در دوره ای که همه چیز به سوی انفرادی شدن می‌رود ، فرصتی به ایده‌های جمعی داده نمی‌شود. یکی ازدلایلی که موجب کمرنگ شدن فعالیت کتابخانه‌های خانگی از جامعه شده، بی اعتمادی عمومی است، غافل از اینکه در کتابخانه‌های خانگی ایده های فرهنگی و همبستگی جمعی ایجاد می‌شود و این مهم از جمله راه‌هایی است که می‌تواند در لایه‌های پایین جامعه تأثیرگذار باشد، چرا که وابستگی دولتی ندارد و به صورت خودجوش فعالیت می کند.به همین دلیل از گذشته تا کنون در فرهنگ سنتی ما کتابخانه‌های خانگی بسیاری وجود داشته است، متاسفانه هم اکنون به دلیل تغییراتی که در ساختار اجتماعی خانواده ها به وجود آمده و شرایط حاکم بر آن، به اشتراک گذاشتن کتابخانه های خانگی در جامعه رو به کاهش است.این مهم را بهانه ای برای گفت وگو با ابراهیم شمشیری، مدیر کل امور کتابخانه های نهاد کتابخانه های عمومی کشور قرار دادیم تا ضمن آن نقش کتابخانه ها بویژه کتابخانه های خانگی را نیز در ترویج کتابخوانی از زبان ایشان بشنویم .
آقای شمشیری از اهمیت کتابخانه های خانگی برایمان بگویید.
- حس کتابخوانی یکی از آن نیازهایی است که جامعه ما بسیار به آن نیازمند است؛ اگر بتوانیم فضاهای عمومی بسیاری مانند پارک‌ها و کتابخانه‌های عمومی را تشکیل دهیم که در آن فضاها عموم مردم حضور داشته باشند به طور
حتم در وضعیت کتاب و کتابخوانی ما تأثیر بسیاری می‌گذارد.بسیاری از ما ممکن است در منزل قفسه ای ویژه کتاب داشته باشیم؛ آنچه حایزاهمیت است این که بتوانیم از کتابها استفاده بهینه کنیم و به صورت تزیینی داخل منزل نباشد، بویژه اگر بتوانیم بخشی از این قفسه را به کتابهای کودک ونوجوان اختصاص دهیم تا زمینه آشنایی با کتاب وعلاقه آنها به کتاب را بیشتر کنیم .
با توجه به تغییراتی که در شهرهای بزرگ ایجاد شده و محدود شدن مساحت خانه ها دیگر امکان اینکه عده ای بخواهند داخل منزل کتابخانه شخصی و یا حتی قفسه ای کوچک مختص کتاب داشته باشد ندارند؛ البته با توجه به ظرفیتی که نهاد کتابخانه های عمومی فراهم کرده است، بسیاری از افراد می توانند با عضویت در کتابخانه های عمومی کتابهای مورد علاقه خود را به امانت گرفته مطالعه کنند .
از طرفی دیگر با توجه به محدودیتی که به وجود آمده افراد می توانند کتابهایی را که مطالعه کرده اند وهم اکنون نیازی به آنها ندارند به کتابخانه های عمومی اهدا کنند تا افراد بیشتری بتوانند از کتابها استفاده کنند .
در این شرایط نیز برخی از اقشار جامعه هستند که کتابخانه های خانگی بزرگی دارند ومی توانند با به امانت دادن کتابهای خود به دیگران در توسعه وترویج کتابخوانی مؤثر باشند. یکی از کارکردهای کتاب انسجام و وحدت بخشی در جامعه است. اینگونه کتابخانه‌ها نیز می‌تواند محل شکل گیری این مهم باشند تا موجب پیوند انسان‌ها شوند. این هم افزایی می‌تواند در بین پدیدآورندگان، نویسندگان، ناشران و دستگاه‌های فرهنگی مانند وزارت ارشاد نیز شکل گیرد تا در فضای عمومی جامعه، شرایط تحقق بهتر فضای کتابخوانی فراهم شود.
هم اکنون چه تعداد کتابخانه خانگی در کشور داریم ؟
- از آمار کتابخانه های شخصی(خانگی ) کشور که اطلاعی نداریم، چرا که این آمار نیازمند سرشماری است تا مشخص شود، افراد چه تعداد کتابخانه شخصی در منزل دارند؛ اما کتابخانه های شخصی ای که دارای حداقل فضایی برای استفاده سایر افراد در قالب کتابخانه عمومی قابل تعریف باشد، هزار باب در سطح کشور است که برخی ازآنها کتابخانه های مستقل هستند که تمام نیازهای خود را تامین می کنند؛ همچنین 950 باب کتابخانه مشارکتی فعال وجود دارد که توسط نهادها وسازمانهای مختلف نظیر آموزش وپرورش،هلال احمر وسازمان اوقاف وامورخیریه ایجاد شده ونهاد نیز در تامین منابع کمکهایی به آنها کرده ونرم افزار کتابخانه را در اختیار آنها قرار داده است .
علاوه بر این کتابخانه ها 2 هزار و500 باب کتابخانه نیز تحت نظارت نهاد کتابخانه های عمومی در سطح کشورایجاد شده وهم اکنون فعال است که تمام خدمات کتابخانه های مذکور (تامین نیروی انسانی ،منابع، تامین هزینه های جاری ،تامین تجهیزات و...)از سوی نهاد کتابخانه های عمومی تامین می شود و این کتابخانه ها در سراسر کشور از کلانشهر ها گرفته تا روستاها پراکنده شده اند واز طریق سامانه اطلس کتابخانه ها وسایر نرم افزارهای موجود افراد می توانند با مراجعه به نرم افزار های مذکور نزدیک ترین کتابخانه به محل اقامت خود را پیدا کنند وبا عضویت در کتابخانه مورد نظر کتاب امانت بگیرند واز فضای کتابخانه بهره مند شوند.
شما چه راهکاری برای توسعه کتابخوانی در جامعه پیشنهاد می کنید؟
- به اعتقاد من در این خصوص برنامه ها واقدامات متنوعی قابل تعریف است؛ در مرحله اول خانواده بویژه پدر ومادر نقش مهمی در علاقه مند کردن کودکان ونوجوانان به کتابخوانی دارند، چرا که مبنای تمام فعالیتهای کودکان از خانواده آغاز می شود و اگر والدین به کتاب وکتابخوانی علاقه مند باشند و روزانه زمانی را به مطالعه اختصاص دهند به طور حتم افراد از کودکی با کتاب پرورش خواهند یافت؛ همچنین افراد مختلف جامعه که در اجتماعی شدن کودکان ونوجوانان نقش دارند، می توانند در ترغیب آنها به کتابخوانی و ترویج مطالعه به عنوان یکی از عادتهای زندگی تأثیر گذار باشند؛ بنابراین لازم است با استفاده از شیوه های مختلف به معرفی کتابهای خوب پرداخت و امید وار بود در آینده مشکلات مرتبط با سرانه مطالعه کشور بر طرف شود.همچنین شایسته است، سرمایه گذاری‌های مرتبط با حوزه کتابخوانی برای نسل کودک ونوجوان کشور صورت گیرد، چرا که شخصیت سایر افراد جامعه شکل گرفته و ممکن است با دغدغه ها ومشاغلی که دارند تغییر رفتار آنها کمی دشوار باشد ،البته این به آن معنا نیست که ما نباید کاری برای آنها انجام دهیم، بلکه بهتر است بخش عمده برنامه ریزی های مرتبط با افزایش سرانه مطالعه کتاب مربوط به حوزه کودک ونوجوان باشد.
هم اکنون با توجه به گستردگی رسانه های جدید نظیر موبایل و اینترنت هنگامی که کودکان، بزرگسالان بویژه والدین خود را سرگرم استفاده از رسانه های مذکور می بیینند به طور حتم تمایلی به مطالعه نخواهند داشت ونتیجه آن می شود که می بینید سرانه مطالعه کشور 18 دقیقه و سرانه تماشای تلویزیون وسایر رسانه ها بیش از 2 ساعت است؛ در حالی که اگر والدین فرصت بیشتری را به مطالعه کتاب در منزل اختصاص دهند ،کودکان با الگو برداری از آنها به کتاب وکتابخوانی علاقه مند خواهند شد که البته در این بین نقش پدر بزرگها وافراد دوست داشتنی فامیل وهمچنین کتابخانه ها بویژه کتابخانه های خانگی وفامیلی نیز در توسعه وترویج کتابخوانی اعضای خانواده وفامیل بسیار تاثیر گذار است و فرصتی برای مانوس شدن نسل آینده با کتاب خواهد بود.
نظر شما