چالش کشیدن آمریکا
بیشتر کشورهای عربی در تلاش‌اند برای حفظ روابط متوازن با مسکو و واشنگتن، در راستای در امان ماندن از فشار واشنگتن، هیچ موضع سیاسی مؤثری در مورد بحران بین روسیه و اوکراین اتخاذ نکنند. با این حال، کشورهایی مانند سوریه، عربستان سعودی، امارات، عراق، الجزایر و کشورهای دیگر منطقه به دلیل نیازشان به صنایع نظامی و مشارکت سیاسی با روسیه به دنبال حفظ روابط خود با مسکو خواهند بود.
اما در تحلیل جالبی «عبدالباری عطوان» سردبیر روزنامه رأی الیوم به نکته مهمی اشاره می‌کند. او معتقد است عربستان سعودی قصد دارد ایالات متحده را در بحران اوکراین به چالش بکشد. «محمد بن سلمان» به‌تازگی در تماس تلفنی با «امانوئل مکرون» رئیس جمهوری فرانسه تأکید کرد به توافق اوپک پلاس درباره میزان تولید نفت با روسیه متعهد است. این اعلام پایبندی به توافق مذکور در شرایطی که غرب به واسطه جنگ در اوکراین و قطع نفت جریان نفت روسیه به اروپا به‌شدت با بحران مواجه شده و از شرکای عربش توقع همکاری برای تزریق بیشتر انرژی به بازار را دارد، از دید تصمیم‌سازان کاخ سفید چیزی جز همراهی ریاض با سیاست پوتین تلقی نخواهد شد.
عرض اندام کشورهای عربی
در نهایت اینکه از ابتدای جنگ اوکراین، کشورهای عربی موضع بی طرفی فعال را اتخاذ نموده و در سازمان ملل به طرح آمریکا در محکومیت حمله روسیه به اوکراین رأی ممتنع داده‌اند. رأی ممتنع در کنار همراهی با سیاست‌های نفتی واشنگتن به نوعی ناظر بر فاصله گرفتن از مواضع ایالات متحده محسوب می‌شود؛ چرا که به منزله عدم تأیید اقدام کاخ سفید به عنوان طراح اصلی این قطعنامه و البته از سوی دیگر ناظر به محکومیت جنگ و آتش افروزی روسیه است. در آخرین مورد هم نشست اضطراری اتحادیه کشورهای عربی که در سطح نمایندگان این کشورها در قاهره به ریاست کویت برگزار شد، از صدور هرگونه بیانیه در مورد تأیید یا محکومیت عملیات نظامی روسیه در اوکراین خودداری کرده و حاضران در این نشست صرفاً به بیان عباراتی همانند «ضرورت احترام به قوانین بین‌المللی و منشور سازمان ملل متحد و حل مسالمت آمیز بحران اوکراین» اکتفا کردند. این تقریباً موضع همه کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس و منطقه غرب آسیاست که نشان دهنده تغییر آرام رویکرد و عرض اندام این کشورها در قبال متحد دیرین خود یعنی آمریکاست.
خبرنگار: زینب اصغریان
