به گزارش قدس آنلاین و به نقل از خبرنگار کتاب و ادبیات ایرنا، در توصیفی شاعرانه و با استعانت از صنعت تشبیه می توان نام هایی چون قیصر امین پور، سیدحسن حسینی، حسین منزوی، سلمان هراتی، علی موسوی گرمارودی، حمید سبزواری، علی معلم دامغانی و شاعران دیگر را از بهترین میوه های باغ هنر انقلاب به شمار آورد که تجلی هر یکی از مفاهیم مقدس انقلاب اسلامی ایران در آثار این هنرمندان به وضوح قابل رصد است.
از سوی دیگر با تقسیم بندی جریان های شعر آیینی و مذهبی در کشورمان به گونه هایی چون شعر عاشورایی (شعر سرخ)، شعر علوی، شعر رضوی و شعر مهدوی در می یابیم که سهم هر یک از این گونه ها، چند دفتر و یا چند شعر استوار، شناخته شده و سترگ است.
اما در این میان هر چند کفه شعر عاشورایی، رضوی و علوی سنگین باشند و به قد و قامت ادبیات انقلاب اسلامی سزاوار؛ اما کفه شعر مهدوی نه تنها به جایگاه نقش مهدویت و فرهنگ انتظار در بطن اعتقادات شیعیان نمی سزد که این پرسش را مطرح می کند که چه عامل یا عواملی چنین عدم توازنی را در فرهنگ شعر آیینی و مذهبی انقلاب سبب ساز شده است.
هر چند عده ای جایگاه مقدس و حریم امن مهدویت را بهانه و توجیهی بر خلل و آسیب های ناشی از ضعف کمی و کیفی اشعار شاعران معاصر و انقلابی می دانند اما عده ای دیگر از کارشناسان به نام و صاحبان اندیشه در حوزه شعر و ادبیات فارسی، دست بر دلایل و استنادهایی می زنند که بیان آنها و تامل بر نقاط تاریک و روشن شان می تواند هر فرد صاحب تعقل را از پرتگاه هول توجیه به دامنه پر فراز و نشیب منطق سوق دهد.
قرار گرفتن در آستانه جشن نیمه شعبان به عنوان یکی از بزرگترین اعیاد شیعیان جهان، بهانه اندیشیدن به جایگاه شعر مهدوی و لزوم آسیب شناسی این گونه از شعر انقلاب را بار یگر به نیک ترین حالت و بهترین سرانجام مهیا ساخت، تا در گپ و گفت هایی صمیمی با برخی از نام آورترین چهره های شعر انقلاب، نقاط قوت و ضعف شعر مهدوی را از منظر خبرگان این امر به نظاره بنشینیم.
** چاره بر ندانسته، نتوان ساخت
منصفانه اگر قضاوت شود باید گفت که رویکرد شاعران بعد از انقلاب به موضوع شعر مهدوی و فلسفه انتظار در بیان هنرمندانه آنها، چندان هم ناشی از خالی بودن این عرصه از آثار ناب نیست؛ اما اگر در قیاس با دیگر گونه های شعر مذهبی بخواهیم این گونه شعری را مورد مداقه قرار دهیم به هر حال به تفاوت آشکار کمی و کیفی در اشعار مهدوی در قیاس با دیگر گونه های مذهبی و متجلی در شعر معاصر کشورمان بر می خوریم.
این گفته ها بخش هایی از صحبت های محمدرضا ترکی شاعر به نام و شناخته شده کشور است که در گفت و گو با ایرنا ضمن اشاره به آنها می افزاید: عده ای بر این مساله استوارند که به سبب چیرگی نگرش های روشنفکری به بهانه ارتقای سطح علمی جامعه به سبب خروجی های محیط های آکادمیک، شاعران جوان آنگونه که در حد نام و اعتبار مساله مهدویت است به این حوزه نپرداخته و تا حدی در آن کوتاهی کرده اند.
وی یادآور می شود: هر چند این موضوع می تواند بهانه ای برای سنجش کار مطالعاتی و پژوهشی باشد اما نمی تواند دلیل متقنی بر ضعف کمی و کیفی در حوزه شعر مهدوی در کشورمان به شمار آید.
به گفته سراینده مجموعه شعرهای «هنوز اول عشق است» و «خاکستر آیینه»، انسان فارغ از آنکه شیعه باشد یا خیر بالاخره روزی در برابر حضرت قائم قرار می گیرد و آن روز جز تسلیم در برابر برقرار کننده نظم و عدالت در جهان چاره دیگری نخواهد داشت.
وی با اشاره این مساله که در این میان با مطرح کردن دریافت اساس امر تسلیم در برابر حضرت مهدی موعود (عج) با عقل فردی و یا عقل جمعی باید بر این نکته اذعان کرد که برخی از وعده های آسمانی خداوند با هیچ عقل انسانی قابل دریافت نیست و صرفا سِر و ضمیر آدمی است که با امر فطری خداجویی در برابر کلام حق، تسلیم به رضا دارد و بس! تصریح می کند این درست همان بزنگاهی است که شاعر به سبب حیرانی در آن کمتر به سراغ کشف دنیای آن و سرودن شعر در آن وادی گام بر می دارد.
** خط قرمزها، بهانه کم کاری
در کنار این مساله و با تورق فراز و فرودهای مسیرهای معنوی غربی ها، به وضوح می توان دریافت که عده کثیری از آنها در دو راهی اتکا بر عقل آسیب پذیر انسان و تمسک بر مشیعت و اراده الهی، در مسیر دوم گام بر می دارند و همین عامل است که باعث شده فارغ از جنبه عقل فردی و خرد جمعی و یا توکل بر اندیشه ها و نگرش های اومانیستی (انسان محوری) انسان غرب نشین، بار دیگر ظفرمندی خواست و اراده پروردگار در برابر مخلوقاتش بر همگان به اثبات رسد.
این ثبوت اراده الهی، چیزی جز پذیرفتن فرستاده موعود نیست که بنابر گفته پروردگار، زمانی بر انسان های این کره خاکی حاضر خواهد شد که سیاهی و ظلم چهره جهان آفریده پرودگار را چنان تیره و تار کرده باشد که نجات و بقای آن تنها به دست فرستاده ای از جانب خالق زمین و آسمان ها امکان پذیر باشد و بس.
در این ارتباط کامران شرفشاهی شاعر و منتقد ادبی شناخته شده کشور در گفت و گو با ایرنا، با تاکید بر این نکته که شعر، حاصل جوشش روح در غلیان شاعر است می گوید: به سبب همین فضای خلاقه و هنری، مجالی برای تامل، تفکر و تعمق برای شاعر باقی نمی ماند و این در حالی است که نفسِ درک عظمت ظهور حضرت مهدی (عج) و تحقق فلسفه انتظار، عمیقا وابسته به مطالعه و درک عمیق و منطقی این موضوع است که همه اینها بهانه ای در دست شاعرانی شده تا خط قرمز عدول احساسات بر منطق و اراده پروردگار را در زمینه سرایش اشعار مهدوی مد نظر قرار دهند.
سراینده مجموعه شعرهای «سرود سرخ حماسه» و «از همیشه عاشقانه تر» با اشاره به آگاهی مخاطبان امروز و تشنگی افزایش یافته شان در برابر درک و هضم حقیقت و واقعیت سرنوشت انسان اثیری می افزاید: همین نکته و مطالبه مخاطبان باعث شده تا شاعران، کمتر از گذشته محتوای اشعار خود را بر روابط انسانی بزرگان دین استوار کنند و به سمت کمال جویی، حق طلبی و رابطه معنوی و خالصانه آنها با پروردگارشان سوق پیدا کنتد تا در این مسیر علاوه بر پاسخ دادن شایسته به نیاز مخاطبان شان، ابعاد حقیقی ناب اسلام و فلسفه انتظار را بیش از پیش در اثر هنری شان روشن کنند.
وی یادآور می شود: اما اهمیت جایگاه بیان حقیقت در امر انتظار ناخودآگاه سبب شده تا تجربه شاعران در این زمنیه با آرامی و کُندی پیش رود تا حس شاعرانگی آنها خدشه ای بر معنای ازلی و ابدیِ ناب و پاک موضوع مهدویت و انتظار وارد نسازد.
** لزوم انتقال معنای انتظار برای مخاطب
اما در میان فضای شاعرانگی کشور در شاخه اشعار مذهبی، هستند شعرا و هنرمندانی که علاوه بر جهد و کوشش در راستای تحقق رسالت آگاهی بخشی قلم شان، برای درک هر چه بیشتر مخاطبان از مبانی عرفانی، آیینی و مذهبی، دست به نوآوری هایی زده اند که جلیل صفر بیگی و مجموعه شعر مهدوی وی با نام «او نویسی» یکی از این دست آثار خلاقانه و ناب هنری در زمینه شعر مهدوی است.
صفر بیگی در گفت و گو با ایرنا با تاکید بر سنگینی کفه ترازوی فعالیت های صورت گرفته در زمینه شعر عاشورایی و شعر رضوی در قیاس با شعر مهدوی طی سال های بعد از انقلاب و در جریان ادبیات و شعر معاصر ایران می افزاید: به سبب مواجهه با چنین آسیبی و برای دور بودن از درغلتیدن ناخواسته به دام اشتباه، تلاش کردم در مجموعه «او نویسی» به جای سرایش شعر در وصف حضرت مهدی(عج)، منتظران وی را مورد خطاب قرار دهم تا با ذکر و یادآوری اعمال آنها در هنگام غیبت و انتظار ظهور حضرت قائم، به سهم خود تلاشی برای حرکت انسان مسلمان و شیعه در مسیر حق تعالی و اثبات ارادت به عظمت و بزرگی خداوند پاک و منزه انجام دهم.
وی همچنین با تاکید بر این نکته که غیبت شعر مهدی در زمان غیبت کبری حضرت مهدی (عج)، فصل انتظار مسلمانان عاشق را سخت و تلخ تر کرده است و می گوید: فرهنگ شعر مهدوی در جامعه ایران چه میان شعرا و چه مردم به خوبی جا افتاده است؛ اما با گذر سال ها و تغییر آیین ها به سبب تجربه دنیای مدرن، امروز بیش از هر زمانی نیازمند آسیب شناسی دقیق در زمینه سرایش اشعار مهدوی در جامعه هستیم تا در این مسیر با تشخیص سره از ناسره، ناخواسته گرفتار دامی نشویم که شیطان برای فریفتن مخلوق پرودگار هر آیینه آن را گسترانیده است.
نظر شما