یکی از مسایلی که همواره ذهن مردم را در خصوص کیفیت ساخت و سازها به خود مشغول می سازد ویژگی‌های «ساختمان خوب» است.به نظر شما یک ساختمان خوب باید دارای چه ویژگی‌هایی باشد؟

بسیاری از مردم، در زمان انتخاب ساختمان برای خود یا دیگری، صرفاً ظاهر آن را مورد توجه قرار می‌دهند. نمای زیبا، مصالح زیبای استفاده‌شده در فضاهای عمومی، نورپردازی و نکاتی از این دست که پیام‌های بصری دلنشین به انسان می‌دهد، و آن ها را در پسندیدن ساختمان اقناع می‌کند. اما آیا همین اندک برای قرارگرفتن ساختمان در زمره ساختمان‌های خوب کافی است؟ بدون تردید پاسخ مهندسان منفی است. هر چند زیبایی بصری از ویژگی‌های ساختمان خوب است، اما نمی‌توان آن را به عنوان تنها ملاک تشخیص ساختمان خوب اختیار کرد، زیرا عوامل مؤثر و مهم دیگری در این باره وجود دارد که نباید نادیده گرفته یا به غفلت سپرده شود.

اصولاً با رعایت و تأمین «مقررات ملی ساختمان» انتظار می‌رود که اهداف آن یعنی «ایمنی، بهداشت، بهره‌دهی مناسب، آسایش و صرفه اقتصادی» تأمین شود. تأمین هر یک از این اهداف، تأثیر شگرفی در تأمین ویژگی‌های مطلوب ساختمان دارد.

کشور ما در معرض حوادث طبیعی مختلفی است: زلزله، سیل، طوفان و… تأمین ایمنی، هم در مراحل ساخت و اجرای ساختمان و هم در دوران بهره‌برداری از مهم‌ترین نکات ساختمان‌سازی در کشور ما و البته در بسیاری از کشورهای جهان محسوب می‌شود و به همین دلیل جزو اهداف مقررات ساختمانی بیشتر کشورها قرار گرفته است. بنابراین نخستین ویژگی ساختمان خوب را باید «ایمنی» دانست. با تأمین ایمنی از جنبه‌های مختلف از جمله ایمنی لرزه‌ای، می‌توان اطمینان و اعتماد لازم را از این باب برای بهره‌مندان ساختمان فراهم ساخت. پس باید گفته شود که در انتخاب ساختمان خوب در کنار عنصر زیبایی و البته هویت معماری آن – که بحثی جداگانه را می‌طلبد – توجه به ایمنی به خصوص ایمنی لرزه‌ای ضرورتی تام دارد.

تشخیص این موضوع بر عهده چه کسی است؟

تشخیص این مساله از عهده عموم خارج است و نیازمند نظر تخصصی مهندسان زبده و کارشناسان ذی‌ربط است که اشخاص می‌توانند به آنان مراجعه کنند.

ایمنی ساختمان به ویژه ایمنی لرزه‌ای آن فرآیندی است که از طراحی و محاسبات آغاز و به عملیات اجرایی و حتی بهره‌برداری آن توسعه می‌یابد. شاید ساختمانی که از نظر طراحی، محاسبات و اجرا به نحو مؤثری در برابر زلزله ایمن شده است، در دوران بهره‌برداری به دلیل اعمال تغییرات ناآگاهانه مانند تغییر در سازه یا تغییر کاربری نامناسب، آن را در معرض خطر و ریسک زیاد قرار دهد.

تأمین بهداشت و آسایش جسمی و روحی بهره‌برداران نیز از زمره ویژگی‌های ساختمان خوب است که موضوعی بین رشته‌ای است و گرچه نکات عمده و اصلی آن در زمره طراحی معماری ساختمان قرار می‌گیرد، اما طراحی سازه و تأسیسات مناسب نیز در این بین نقشی به سزا دارد. ساختمان خوب در تأمین بهداشت و آسایش روحی و روانی و جسمی اشخاص تأثیر عمده‌ای دارد، بی‌آن‌که بهره‌برداران به جزییات این تأثیرهای هر روزه واقف باشند. امروزه تاثیر این ویژگی‌ها بر اهل فن پوشیده نیست، حتی تأثیر معماری خوب در پیش‌گیری از وقوع جرم در جوامع مختلف نیز مشخص شده است و بنابر این باید جزو جدانشدنی ویژگی‌های ساختمان خوب به شمار آید.

بهره‌دهی مناسب و صرفه اقتصادی دو نکته دیگر از ساختمان خوب است که گاه یا از آن غفلت می‌شود و یا تعبیر نادرست می‌گردد. برخی سازندگان غیر حرفه‌ای و نابخرد صرفه اقتصادی را در ارزان تمام‌کردن طرح و اجرای ساختمان و کاهش هزینه‌ها به هر نحو ممکن می‌دانند، برای این اشخاص استفاده از مصالح غیر استاندارد حتی دست دوم و افراد غیر ماهر که دستمزد ارزان‌تری دارند و حذف برخی عناصر لازم مانند سیستم مقاوم لرزه‌ای یا عایق‌کاری حرارتی مصداق صرفه‌جویی است. حال آن‌که صرفه اقتصادی هرگز چنین معنایی ندارد.

صرفه اقتصادی استفاده بهینه از منابع موجود و کاهش هزینه‌های آتی ساختمان است. صرفه اقتصادی افزایش طول عمر مفید بناست. صرفه اقتصادی آن است که با تأمین ایمنی، مردم جان و مال خود را به دلیل نقص و ضعف ساختمان از دست ندهند. صرفه اقتصادی آن است که بهره‌بردار در مدت استفاده از ساختمان، متحمل هزینه‌های مختلف و متعدد برای تعمیرات و تعویض و بازسازی‌های گوناگون نشود، هزینه‌های انرژی (برق، سوخت و…) را چند برابر نپردازد، متحمل هزینه‌های مختلف درمانی و پزشکی ناشی از ضعف‌های طراحی و اجرا در ساختمان نگردد. ارزانی واقعی در تفکر صحیح اقتصادی است نه در ارزان‌سازی.

در این بین برای نیل به ساختمان خوب مردم چه وظایفی بر عهده دارند ؟

اگر به اختصار بسنده کنیم باید گفته شود که مردم نباید صرفاً به ظواهر بسنده کنند یا سطح توقعات خود را کمتر از الزامات لازم قرار دهند. گرچه زیبایی از ویژگی‌های ساختمان خوب است ولی مطلقاً کافی نیست.

کسانی که در بخش ساختمان سرمایه‌گذاری می‌کنند حتماً باید رعایت مقررات ملی ساختمان و تأمین ایمنی، بهداشت، بهره‌دهی مناسب، آسایش و صرفه اقتصادی را به جد از مهندسان طرف قرارداد خود بخواهند و بر این موارد تأکید ورزند و آنان که در جست و جوی ساختمانی برای خرید هستند حتماً این موارد را در اولویت قرار دهند و با مهندسان زبده و کارشناسان ذی‌ربط مشورت کنند.

نقش مهندسان در این خصوص چیست؟

مهندسان نیز مکلفند بر اساس اصول مهندسی و اخلاق حرفه‌ای تمام دانش و اطلاعات و سعی خود را برای طراحی و اجرا و نظارت بر اجرای چنین ساختمانی به کار برند و ضمن تعامل با کارفرمای پروژه (مالک)، وی را به محاسن این کار و معایب دوری از اصول ساختمان خوب آگاه گردانند و ضمن رعایت کامل اصول حرفه‌ای، دانش مهندسی، مباحث بیست‌و دو گانه مقررات ملی ساختمان، استانداردها و سایر الزامات قانونی، کار خود را به بهترین نحو ممکن به اجرا رسانند.

نکته‌ای دیگر در ویژگی‌های ساختمان خوب وجود دارد که در کشور ما مورد بی‌توجهی قرار گرفته است و آن هم شیوه نگهداری و بهره‌برداری است. مدتي است با توجه به ضرورت و اهمیت این مساله، مبحث بیست‌ودوم مقررات ملی ساختمان با عنوان نگهداری ساختمان ابلاغ شده است و لازم است که این مهم به صورت نظام‌مند در فرآیند ساختمان‌سازی مد نظر قرار گیرد. آن‌چه مسلم است حق طبیعی و قانونی همه مردم است که در ساختمان‌هایی امن و راحت و با هزینه مقبول، زیست و کار کنند و از مواهب الهی بهره‌مند شوند. این حق، وظیفه و تکلیفی سنگین و مهم بر دوش مسوولان و مهندسان قرار می‌دهد تا با تدبیر و وظیفه‌شناسی در تأمین آن کوشا باشند.