قدس آنلاین: هر چند رهبر انقلاب در پیام آغاز سال تلاش‌های انجام شده در رسیدن به اهداف رونق را ستودند، اما با ارزیابی میزان پیشرفت شعار رونق تولید، حجم تولیدات را برای اقتصاد ایران را ناکافی دانستند و افزودند: برای محسوس شدن فعالیت‌ها در زندگی مردم نیاز است، حجم تولیدات تا ۱۰ برابر شرایط سال ۱۳۹۸ افزایش یابد و تولید به جایی برسد که در زندگی مردم اثر بگذارد.
آمارها نشان می‌دهد نرخ رشد اقتصادی ایران از سال ۱۳۸۷ به این سو با نوسان بالا و شتاب پایین مواجه شده و نرخ تورم ایران به طور میانگین دست کم چهار برابر نرخ تورم متوسط جهان بوده است. علاوه بر این شاخص‌هایی مثل اشتغال، سرمایه‌گذاری و صادرات نیز با سطح انتظارات و نیازهای جامعه مطابق نیست.
این روزها علاوه بر تأثیر منفی و تخریبی تحریم اقتصادی، شاهد یورش دهشتناک ویروس کرونا بر کسب و کارها و اقتصاد خانواده‌ها هستیم. آمارهای در دسترس نشان می‌دهد رقمی نزدیک به ۱۵میلیون از ۲۴ میلیون شغل موجود در ایران را شغل‌های خرد به معنای شغل‌های خانوادگی تشکیل می‌دهند که در معرض اپیدمی ویروس کرونا با تهدید مواجه هستند. مجموعه این شرایط موجب شده است مقام معظم رهبری در نام‌گذاری امسال باز هم اولویت را به تولید بدهند و از همه مدیران، سیاست‌گذاران و شهروندان خواسته‌اند راه برای جهش تولید هموار شود. جهش اما به گفته کارشناسان، فوریتی است که با حداکثر قدرت ایجاد می‌شود. جهش؛ چابک، قابل کنترل و میانبر است و در صورت انحراف خاصیت خودترمیمی دارد، حال پرسش اینجاست که جهش تولید چگونه عملیاتی می‌شود.
مالیات ابزار رونق تولید و تسهیل سرمایه‌گذاری
فرهاد دژپسند، وزیر امور اقتصادی و دارایی معتقد است که تحقق جهش تولید در چارچوب پنج محور تأمین مالی، تقویت سرمایه‌گذاری، توسعه تجارت خارجی، بهبود محیط کسب و کار و انضباط مالی و مولدسازی دارایی‌های دولت جای می‌گیرد. به گفته دژپسند نظام‌های بانکی، بیمه‌ای و گمرکی را باید در خدمت تولید و تجارت درآوریم و نظام مالیاتی را با همین نگاه بازآرایی کنیم.
وی تأکید دارد که مالیات با وجود اینکه باید در سال جاری نقش اساسی در تأمین مالی کشور ایفا کند، در این زمینه باید ابزاری برای تسهیل سرمایه‌گذاری و رونق تولید باشد. گمرک هم به علت نقش بسزایی که در تجارت خارجی دارد باید ابزاری برای سهولت صادرات کالاهای غیرنفتی و واردات کالاهای اساسی، سرمایه‌ای و مواد اولیه که در داخل تولید نمی‌شود، باشد.
نقش بخش خصوصی در رسیدن به جهش تولید
به گفته وزیر اقتصاد، برای جهش تولید دولت یکسری وظایف دارد و فعالان اقتصادی و مردم هم وظایفی دارند. دولت در وهله نخست باید با ایجاد قوانین در محیط کسب‌وکار، شرایط را برای سرمایه‌گذاری، استفاده از ظرفیت تولید و ایجاد فرهنگ مصرف در راستای جهش تولید فراهم کند.
وی با بیان اینکه بخش خصوصی و فعالان اقتصادی باید از این فرصت طلایی استفاده کنند و گام‌های اساسی در راستای ساماندهی تولید بردارند، می‌گوید: اکنون صادرات برای فعالان اقتصادی به صرفه است و واردات به صرفه نیست. باید بتوانیم با بهبود کیفیت، تولید و دستیابی به مزیت نسبی در صادرات، نیاز به واردات را کاهش دهیم.
دژپسند می‌گوید: برای تحقق شعار امسال باید از مردم بخواهیم که مصرف تولیدات داخل را ترجیح بدهند و از تولیدکنندگان این انتظار را داریم که با بهبود کیفیت و مناسب‌سازی قیمت شرایط را برای تحقق این شعار فراهم کنند. به گفته وی، مصرف تولیدات داخلی از سوی مردم، بهبود کیفیت و قیمت مناسب محصولات تولیدی در کنار هم می‌تواند این شعار را عملیاتی کند.
ضرورت تحریک تقاضا با دیپلماسی اقتصادی
عباس تابش، معاون وزیر اقتصاد نیز بر این باور است که جهش تولید مستلزم ایجاد بسترهای لازم برای تحریک تقاضا در بازارهای داخلی و خارجی است.
طبق آنچه تابش می‌گوید برای تحریک تقاضای بازار مصرف داخلی توجه به چند نکته از قبیل تأکید بر مدیریت واردات، جلوگیری از واردات کالاهای مشابه ساخت داخل، مبارزه با قاچاق کالا و... بسیار ضروری است. جدا از این، تولیدکنندگان هم بایستی با تولید کالاهای استاندارد و کیفی ضریب بازارپسندی محصولات ساخت داخل را به شدت افزایش دهند.
به گفته وی، برای توسعه بازارهای خارجی باید گام‌های بلندی به سمت تولید کالاهای صادرات‌محور برداشت در ضمن می‌بایست از ظرفیت دیپلماسی سیاسی و اقتصادی در راستای توسعه صادرات به بهترین وجه بهره برد.
زیرساخت‌های قانون‌گذاری مشکلی ندارد
رحیم زارع، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس می‌گوید: زمانی که رهبری فرمودند جهش تولید، یعنی به توان داخلی نگاه داشته باشیم، در بحث حمایت از کالای ایرانی در بهار ۹۸ قانون حداکثر استفاده از تولید داخل اصلاح و بخش‌هایی به آن اضافه شد. باید گفت که زیرساخت‌های قانون‌گذاری مشکلی ندارد متأسفانه در بحث اجرا معطل می‌مانیم و از طرفی یکی از مؤلفه‌ها برای جهش تولید، تصمیم‌گیری است و باید شرایط تصمیم‌گیری اصلاح شود. زارع می‌گوید که مجلس باید در بحث نظارت فعالیت کند و پای کار بیاید. مجلس به دنبال قوانین نرود هر قانونی که در رابطه با تولید نیاز بود را اصلاح کردیم. تولید کشور باید به مرحله‌ای برسد که کیفیت، قیمت و مطلوبیت مورد نظر مصرف‌کننده را دارا باشد. در خاورمیانه بازار خوبی در بین همسایگان داریم و باید در راستای این شعار و در ادامه مسیر، حرکت کنیم تا موفق شویم.
طولانی شدن فرایند تولید کشور با کاغذبازی
محمدعلی وکیلی، نماینده مردم تهران در مجلس تحریم را فرصت مناسبی برای رونق و جهش تولید داخلی می‌داند، اما بر این باور است که کاغذبازی‌ها و دیوان‌سالاری موجود بهره‌برداری از این فرصت را محدود کرده است.
وی معتقد است که کاغذبازی در مسیر فعالیت تولیدی در کشور بسیار است و ما با انباشت کاغذبازی در این زمینه روبه‌رو هستیم. به طوری که فرایند رسیدن به تولید از مبدأ تا شروع تولید را طولانی کرده و میانگین دو سال طول می‌کشد در حالی که توسعه ظرفیت تولیدی کشور نباید زمانبر باشد و با مانع روبه‌رو شود.
وکیلی می‌گوید: متولی صنعت و تولید در کشور مشخص است، اما متولی مجوزها نامعلوم و نامشخص است و دستگاه‌های مختلف در این امر دخیل هستند به طوری که بر سر راه تولید هفتاد خان ایجاد کرده‌اند؛ برای مثال وزارت صمت مجوز می‌دهد اما متقاضی باید از سازمان‌های منابع طبیعی، محیط زیست، تأمین اجتماعی و... نیز بگذرد و با ارائه مجوز از سوی یک دستگاه، همچنان فرایند کاغذبازی ادامه دارد و ده‌ها سازمان و دستگاه سر راه تولیدکننده قرار می‌گیرند.
جهش تولید به معنای جهش ارزش افزوده
حسین سلاح ورزی، نایب رئیس اتاق بازرگانی ایران می‌گوید: واقعیت این است که توانایی و دانایی نهاد دولت برای پوشاندن لباس عمل به این شعار به شدت زیر ضرب قرار دارد و باید از سوی نهادهای گوناگون حاکمیت تقویت شود. دولت باید در شرایطی قرار گیرد که با عبور از خشکسالی مالی بتواند طرح‌های بزرگ عمرانی و زیربنایی را آماده اجرا کند تا تولید به حرکت درآید. از سوی دیگر با توجه به نرخ کاهنده سرمایه‌گذاری درایران به دلیل ضعف سرمایه‌گذاران داخلی و غیبت سرمایه‌گذاران خارجی، ظرفیت‌های تازه‌ای برای تولید به وجود نیامده است.
از نظر سلاح ورزی، کاهش قدرت خرید شهروندان و نیز ضعف در ساختارهای صادراتی راه را در این مسیر نیز هموار نکرده است تا تولید برای بازار داخلی و یا بازارهای خارجی جهش داشته باشد. نکته بسیار بااهمیت این است که در معنای تولید نوعی نگاه سنتی نهفته شده است که دامنه فعالیت اقتصادی را تنگ می‌کند. در نگاه سنتی، تولید به فعالیت‌هایی گفته می‌شود که تنها منجر به بدست آمدن کالا یا محصولاتی در کارخانه‌ها یا مزرعه‌ها و باغ‌ها شود. این در حالی است باید دامنه تولید و فعالیت‌های اقتصادی را با توجه به ارزش افزوده اقتصادی گسترش داد و از تعریف‌ها و چارچوب‌های قدیمی عبور کرد.
وی تأکید می‌کند: ایران در جایی از کره زمین واقع شده است و در شرایطی قرار دارد که داد و ستد کالا و خدمات در بازار داخل و در بازارهای خارجی می‌تواند ارزش افزوده ایجاد کند و تولید ناخالص داخلی را افزایش و فایده آن نصیب کل جامعه شود. اگر این واقعیت در ذهنیت سیاست‌گذاران و سیاست‌ورزان قرار گیرد آن گاه از محدوده‌های تنگ و تاریک عبور می‌کنیم و جهش تولید به معنای جهش ارزش افزوده امکان تحقق بیشتری پیدا می‌کند.
تحقق جهش تولید با کارگاه‌های کوچک و خانگی
فرشاد عالی، کارشناس اقتصادی نیز می‌گوید: اگر قرار باشد جهشی صورت بگیرد کارها باید مردمی دنبال شود. هر جای ایران را نگاه کنیم، با تجمعی از بنگاه‌های کوچک و متوسطی که در یک منطقه خاص شکل گرفته باشند مواجه می‌شویم، هزاران کارگاه در شهرهای مختلف با توجه به ظرفیت‌های منطقه‌ای موجود می‌توانند به این مسئله ورود کنند. با داشتن چنین ظرفیت پوپایی که متناسب با ساختار کشور ماست چرا بودجه‌های کلان را باید به کارخانه‌های ثابت، هزینه‌ساز و ناکارآمد مبتنی بر تفکر سرمایه‌داری تزریق کنیم.
عالی تأکید می‌کند: راهبرد شبکه‌سازی واحدهای کوچک و متوسط در قالب زنجیره‌های اقتصادی منطقه‌ای برای کشور ما بسیار جواب می‌دهد. اگر به سمت توانمندسازی و توسعه زنجیره‌های اقتصادی در روستاها برویم، اولاً این راهبرد با آن درون‌زایی که در اقتصاد مقاومتی گفته شده است سازگار است، ثانیاً متکی به مردم است. اما ما به سمت استفاده از این ظرفیت نمی‌رویم؛ چرا که نگاه ما به تولید دانشگاهی است و میدانی نیست و برنامه‌ریزان بر پایه واقعیت‌ها و ظرفیت‌های موجود زندگی مردم و اقتصاد کشور برنامه‌ریزی نمی‌کنند. ببینید در یک شهر به نام ممقان همه مردم شاغل هستند و بیکاری نزدیک به صفر است، مردم در کارگاه‌های کوچک و خانگی زنجیره به هم پیوسته تولید نخودچی از جمله تهیه مواد خام، حمل و نقل، پاک کردن، فراوری، بسته‌بندی و فروش را تشکیل داده و از ثروت حاصله بهره‌مند می‌شوند. آنها ۴۰ درصد نخودچی‌هایشان را در بازار آجیل ایران می‌فروشند و ۶۰ درصد باقیمانده را صادر می‌کنند. کارگاه‌های فراوری نخود در ممقان به صورت خانوادگی اداره می‌شود، می‌شود گفت این شهر پایتخت نخودچی جهان است. مردم بین خودشان تعاونی توزیع ایجاد کردند و ۱۵۰ هزار تن تولید و صادرات به ۱۵ کشور جهان دارند؛ این الگو را اگر در کشور تقلید کنیم چه اتفاقی می‌افتد، هر روستایی ظرفیت خودش را دارد ولی متأسفانه این روزها مثلاً یک الگوی بومگردی و گردشگری را می‌خواهند در تمام کشور پیاده کنند. در حالی که قرار نیست در تمام روستاها با یک روش یکسان برای درآمدزایی برنامه‌ریزی کرد. در یک روستا باید صنایع تبدیلی فعال شود، در دیگری کاشی و سفال، یکی خیارشور و دیگری مبل و منبت، به این شکل حتی همان گردشگری هم در پناه همین فعالیت خوشه‌های اقتصادی خاص در روستاها، معنای درست‌تری پیدا می‌کند. باید تأکید کنم که کاهش تصدیگری و تمرکززدایی و تقسیم کار اقتصاد در کارگاه‌های کوچک، تاب‌آوری کشور را در مقابل تهدیدها بالا می‌رود و در جای جای کشور و در دل تک تک خانه‌های روستایی می‌شود شکوفایی اقتصاد را شاهد بود.
